Kapitalizm to taka niezwykła wiara, że najwięksi krętacze zrobią najbardziej pokrętne rzeczy i wyjdzie z tego największe, powszechne dobro – zauważył John Maynard Keynes. Cała historia kapitalizmu to opowieść o tym, jak próbowano okiełznać wielką pierwotną energię – ludzką chciwość.
Z Robertem B.Reichem o tym, dlaczego demokracja stała się w dużym stopniu fasadą zasłaniającą interesy różnych korporacji, rozmawia Jacek Żakowski
Mamy talent do biznesu – lubimy o sobie powtarzać taką opinię. W starzejącej się Europie moglibyśmy być jak szczupaki w stawie pełnym sennych karpi. Ale z polskiej rewolucji kapitalistycznej – tej z początków ubiegłej dekady, rozpoczynanej od handlu na polowych łóżkach – wyraźnie zeszło powietrze. Coraz mniejszy zapał, coraz mniej chętnych, coraz gorszy klimat i topniejąca społeczna akceptacja, za to biurokratyczne przeszkody ciągle te same. Polak dziś głównie marzy o spokojnym etacie.
Ludzie są chciwi. To ułomność na tyle powszechna, że naukowcy usilnie próbują zrozumieć jej naturę, by znaleźć sposoby okiełznania nieposkromionej chęci bogacenia się.
W klimacie Pierwszego Maja, święta pracy, warto odnotować rewolucję, jaka się u nas dokonała. Już ponad 7 mln osób – blisko dwie trzecie ogółu zatrudnionych – pracuje w którymś z 3 mln małych przedsiębiorstw. To one tworzą 55 proc. produktu krajowego brutto. To one, od dołu, od korzeni, budują w Polsce ludowy kapitalizm. Zresztą w całym rozwiniętym świecie małe firmy stały się dziś podstawą wielkich gospodarek. W Unii Europejskiej zakładów zatrudniających ponad 250 osób jest mniej niż 1 proc. Pod tym względem u nas jest już podobnie, pod innymi – niestety – ciągle nie. Co trzecia nowa firma w Polsce pada przed upływem roku od zarejestrowania, zaś w ostatnich latach – według GUS – więcej małych przedsiębiorstw znika z rynku, niż się na nim pojawia. Widomy to znak, że więcej niż zachęt jest kłód rzucanych pod nogi. A przecież to właśnie w drobnych przedsiębiorcach pokładaliśmy nadzieje na skuteczniejszą niż do tej pory walkę z bezrobociem. Wielu z nich mówi nam, że czują się jak ścigany jeleń. I to nie konkurencja poluje na nich nieustannie, ale państwo.
Polscy kapitaliści są sfrustrowani. Państwo rządzone przez związkowców nie liczy się z nimi, mnoży zaś żądania i oczekiwania. Do takich wniosków doszli członkowie Polskiej Konfederacji Pracodawców Prywatnych (PKPP) zebrani w ubiegłym tygodniu w warszawskim Zamku Królewskim. Dlatego postanowili zredagować „Manifest Kapitalistyczny” i walczyć o swoje prawa.
Nikogo nie bawią polemiki z „Nie”, „Trybuną”, „Głosem” czy „Naszym Dziennikiem”; poglądy można z nimi wymienić tylko na gorsze. Ale tam gdzie widzę pożytki z konsensu, jestem gotów do długich dyskusji. Dlatego podejmuję polemikę z Andrzejem Szczypiorskim („Tygrysy nie myślą”, POLITYKA 51/99), którego uważam za sojusznika w bojach o jedyny ład polityczny i gospodarczy, jaki w historii ludzkości zapewnił wolność i dał szansę zamożności. Chodzi oczywiście o liberalny kapitalizm.