Przed ośmiu laty w tym samym lubelskim wydawnictwie ukazały się, zredagowane przez Grażynę Pomian, dwa tomy zatytułowane „Wizja Polski na łamach Kultury 1947–1976”. Mamy więc już wybór najważniejszych tekstów z 637 numerów tego najważniejszego w powojennych dziejach Polski czasopisma. Radio Wolna Europa przeznaczone było dla mas, „Kultura” była elitarna, adresowana do inteligencji, w najlepszym tego słowa rozumieniu.
Jej oddziaływanie było powolniejsze, ale głębsze. Kształtowała umysły czytelników, uczyła politycznego myślenia, a także tolerancji dla innych poglądów. Czyli tego właśnie, czego tak bardzo brak nam dzisiaj. Młodsi wszystkowiedzący politycy i dziennikarze słyszeli o paryskiej „Kulturze”, ale jej na ogół nie czytali, ta antologia jest więc dla nich znakomitą szansą, by przekonać się, że można pisać bez nienawiści i pogardy dla adwersarzy.
Tom I, poza wstępem wydawców i czterema tekstami poświęconymi Jerzemu Giedroyciowi, składa się z trzech części: Trzecia Rzeczpospolita, Solidarność i polska opozycja demokratyczna, Rozpad PRL.
Tom II podzielony został na następujące bloki tematycznie: Świat przed i po upadku bloku sowieckiego. Ukraina-Litwa-Białoruś, Żydzi-Antysemityzm-Zagłada, O religii i Kościele bez namaszczenia, i wreszcie na deser 16 tekstów zgrupowanych w dziale: Polska szkoła eseju. Na końcu krótkie noty o autorach oraz indeks nazwisk i pseudonimów.
Antologia jest prezentacją różnych autorów i różnych problemów. Jej myśl przewodnią w jakimś sensie oddaje często przywoływany przez Redaktora aforyzm Józefa Piłsudskiego: „Polacy chcą niepodległości, lecz pragnęliby, aby ta niepodległość kosztowała dwa grosze i dwie krople krwi – a niepodległość jest nie tylko dobrem cennym, lecz i bardzo kosztownym”. No właśnie.
Realiści z wyobraźnią. „Kultura” 1976–2000. Wybór tekstów. Wybrali i wstępem opatrzyli Basil Kerski, Andrzej S. Kowalczyk. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2007, t. I – s. 512, t. II – s. 634
Przeczytaj fragment książki
