Artykuł ukazał się „Przyrodniku Polityki. Nr 1. Wiosna. Inteligent na działce” w kwietniu 2009 r.
Przesądy ogrodnicze czy prawdy ludowe?
Sypanie cukru pod drzewami pomaga przywabiać pożyteczne owady. Przesąd. Przywabia głównie mrówki, które z kolei dbają o mszyce.
Sypanie soli poprawia kondycję roślin. Przesąd. I to szkodliwy. Sól jest zbawienna dla roślin tylko w minimalnej ilości. W większej powoduje wysychanie ogrodu (podobnie jak miejskich trawników po zimie). Rośliny nie potrafią korzystać z zasobów wody w glebie, jeśli jej zasolenie jest wyższe niż 0,5 proc.
Sypanie popiołu przyspiesza wzrost roślin. Prawda. Lekko alkaliczny popiół przywraca równowagę kwasowo-zasadową gleby i dostarcza roślinom potasu. Jednak nie należy przedobrzyć, zwłaszcza w przypadku roślin, które powinny rosnąć na glebie kwaśnej.
Wypalanie łąk użyźnia glebę. Przesąd. Nie tylko szkodliwy, ale i niebezpieczny. Łąki wypalone mają co prawda więcej potasu (z popiołu), ale są całkowicie wyjałowione, np. ze zbawiennie wpływających na strukturę gleby dżdżownic. Dodatkowo rokrocznie w pożarach spowodowanych przez podpalanie łąk giną ludzie.
Podlewać rośliny należy wcześnie rano i po zmroku. Raczej prawda. Tak przynajmniej twierdzi większość hodowców argumentując, że zraszanie roślin w południe je niszczy (zob. „10 przykazań właściciela pięknego trawnika”), ale nie wszystkich to przekonuje. Salomonowym rozwiązaniem wydaje się zalecenie, by podlewając w południe, lać wodę nie po liściach, lecz bezpośrednio pod krzaki z konewki lub przez system zraszana kropelkowego.
Rośliny z doniczek można sadzić o dowolnej porze roku. Prawda. O ile są to rośliny, które w tych doniczkach rosły, a nie zostały (co się często zdarza w szkółkach) wyhodowane w gruncie i przesadzone do doniczek przed sprzedażą. Oczywiście, przed posadzeniem trzeba dla takiej rośliny przygotować odpowiednio bogatą glebę, z której korzenie zaczną czerpać składniki, a po posadzeniu obficie ją podlać.
Z pamiętnika ogrodnika, czyli kalendarium wiosennych prac ogrodowych
marzec
• Trawnik: grabimy liście i suchą trawę. Gdy trawnik obeschnie, aeryzujemy, rozsiewamy piasek, stosujemy wertykulator, wysiewamy nawozy mineralne o przedłużonym działaniu. To także czas na zakładanie nowego trawnika – pod koniec miesiąca w ciepły dzień wysiewamy nasiona na przygotowaną glebę i wałujemy.
• Ubijamy ziemię wokół młodych drzewek i krzewów wysadzonych zimą przez mróz.
• Gdy ziemia rozmarznie, sadzimy nowe drzewa i krzewy.
• Przygotowujemy stanowiska pod azalie i różaneczniki: sypiemy kwaśny torf, próchnicę leśną, przekompostowany obornik i ubogie w wapń nawozy.
• Przycinamy drzewa i krzewy przed okresem wegetacji (brzoskwinie, jabłonie, grusze, śliwy, porzeczki).
• Rozmnażamy świdośliwy, wrzosy, wrzośce, pelargonie i byliny kwitnące latem i jesienią.
• Zdejmujemy zimowe osłony bylin i usuwamy zeszłoroczne liście.
• Wysiewamy wprost do ziemi groch, bób, sałatę, rzodkiewkę, szpinak, pietruszkę naciową, seler naciowy, marchew oraz sadzimy cebulę, dymkę i czosnek. W szklarni wysiewamy sałatę masłową i kruchą, kalarepę, seler korzeniowy, pory, bakłażany, brokuły i kalafiory.
• Nawozimy drzewa, krzewy i truskawki nawozami azotowymi i potasowymi.
• Wycinamy i palimy zarażone pędy jabłoni, agrestu, malin, jeżyn, porzeczek.
kwiecień
• Sprawdź, czy nie zaspałeś w marcu z pracami ogrodowymi. Początek kwietnia (o ile jeszcze będzie chłodno) to ostatnia szansa na termin poprawkowy!
• Trawnik: przewietrzamy, nawozimy, odchwaszczamy (najlepiej ręcznie, w ostateczności odpowiednią chemią) i wyrównujemy. Dosiewamy trawę tam, gdzie trawnik wyłysiał, i zakładamy nowe połacie murawy.
• Sadzimy rośliny zimozielone. Podlewamy i ściółkujemy je.
• Przycinamy przemarznięte pędy.
• Podwiązujemy pnącza rosnące pod ścianami.
• Sadzimy róże. Z krzewów ubiegłorocznych zdejmujemy zimowe okrycie i rozgarniamy kopczyki. Nawozimy kompostem, przycinamy, opryskujemy preparatem miedziowym.
• Sadzimy cebule lilii oraz cebule i bulwy roślin wczesnowiosennych, które już przekwitły w pomieszczeniach.
• Do gruntu wysiewamy koper, melisę, lawendę, miętę, rozmaryn, szałwię, szpinak, cebulę, rzodkiewkę, późną marchew oraz sadzimy wczesne ziemniaki, rozsady kalarepy, kapusty, brokułów i kalafiorów.
• Rozmnażamy estragon, szałwię, lawendę, tymianek i szczypiorek.
• Okolice pod drzewami i krzewami opryskujemy herbicydami. Drzewa opryskujemy również preparatami przeciw szkodnikom.
• Sadzimy sadzonki porzeczek i winorośli.
• Dokonujemy ostatnich przycięć drzew i krzewów. Pozbywamy się zwłaszcza pędów opanowanych przez szkodniki (np. mączniak) i palimy je. Przycinamy także drzewka posadzone jesienią, żeby się lepiej przyjęły.
• Zanim zaczną krążyć soki, tniemy i formujemy krzewy winorośli.
• W drugiej połowie miesiąca przychodzi czas na wysiewanie do gruntu cebuli, słoneczników i buraków.
maj
• Trawnik: jeśli słabo rośnie, nawozimy nawozem azotowym. Regularnie podlewamy w suche dni i odchwaszczamy (najlepiej ręcznie, ale jeśli chwastów jest sporo, to odpowiednim selektywnym herbicydem). Kosimy: raz na tydzień – trawnik ozdobny, i raz na dwa – użytkowy.
• Wynosimy rośliny doniczkowe z domu do ogrodu. Obsadzamy donice ogrodowe świeżymi roślinami.
• W suche dni podlewamy wszystkie rośliny.
• Regularnie odchwaszczamy i spulchniamy glebę.
• Usuwamy uschnięte kwiaty po kwitnieniu i słabe pędy krzewów kwitnących na wiosnę. Gałęzie z gniazdami ptaków usuwamy dopiero po wylocie piskląt!
• Sadzimy delikatne gatunki: powojniki, hortensje, fuksje i żarnowce.
• Przycinamy nowo zasadzone żywopłoty, aby się bujniej rozkrzewiły.
• Odchwaszczamy róże (motyką, żeby nie uszkodzić korzeni), nawozimy je i opryskujemy wedle potrzeby preparatami przeciw mszycom, grzybom itp.
• Wysokie rośliny podwiązujemy do palików.
• Wysadzamy cebule, bulwy i karpy roślin kwitnących latem (np. dalii, złocieni, mieczyków, goździków szabo, pacioreczników).
• Wyjmujemy ze skrzynek i donic cebule roślin kwitnących wiosną, obsuszamy i składamy w przechowalni.
• Wystawiamy na zewnątrz pelargonie, które przezimowały w domu.
• Wysadzamy do gruntu ogórki, cukinie, dynie, kabaczki i pomidory.
• Siejemy brokuły, jarmuż, brukselkę, sałatę kruchą, cykorię.
• Nawozimy drzewa nawozem azotowym.
• Wyścielamy słomą lub folią podłoże wokół truskawek.
• Uszczykujemy pędy owocowe winorośli pięć liści powyżej kwiatu.
czerwiec
• Trawnik: głęboko napowietrzamy (aerujemy) oraz usuwamy chwasty (najlepiej ręcznie). Regularnie kosimy – nawet trzy razy w tygodniu. Po każdym koszeniu trawnik podlewamy. Czerwiec jest też wspaniałym momentem na dokładanie nowej darni – podlana w ciepłe dni szybko się przyjmie i ukorzeni.
• Usuwamy samosiejki drzew, które pojawiają się w ogrodzie. To ostatnia chwila na ich wyrwanie, nim się solidnie rozrosną i ukorzenią. Odchwaszczamy rabaty kwiatowe i trawnik, a spod drzew i krzewów usuwamy trawę.
• Regularnie spulchniamy glebę i podlewamy ogród – w czasie suchych dni nawadniamy obficiej.
• Po kwitnieniu silnie przycinamy żarnowce i byliny (niektóre tuż nad ziemią). Strzyżemy berberysy i głóg, usuwamy przekwitłe i zeschnięte kwiatostany szpecące wszystkie inne rośliny. Ogławiamy przekwitłe rośliny cebulowe.
• Rozmnażamy powoje, irgi, jaśminy, byliny i goździki.
• Sadzimy róże z doniczek (w dobrze nawodnione podłoże).
• Rośliny w donicach nawozimy (o ile wcześniej nie dostały nawozów o przedłużonym działaniu) i obracamy, by słońce pozwoliło im rozwijać się równomiernie. W upały przestawiamy je w cień.
• Przerywamy warzywa i zasilamy je nawozami azotowymi.
• Dosiewamy ogórki, kalarepę, sałatę kruchą, jarmuż, marchew, koper.
• Ogławiamy bób, obrywamy boczne pędy pomidorów i podwiązujemy krzaki.
• Przygotowujemy kompost.
• Pora zadbać solidnie o truskawki: nawadniamy, zasilamy je i odchwaszczamy.
• Po deszczu ręcznie przerzedzamy zawiązki owoców jabłoni, śliw, grusz, brzoskwiń i agrestu.
• Pod koniec czerwca wykopujemy cebule tulipanów i narcyzów.
• Cieszymy się pierwszymi plonami truskawek, czereśni, poziomek.
Zakończyliśmy wiosnę w ogródku. Mamy poczucie, że więcej rozumiemy z tego, co się wokół nas dzieje. Kładziemy się na przystrzyżonym trawniku i czekamy na jesienne plony.
Podstawowa literatura: „Działka moje hobby”, PWRiL, Warszawa 1977; „Piękne ogrody”, Robin Williams, Arkady, Warszawa 1996; www.poradnikogrodniczy.pl; „1001 sposobów na piękny ogród”, Readers Digest, Warszawa 1999; „Poradnik ogrodniczy”, Martin Strangl, Multico, Warszawa 1994; „Mój ogród”, Delta W-Z, Warszawa 1993; „Biologia”, Solomon, Berg, Martin, Villee, Multico Warszawa 1966