Szpiegowski Proust
Recenzja książki: Javier Marías, "Twoja twarz jutro. Trucizna, cień, pożegnanie"
Przez nieco ponad 1500 stron trylogii „Twoja twarz jutro”, której trzeci tom właśnie trafił do księgarń, jesteśmy świadkami kilkunastu rozmów, paru mniej lub bardziej znaczących wydarzeń i wielu retrospekcji. Dziś chyba tylko Javier Marías jest w stanie napisać powieść, w której dzieje się tak niewiele, a mimo to nie sposób się od niej oderwać. Hiszpan potrafi uchwycić każdy odcień wypowiedzi, najdrobniejszy gest, jest niebywale wyczulony na językowe niuanse. Ale przede wszystkim pod przykrywką powieści szpiegowskiej przygląda się współczesności i powraca do najważniejszych pytań o ludzką naturę, udzielając – niezbyt pokrzepiających, trzeba przyznać – odpowiedzi.
Krytycy porównują najczęściej Maríasa z Marcelem Proustem. Pierwszoosobowa narracja, nieustanna introspekcja, długa fraza, przemyślana, oparta na subtelnych powtórzeniach kompozycja kojarzyć się mogą z „W poszukiwaniu straconego czasu”. „Twoja twarz jutro” to rzecz, której nie można jednak jednoznacznie z francuskim mistrzem kojarzyć. W trakcie lektury ciągle mamy w głowie klasykę – choćby kuszenie Iwana Karamazowa, artykuł Raskolnikowa o Napoleonie czy spór Settembriniego z Naphtą. Hiszpański pisarz porwał się tutaj na niemożliwe. Udało mu się połączyć rzadko spotykany artyzm z prozą czysto intelektualną spod znaku Fiodora Dostojewskiego, Tomasza Manna i Roberta Musila.
Wydawałoby się, że nie da się dziś stworzyć powieści totalnej i przypomnieć podstawowych pytań filozoficznych z taką mocą, by domagały się namysłu. Maríasowi się to powiodło. „Twoja twarz jutro” – wspaniale przełożona przez Ewę Zaleską – to jedna z tych niewielu książek, które można określić mianem arcydzieła bez obawy o przesadę. Sam pisarz miał nią zamknąć swoją karierę. Szczęśliwie dla czytelników tego nie uczynił, a już niebawem ukaże się u nas przekład „Zakochań”.
Javier Marías, Twoja twarz jutro. Trucizna, cień, pożegnanie, przeł. Ewa Zaleska, Sonia Draga, Katowice 2013, s. 664
Książka do kupienia w sklepie internetowym Polityki.