W Unii Europejskiej nadzór nad zmianami klimatu realizowany jest przez Europejskie Centrum Średnioterminowych Prognoz Pogody Copernicus (C3S). W 2023 roku Centrum zaobserwowało kilka istotnych wychyleń wskaźników klimatycznych. Odnotowano najgorętszy miesiąc w historii i najwyższe codzienne globalne średnie temperatury krótkotrwale, które przekraczały poziomy przedprzemysłowe o ponad 2°C. Niewystępujące dotychczas wysokie globalne temperatury spowodowały, że 2023 stał się najcieplejszym rokiem w historii. Ocieplający się klimat powoduje efekt domina. Nasilają się susze, powodzie, gwałtowne burze, huragany, fale ekstremalnego gorąca lub fale ekstremalnego zimna. Dalsze skutki to pojawienie się nowych zjawisk pogodowych w regionach czy na szerokościach geograficznych, w których do tej pory nie występowały, lub pojawienie się zjawisk atmosferycznych czy temperatur, które nie są typowe dla panujących pór roku.
Wszystkie te zjawiska mają istotny wpływ na nasze życie. Wpływ ten bywa bardzo oczywisty, kiedy musimy się bezpośrednio mierzyć z niszczycielską siłą rozchwianego klimatu. Przerażająca skala zniszczeń jest bardzo medialna i łatwo przedostaje się do świadomości opinii publicznej. Ale skutki zmian klimatyczny występują także w mniej widocznych obszarach. Jednym z nich jest łańcuch dostaw żywności.
Ekstremalne zjawiska pogodowe niszczą infrastrukturę transportową i logistyczną. Zerwane mosty, podmyte drogi, osunięcia skał czy lawiny błotne prowadzą do przecięcia istniejących połączeń i wymuszają transport innymi, mniej optymalnymi drogami. Te zmiany prowadzą do wydłużenia łańcuchów dostaw i opóźnień w nich. Logistyka świeżej żywności to ciągły wyścig z czasem, którego upływ nieubłaganie skraca przydatność produktów do spożycia, obniżając ich wartość, ale także zmniejszając szanse na ich dostarczenie w stanie zdatnym do spożycia.
Zmiany klimatyczne mają również wpływ na uprawy, zmieniając geograficzny rozkład gatunków roślin oraz właściwości terenów pod ich uprawy. Coraz częściej tradycyjne regiony upraw stają się mniej wydajne, a nawet nieodpowiednie dla pewnych gatunków. Równocześnie nowe obszary stają się bardziej atrakcyjne dla rolnictwa. Południe Francji i Hiszpanii notorycznie borykające się z suszami wywołanymi przez zmiany klimatyczne, stawiają coraz większe wymagania przed lokalnym rolnictwem. Zauważalny jest trend przesuwania się upraw na półkuli północnej na północ, a na południowej na południe. Produkty, które w jednym miejscu były regionalne teraz trzeba dowozić. Zmiany te wymuszają dostosowanie łańcuchów dostaw, inwestycje w nową infrastrukturę oraz dywersyfikację dostawców.
Globalizacja łańcuchów dostaw żywności z równoczesnym ich przenikaniem sprawia, że są one bardziej wrażliwe na zakłócenia spowodowane zmianami klimatycznymi. Mamy do czynienia z efektem motyla albo domina. Turbulencje w jednym regionie mogą mieć dalekosiężne konsekwencje, wpływając na dostępność żywności i ceny na całym świecie. Na wrażliwość łańcuchów dostaw żywności niewątpliwie duży wpływ mają praktyki centralizacji dystrybucji oraz koncentracji wolumenów na długich trasach transportowych. Łańcuchy dostaw zbudowane w ten sposób mają ograniczone pole do reakcji na gwałtownie zmieniające się warunki.
Uodparnianie łańcuchów dostaw żywności na nowe czynniki ryzyka związane ze zmianami klimatycznymi jest kosztowne, a co za tym idzie ma wpływ na ceny żywności i na jej dostępność. Aby budować odporność w łańcuchach dostaw żywności, konieczne jest zastosowanie zróżnicowanych strategii, zarówno w krótkiej, jak i długiej perspektywie. Wprowadzenie metod uprawy bardziej odpornych na zmiany klimatu, takich jak dywersyfikacja gatunków, ochrona zasobów wodnych oraz techniki zarządzania stanem gleby, mogą pomóc w zminimalizowaniu ryzyka związanego z ekstremalnymi warunkami pogodowymi. Dodatkowo należy inwestować w różnorodność źródeł zaopatrzenia, rozwój alternatywnych tras transportowych oraz wykorzystanie technologii monitorowania i prognozowania. Te działania mogą poprawić elastyczność łańcuchów dostaw i umożliwić szybką reakcję na zakłócenia.
Wpływ zmian klimatycznych na łańcuchy dostaw żywności jest znaczący i zróżnicowany, stwarzając poważne wyzwania dla globalnego bezpieczeństwa żywnościowego oraz stabilności gospodarczej. Jednak poprzez wdrażanie skutecznych strategii budowania odporności, adaptacji do zmieniających się warunków oraz wspieranie współpracy i innowacji, możemy zminimalizować ryzyka i stworzyć bardziej zrównoważony i elastyczny system dostaw żywności. Dlatego istotne jest, aby zaangażować wszystkie zainteresowane strony do podejmowania zdecydowanych działań w celu przeciwdziałania wyzwaniom zmian klimatycznym i zapewnienia dostępności bezpiecznej, zdrowej i przystępnej cenowo żywności dla wszystkich.
Autor: Antoni Zbytniewski, Business Development Manager, Fresh Logistics Polska, Grupa Raben
Materiał przygotowany przez Grupę Raben