Planowane na 2026 rok stawki dla zapraszanych do tworzenia programu osób artystycznych czy kuratorskich to znaczący głos w toczącej się od lat dyskusji o warunkach pracy w instytucjach publicznych.
Wysokość wynagrodzeń w instytucjach kultury skrywa często nimb tajemnicy, który przymusza artystów, kuratorki i edukatorów do negocjowania swoich stawek na niejasnych zasadach, z wykorzystaniem prywatnych lub zawiązanych specjalnie w tym celu relacji. W ten sposób honoraria stanowią odzwierciedlenie nieformalnych hierarchii, a ryzyko ekonomiczne przerzucone zostaje w całości na zleceniobiorców. Decyzja CSW o opublikowaniu minimalnych stawek wynagrodzeń stanowi interwencję w ten utrwalony model. Jest też odpowiedzią na postulaty Obywatelskiego Forum Sztuki Współczesnej (zrzeszającego osoby profesjonalnie zajmujące się sztuką współczesną) o płacach minimalnych dla twórców i twórczyń.
Jak podkreśla dyrektorka Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski, Anna Łazar:
„Uważamy, że stawki minimalne są dobrym pomysłem i dają czytelną ramę ekonomiczną i czasową dla pracy twórczej w relacji z instytucjami publicznymi. Sztuka i szerzej kultura współczesna jest niezbędnym elementem życia społecznego. Brak godnego wynagrodzenia utrudnia wypowiedź artystyczną osobom mniej zamożnym, bo muszą na swoją pracę artystyczną zarobić w innym miejscu. Jako kraj, nie możemy sobie pozwolić na utratę tego głosu, powinien bowiem wpływać na kształt debaty artystycznej, która jest elementem naszej odporności i zbiorowej zwinności umysłowej.”
W tym ujęciu transparentność wynagrodzeń staje się sprawą demokratyczną – i demokrację wspomagającą. Socjologia kultury od dawna pokazuje, że brak przejrzystości ekonomicznej wzmacnia nierówności w polu sztuki. Jak zauważał Pierre Bourdieu, funkcjonuje ono dzięki niewidzialnym hierarchiom i nierównemu dostępowi do kapitału. Transparentność wynagrodzeń osłabia te mechanizmy, czyniąc relacje władzy bardziej widzialnymi.
CSW osadza nową politykę wynagrodzeń w szerszym procesie reformy instytucji. Zasada jawności ma być trwałym elementem jej zarządzania. Transparentność obejmować ma nie tylko relacje z artystami, lecz także standardy pracy wewnątrz instytucji.
Dodatkowym wzmocnieniem tej polityki są planowane na 2026 rok badania pola artystycznego, realizowane we współpracy z Uniwersytetem Warszawskim. To rzadki przykład sytuacji, w której instytucja kultury reaguje na postulaty środowiska oraz inwestuje w wiedzę, która może kształtować przyszłe decyzje.
Wdrożenie nowej polityki w pojedynczej placówce kultury, choć nie rozwiąże systemowych problemów finansowania kultury, wspomóc może proces przewartościowywania odgórnych strategii zarządzania nią. Polityka transparentności CSW stanowi krok w kierunku przeniesienia akcentu debaty publicznej z pytania o to, czy instytucję stać na godne wynagrodzenia, na pytanie o to, czy demokratyczne państwo stać na kulturę opartą na niepewności i wykluczeniu.
Czytaj więcej: https://u-jazdowski.pl/informacja/standardy-wynagrodzen-i-badania-pola-artystycznego-w-centrum-sztuki-wspolczesnej-zamek
Materiał przygotowany przez Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski.