Jednocześnie dotychczasowy stereotyp zakładał, że to raczej polskie firmy inspirują się czy wręcz przywłaszczają pomysły zachodnich producentów których do tej pory uważano za „stojących wyżej” w hierarchii wzornictwa przemysłowego. Tymczasem praktyczne doświadczenie sporów z zakresu wzorów przemysłowych pokazuje, że niejednokrotnie jest odwrotnie tzn. to zagraniczni przedsiębiorcy kopiują polskie wzornictwo np. z zakresu biżuterii licząc na to że polskie firmy nie będą egzekwować swoich praw na forum europejskim. Niejednokrotnie zatem możemy spotkać się z sytuacją która jest zaskakująca dla wielu osób, w tym sądów orzekających w sprawach ochrony wzornictwa przemysłowego, że znany np. włoski producent mebli kopiuje wzór kanapy producenta polskiego i sprzedaje ten sam wzór dwukrotnie drożej. Możemy w tym przypadku mówić o pewnej barierze psychologicznej, która wymaga przełamania w procesie sądowym tzn. polski design zasługuje na ochronę, a jednocześnie może i jest kopiowany przez firmy z gospodarek wysoko rozwiniętych. Jak zatem chronić swoje wzornictwo i przeciwdziałać naruszeniom designu ? Odpowiedź znajdziemy poniżej.
Co może być wzorem przemysłowym ?
Pierwszą kwestią jest ustalenie czym jest wzór przemysłowy. Od razu trzeba zaznaczyć, że wzór przemysłowy w sensie prawnym jest pojęciem bardzo szerokim ponieważ obejmuje w zasadzie każdy wytwór który jest nowy i posiada indywidualny charakter. Tak szerokie ujęcie wzorów przemysłowego powoduje że mogą być nim objęte zarówno produkty należące do kategorii klasycznego designu na przykład z zakresu mody, biżuteria, zegarki, meble, ale także nadwozia samochodów, stojaki rowerowe, opakowania, butelki, etykiety, zestawy prezentowe, design stron internetowych czy ornamenty.
Szerokie ujęcie wzoru przemysłowego pozwala na użycie tego instrumentu do ochrony nie tylko klasycznego design ale także produktów których artystyczne walory są znikome. Przedsiębiorcy mogą więc wykorzystywać wzór przemysłowy do wielu form ochrony swojej twórczości czy aktywności np. chroniąc wystrój lokalu lub jego elementów. Zaletą wzoru przemysłowego jest bardzo szybka ścieżka uzyskania ochrony i - co też ma niebagatelne znaczenie- relatywnie niskim kosztem. Ochrona wzorów przemysłowych jest bowiem udzielania w ramach specjalnej procedury rejestracyjnej gdzie Urząd Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej (EUIPO) czy Urząd Patentowy RP badają w istocie tylko formalną poprawność zgłoszenia. W ciągu zatem krótkiego czasu możemy uzyskać ochronę na nasz produkt i wprowadzać go na rynek ze zwiększonym komfortem prawnym. Kluczem do dobrej ochrony wzoru przemysłowego jest jednak odpowiednia dokumentacja zgłoszeniowa i dobór form przedstawieniowych wzorów przemysłowego tak by zabezpieczyć wzór przed wnioskami o unieważnienie ze strony konkurentów.
Sposoby i koszty uzyskania ochrony wzoru przemysłowego
Ochronę wzoru przemysłowego można uzyskać w zasadzie trzema sposobami. Pierwsza to zarejestrowanie wzoru przemysłowego w polskim Urzędzie Patentowym i wtedy wzór taki zapewni nam ochronę tylko na terytorium Polski. Druga opcja to zarejestrowanie naszego wzoru we wspomnianym już EUIPO zlokalizowanym w Alicante. W takim przypadku nasz wzór wspólnotowy zapewni nam ochronę na terytorium całej Unii Europejskiej. Wreszcie można też uzyskać ochronę w innych krajach niż kraje europejskie poprzez odpowiednie porozumienia międzynarodowe dokonując zgłoszenia w WIPO z siedzibą w Genewie. O ile zgłoszenie wzoru przemysłowego w Polsce czy w Europie jest relatywnie tanie, gdyż opłata urzędowa wynosi odpowiednio 300 zł w Polsce i 350 EUR w EUIPO, o tyle procedury międzynarodowe są już znacznie droższe, a ich koszt zależy od kraju w którym poszukujemy ochrony i charakteru naszego zgłoszenia. Dlatego też najczęstszym wyborem polskiego przedsiębiorcy jest zgłoszenie w EUIPO, gdyż stosunek jakości do ceny jest najwyższy tzn. niskim kosztem uzyskujemy ochronę w całej Unii Europejskiej. Ochrona za pośrednictwem wzorów przemysłowych jest dość długa bo trwa 25 lat jednak żeby utrzymać tą ochronę w tak długim czasie trzeba uiszczać opłaty okresowe które zwiększają się wraz z upływem okresu trwania ochrony.
Ochrona wzorów przemysłowych przed sądami
Sprawy sporne z zakresu wzorów przemysłowych rozpatrują w Polsce od niedawna sądy do spraw własności intelektualnej, wyspecjalizowane m.in. w zakresie ochrony wzorów przemysłowych, w których obowiązuje co do zasady przymus zastępstwa przez zawodowego prawnika np. radcę prawnego lub rzecznika patentowego. W przypadku naruszeń naszego wzoru przemysłowego przez firmy z zagranicy mamy do czynienia z transgranicznym naruszeniem co dodatkowo komplikuje proces sądowy. Jednak stworzenie wyspecjalizowanych sądów rozpatrujących sprawy z zakresu własności intelektualnej stwarza nadzieję na merytoryczne i relatywnie szybkie rozpatrzenie sprawy dotyczącej ochrony naszego wzoru przemysłowego.
Dlaczego warto zgłaszać wzory przemysłowe ?
Prawo z rejestracji wzoru przemysłowego jest atrakcyjnym instrumentem dla ochrony designerskich produktów które są nowe i posiadają indywidualny charakter natomiast bywa też niejednokrotnie wykorzystywane do blokowania rynku czego słynnym przykładem jest zarejestrowanie wzoru nacięcia na kiełbasie przez jednego z producentów urządzeń do obróbki mięsa który w ten sposób chciał zmonopolizować rynek żeby zapobiec możliwości tworzenia urządzeń wykonujących podobne nacięcia. Po długiej batalii udało się ten wzór unieważnić. Trzeba jednak zauważyć, że unieważnienie takiego wzoru jest dość trudne, a przez to czasochłonne i kosztowne i nie zawsze jest gwarancja zakończenia tej operacji sukcesem. Dlatego też warto rozważyć defensywną ochronę własnego wzornictwa przemysłowego co jest tańszym rozwiązaniem niż unieważnianie wzoru przemysłowego konkurencji czy walka z już zarejestrowanym wzorem. Może być bowiem tak że jeżeli wypuścimy produkt na rynek i produkt ten okaże się komercyjnym sukcesem, a my sami go nie zgłosimy do ochrony to nasz konkurent dokona zgłoszenia i uzyska prawo z rejestracji, a to my będziemy musieli to prawo wyeliminować z obrotu co będzie wymagało znacznie większych nakładów finansowych niż samo zgłoszenie. Dlatego też można powiedzieć że firmy które specjalizują się wzornictwie przemysłowym, designie modzie ,branży dekoratorskiej, architektonicznej czy artystycznej i tworzą produkty z myślą o ich komercjalizacji powinny rozważyć ochronę za pośrednictwem wzorów przemysłowych, a w przypadku naruszenia ich praw, także przez podmioty zagraniczne warto podjąć działania w celu ich ochrony.
Dr Arkadiusz Michalak
radca prawny/rzecznik patentowy
Materiał przygotowany przez Dr Arkadiusz Michalak Kancelaria Patentowa