Instytucje kulturalne kraju to jasne przykłady zrównoważonej polityki wcielonej w życie.
Od gotyckich kościołów, przez barokowe pałace po secesyjne budynki z początku XX wieku – Austria może poszczycić się imponującą kolekcją architektonicznych skarbów, których stan jest żywym świadectwem troski jaką Austriacy obdarzają swoje dziedzictwo. Dbałość o ośrodki kulturalne nie ogranicza się jedynie do zabytków, nowe muzea i galerie budowane są i utrzymywane z równie wielkim zapałem. W kraju liczącym zaledwie 9 milionów mieszkańców istnieje aktualnie około 750 muzeów, których misją jest nie tylko przechowywanie i prezentowanie eksponatów – mają one być miejscem spotkań i integracji społecznej, a także świadectwem zaangażowania Austrii w zieloną transformację.
Naturalny projekt
W austriackich muzeach natura jest nie tylko tematem wystaw, ale i współprojektantem przestrzeni. Przykładem może być w KunstHausWien. Fasady stworzonego przez Friedensreicha Hundertwassera budynku pokryte są roślinami, dziedziniec przypomina zieloną oazę, a na dachu budynku umieszone są ule, w których pszczoły produkują miód dostępny w muzealnym sklepiku. Instytucja zaangażowana jest w szereg ekologicznych działań, dotyczących chociażby odpowiedzialnego wykorzystywania zasobów, będąc pierwszym muzeum, które może poszczycić się Austriackim Znakiem Ekologiczny – państwowym certyfikatem przyznawanym instytucjom spełniającym rygorystyczne wymogi dotyczące ochrony środowiska.
Innym przykładem zrównoważonej architektury jest Muzeum Wiednia, które po przebudowie w 2024 roku zachwyca roślinnością na dachu i glinianymi ścianami poprawiającymi wewnętrzny mikroklimat. Podobne rozwiązania znajdziemy w Vorarlberg Museum w Bregenz, gdzie wnętrza wykończono naturalnymi materiałami – gliną i nieobrobionym drewnem – z kolei do ogrzewania budynku wykorzystywane są pompy ciepła, które energię cieplną pozyskują z głębi ziemi.
Jeszcze bardziej zaawansowaną technologię zastosowano w Kunsthaus Bregenz. Tam w ścianach i sufitach poprowadzono niemal 24 kilometry rur, wypełnionych wodą, które regulują temperaturę wnętrz w zależności od pory roku. Architekturze budynku można przyjrzeć się zdalnie dzięki wirtualnemu oprowadzaniu, dostępnemu na stronie internetowej.
Zrównoważone praktyki
Budynki austriackich instytucji kulturalnych nie tylko powstały zgodnie z zasadami zielonej transformacji, ale funkcjonują na co dzień w zrównoważony sposób. Gdy odwiedzający sięgają po katalog wystawy, coraz częściej robią to w wersji cyfrowej. Jeśli broszury są już drukowane, to na papierze z recyklingu, wielu pracowników korzysta z rowerów elektrycznych, a oświetlenie w salach ekspozycyjnych zastąpiono LED-ami – co pozwoliło np. Kunsthaus Bregenz zredukować zużycie energii elektrycznej o 50%. Bilet do Vorarlberg Museum umożliwia bezpłatne korzystanie z komunikacji miejskiej w dniu wizyty.
Muzea stają się ambasadorami ekologicznego stylu życia. W Muzeum Techniki w Wiedniu działa interaktywna przestrzeń „Future Simulator”, która pokazuje, jak codzienne wybory – od diety po wybór środka transportu – wpływają na klimat. Muzeum Historii Sztuki w Wiedniu wykorzystuje stare banery reklamowe muzeum do produkcji toreb, a Kunst Haus Wien regularnie bierze udział w strajkach klimatycznych ruchu Fridays For Future.
Ekologia jako doświadczenie
Działania muzeów nie ograniczają się do ich murów. MuseumsQuartier w Wiedniu realizuje projekt "MQ goes Green", w ramach którego rośliny i drzewa tworzą zieloną scenografię dla sztuki. Na placu przed dzielnicą muzeów powstał „Parlament Klimatycznych Drzew” – składający się z dziesięciu roślin z różnych stref klimatycznych. Jak podkreśla Bettina Leidl, dyrektorka dzielnicy muzealnej – „[Roślinna instalacja] jest wezwaniem do przemyślenia projektowania miast. To przestrzeń dyskusji, ale też symbol zmiany”.
Ramię w ramię z zieloną transformacją idą też zmiany zwiększające inkluzywność instytucji kultury. Muzea dostosowują się do potrzeb osób z niepełnosprawnościami, wprowadzają przewodniki w języku migowym, teksty w brajlu czy aplikacje mobilne ułatwiające zwiedzanie. Jak mówi Sabine Haag, dyrektorka Muzeum Historii Sztuki: „Dążymy do tego, by sztuka i kultura były dostępne dla wszystkich ludzi”.
Austriackie muzea pokazują, że zielona polityka to nie chwilowa moda, ale długofalowa strategia. Inwestują w infrastrukturę, edukację, ale też w relacje z odwiedzającymi. Austria jako kraj o jednych z najwyższych standardów ekologicznych w Europie ma ambicje być liderem zmian. Jej muzea już teraz realizują ten cel z imponującą konsekwencją.
Materiał przygotowany przez Narodowe Biuro Promocji Austrii.