Wystawa Crème de la crème. Wybrane nabytki 2021-2022. Zamek Królewski w Warszawie.
Na wystawie Crème de la crème prezentowanych jest ok. 130 najważniejszych i najcenniejszych dzieł sztuki, różnorodnych nie tylko pod względem rodzaju sztuki, lecz także czasu powstania i zagadnień. Zestawienie malarstwa, rysunku i grafiki, mebli, sreber, ceramiki oraz militariów tworzy ciekawe, spójne tematycznie zespoły, m.in. związane z dworem królewskim Augusta II i Augusta III, z mecenatem króla Stanisława Augusta i ks. Józefem Poniatowskim.
Wystawa rozpoczyna się od swobodnej na pozór atmosfery zabawy na płótnie Partia tryktraka – obrazie namalowanym ok. 1635 r. przez jednego z najbardziej znanych caravaggionistów, Mattię Pretiego (1613-1699), zawierającym głębszą warstwę symboliczną. Inny w nastroju jest należący do rzadkości w twórczości Jacoba van Ruisdaela (1628/1629-1682) Pejzaż zimowy z podróżnymi przechodzącymi po zamarzniętej rzece, powstały po 1655 r.
W kolejnej sali można podziwiać trzy różne tematycznie grupy zabytków. Uwagę zwraca jedno z najważniejszych płócien epoki klasycyzmu Kornelia, matka Grakchów, autorstwa Angeliki Kauffmann, namalowane w 1788 r. na zlecenie ks. Stanisława Poniatowskiego i będące ozdobą jego kolekcji. Interesujące są dwa dzieła wczesnej sztuki włoskiej: rzadkie wyobrażenie Matki Boskiej karmiącej pędzla Defendentego Ferrariego (ok. 1480/1485 – ok. 1540) oraz przedstawienie Juliusz Cezar otrzymujący od wysłanników Ptolemeusza głowę Pompejusza, pędzla Giovanniego Battisty Bertucciego zw. il Vecchio (1465/1470-1516) z ok. 1495 r. Można także zobaczyć bardzo rzadki przykład tacy porodowej, zwanej desco da parto. Niezwykle efektowny zestaw rokokowych srebrnych naczyń z zastawy Fryderyka Augusta Wettyna, wykonanych przez drezdeńskich złotników Carla Davida Schrödela (ok. 1712-1773) i Friedricha Reinharda Schrödela (ok. 1728-1796) w latach 1748-1780, jest zapowiedzią kolejnego zespołu nabytków związanych z dworem królewskim Augusta II i jego syna Augusta III. Wśród nich wyróżnić należy Portret Alberta Kazimierza Sasko-Cieszyńskiego namalowany przez Marcella Bacciarellego w Wiedniu ok. 1766 r. oraz wykonany ok. 1750 r. przez artystę drezdeńskiego techniką pastelu Portret Karola Krystiana Wettyna. Warto zwrócić uwagę na cenne polonicum – sygnowany rysunek Stefana della Belli przestawiający Wjazd posła Jerzego Ossolińskiego do Rzymu w 1633 r., stanowiący szkic do akwaforty. Na ekspozycji stworzono także namiastkę wnętrza: w holenderskiej szafie-witrynie z ok. 1750 r. eksponowana jest miśnieńska porcelana, wśród której wyjątkowo cenne są filiżanka ze spodkiem i półmisek z kolekcji Augusta II, talerz serwisu koronacyjnego króla Augusta III oraz filiżanka do czekolady ze spodkiem z zastawy zamówionej przez niego w 1750 r. i przeznaczonej do cukierni dworskiej Zamku Królewskiego w Warszawie, a także będące ozdobą każdej kolekcji elementy z dwóch najbardziej znanych serwisów: Aleksandra Józefa Sułkowskiego z lat 1735-1737 i tzw. łabędziego hr. Henryka Brühla z lat 1737-1742. Zwrócić uwagę należy także na japońskie wazy w stylu Imari z końca XVII w. dekorujące parę komód tombeau w stylu Ludwika XV, (jedna z nich – sygnowana przez francuskiego ebenistę Charles’a Josepha Dufoura). W tym wnętrzu dominuje porcelana z manufaktury miśnieńskiej, ponieważ założycielem tej pierwszej wytwórni europejskiej był król August II. Wyróżnić też należy zespół naczyń z lat 1715-1725 z kamionki böttgerowskiej, tworzywa uzyskanego równolegle z recepturą masy porcelanowej w trakcie doświadczeń chemicznych nad opracowaniem metody sztucznego uzyskiwania złotego kruszcu, w tym unikatowy talerz z grawerowanym monogramem AR Augusta II, ale najcenniejszy jest tzw. serwis podróżny do kawy i herbaty w oryginalnym puzdrze, w którym go przewożono, z lat 1725-1730, dekorowanym scenkami chinoiserie przez Johanna Gregoriusa Höroldta i jego warsztat. Unikatami są także zdobione przez Adama Friedricha von Löwenfincka herbatnica i dzbanek.
W ostatniej sali pokazano zabytki związane z królem Stanisławem Augustem i księciem Józefem Poniatowskim. Najważniejszymi nabytkami z obszaru malarstwa są tu dwa portrety autorstwa malarzy pracujących dla Stanisława Augusta: Portret mężczyzny z atrybutami architekta Marcella Bacciarellego (1731-1818) z ok. 1759 r. oraz Portret konny królewskiego pazia Gintowta pędzla Bernarda Bellotta. Ten ostatni znajdował się w galerii tegoż króla, podobnie jak prezentowane płótno Kogut, kura z kurczętami i gołębiami, namalowany przez znanego holenderskiego artystę Melchiora de Hondecoetera (1635/1636-1695) w Amsterdamie, po 1663 r. Cenne są także dwie prace artystów pracujących dla Stanisława Augusta: pastelowy Portret Apolonii z Ustrzyckich Poniatowskiej, dzieło Louisa-François Marteau (ok. 1715-1804) oraz Projekt wnętrza Jeana-Louisa Prieura st. (1732/1736-1795), którego zrealizowane projekty elementów wyposażenia dla warszawskiego Zamku można do dziś podziwiać in situ. Obok zaprezentowano graficzny wizerunek króla Stanisława Augusta, wykonany przez Samuela Gottlieba Kuetnera (Kütnera) (1747-1828) w Warszawie w 1784 r. według portretu pędzla Marcella Bacciarellego (1731-1818).
Mecenat Stanisława Augusta został także podkreślony wyrobami z założonej przez niego Królewskiej Manufaktury Fajansu w Belwederze: parą wazonów zdobionych postaciami Chińczyków oraz talerzem i dwoma półmiskami ze słynnego serwisu sułtańskiego. Razem z nimi nabyto także pierwowzory dekoracji tej zastawy: półmisek chiński oraz parę talerzy miśnieńskich.
Na uwagę zasługuje weduta Michele Marieschiego (1710-1743) Canal Grande z Palazzo dei Camerlenghi, zestawiona z widokami malowanymi na porcelanie miśnieńskiej: Drezna według Bellotta na filiżance i Miśni według Carla Gottloba Ehrlicha na spodku (ok. 1800) oraz widokiem włoskim według grafiki Domenica Prontiego na filiżance z polskiej manufaktury w Baranówce z lat 1805-1820. Uwagę zwraca zestawiona z nimi tabakierka z porcelany miśnieńskiej z ok. 1730 r. zdobiona scenami portowymi malowanymi przez Johanna Georga Heintzego na podstawie rycin.
Interesującym wyrobem złotniczym z czasów stanisławowskich jest tabakierka, wykonana zapewne w Paryżu w kręgu złotnika Louisa Roucela w latach 1762-1768, dekorowana portretem biskupa krakowskiego Kajetana Sołtyka wzorowanym na portrecie pędzla Bacciarellego.
Oddzielnie wyeksponowano dwa obrazy związane z ks. Józefem Poniatowskim: Szkic do portretu Joachima Murata pędzla François Gérarda (1770-1837) z ok. 1810 r. oraz obraz Horace’a Verneta Poranek ostatniego dnia życia César`a-René-Marie-François-Rodolphe de Vachon, hrabiego de Belmont-Briançon z ok. 1815 r.
Wystawie (do zobaczenia od 18.03.2023 do 14.05.2023) towarzyszy katalog pt. Crème de la crème. Katalog nabytków nie wszystkich Zamku Królewskiego w Warszawie 2021-2022.
Anna Szkurłat
https://www.zamek-krolewski.pl/creme-de-la-creme
Materiał przygotowany przez Zamek Królewski w Warszawie.