Osoby czytające wydania polityki

„Polityka” - prezent, który cieszy cały rok.

Pierwszy miesiąc prenumeraty tylko 11,90 zł!

Subskrybuj
Nauka

Niedobór snu jest groźny – z 14 powodów

Flickr CC by 2.0
Przekrwione oczy, odbarwienia skóry i zwiększone ryzyko wielu chorób – to tylko niektóre konsekwencje chronicznego niedoboru snu. A nawet jednej nieprzespanej nocy.

Śpimy coraz krócej – to tendencja ogólnoświatowa. Jeszcze w latach 40. XX w. przesypialiśmy średnio 8, a obecnie już tylko ok. 6 godzin – czyli znacznie poniżej minimum (7–9). Naukowcy już dostrzegli to zagrożenie. Postulują nawet – na łamach amerykańskiego magazynu „Sleep” – by dzień pracy rozpoczynał się o 10. Pracownik wypoczęty jest skuteczniejszy – a przede wszystkim zdrowszy.

Co ciekawe, wciąż nie ma jednoznacznej odpowiedzi na pytanie o to, dlaczego potrzebujemy snu. Zabiera nam sporo czasu – wiele lat życia. Jedni psychologowie tłumaczą, że we śnie porządkują się zapamiętane poprzedniego dnia przeżycia, rzeczy, których się nauczyliśmy. Inni powtarzają, że sen reguluje działanie hormonów. „To jedno z otwartych pytań biologii” – mówi dr Allan Rechtschaffen z uniwersytetu w Chicago.

Z pewnością jednak sen potrzebny jest nam po to, by unikać takich jak poniższe konsekwencje. Co się dzieje z ciałem, gdy nie śpimy? I czym niedobór snu grozi, jeśli się utrzymuje? By ułożyć niniejszą listę, zebraliśmy dane ze wspomnianego magazynu oraz National Sleep Foundation, organizacji, która zwraca uwagę na potrzebę troski o właściwą higienę snu.

1. Przyrost masy ciała. Brak snu prowadzi do zaburzenia równowagi hormonalnej, które powoduje zwiększenie apetytu na wysokokaloryczne pokarmy. Niewyspani mamy też skłonność do spożywania większych porcji, a podczas zakupów decydujemy się częściej na niezdrową żywność. Dlatego chroniczne niewyspanie może powodować otyłość.

Badanie: C. Benedecit, SJ. Brooks, OG. O'Daly z 2012 r. Doświadczenie przeprowadzono na 12 dorosłych mężczyznach, których poddano badaniom porównawczym: po w pełni przespanej nocy i po deprywacji sennej.

2. Zaburzenia mowy i wzroku. Długotrwała deprywacja snu obniża nasze zdolności językowe i utrudnia efektywne wyrażanie swoich myśli i słów. Mówimy wtedy monotonnie, powoli, niewyraźnie. Niepotrzebnie powtarzamy pojedyncze słowa lub całe frazy. Mogą pojawić się też halucynacje, doświadczania wizji tunelu, widzenie podwójne.

Badanie: J. Orzeł-Gryglewska (2010 r.) „Konsekwencje deprywacji sennej”.

3. Bóle głowy. Naukowcy wciąż nie wiedzą, dlaczego brak snu prowadzi do bólów głowy, ale związek między nimi został zauważony już ponad wiek temu. Migreny mogą być wywołane przez bezsenne noce. Z powodu nieokreślonych bólów głowy budzi się rano od 36 do 58 proc. osób z zespołem bezdechu sennego.

Badanie: L. Kelman, JC. Rains (2005 r.). Przebadano 1480 osób cierpiących na częste bóle głowy.

4. Obniżona odporność i infekcje. Długotrwały brak snu, a nawet jedna noc bezsenności, może obciążać naturalne mechanizmy obronne organizmu przed mikroorganizmami. Udowodniono też, że osoby, które śpią krótko, przeziębiają się prawie trzy razy częściej niż te, które przesypiają osiem lub więcej godzin. To, czy śpisz efektywnie (bez przerw, nie budząc się w nocy), może się przyczynić do podwyższenia odporności na choroby.

Badanie: Ch. Benedict, M. Brytting, A. Markström (2012 r.). Grupę badawczą stanowiło 11 mężczyzn i 13 kobiet, którym podano szczepionkę przeciw wirusowi świńskiej grypy (H1N1). Porównywano poziom produkcji przeciwciał u badanych w dwóch cyklach: 24-godzinnym z ośmiogodzinnym snem oraz 24-godzinnym ciągłej przytomności.

5. Nadprodukcja moczu. Podczas snu organizm spowalnia dzienną produkcję moczu. Dlatego większość ludzi nie musi korzystać z toalety w nocy tak często, jak w ciągu dnia. Ale gdy ktoś nie śpi, produkcja moczu odbywa się tak samo jak w dzień, co naukowcy nazywają „nadwyżką w nocnej produkcji moczu”. W jej wyniku może dochodzić do nocnego moczenia się dzieci w łóżkach, natomiast u osób dorosłych wiąże się to z potrzebą wielokrotnego wychodzenia do łazienki w ciągu nocy.

Badanie: B. Mahler, K. Kamperis, M. Schroeder (2012 r.). Przebadano 20 zdrowych dzieci (połowę stanowili chłopcy), które losowo podzielono na grupę poddaną deprywacji i tę, której pozwolono na sen.

6. Drażliwość i roztargnienie. Badania zespołu izraelskich naukowców z 2005 r., którzy sprawdzali związek między utratą snu a reaktywnością emocjonalną, jednoznacznie potwierdziły, że brak snu wzmacnia negatywne reakcje emocjonalne na zakłócone, przerwane w trakcie ich wykonywania czynności. Wzmacnia też skłonność do rozpraszania uwagi, obniża inteligencję emocjonalną, a nawet... utrudnia zapamiętywanie imion.

Badanie: N. Goel, H. Rao, JS. Durmer (2009 r.). W doświadczeniu wzięło udział 1007 losowo wybranych osób w wieku 21-30 lat mieszkających w Michigan.

7. Kłopoty z pamięcią. Zakłócenia snu u osób starszych mogą prowadzić do zmian strukturalnych w mózgu, które są związane z zaburzeniami pamięci długotrwałej. U osób dorosłych też obserwuje się deficyty pamięci związane z brakiem snu. Już w 1924 r. odkryto, że ludzie, którzy śpią dłużej, zapamiętują więcej. Słaby sen i jego niedobór jest związany z wyższym poziomem amyloidu beta, powodującego chorobę Alzheimera.

Badanie: AP. Spira, AA. Gamaldo, Y. An (2013 r.). Przebadano 70 dorosłych (w wieku 53-91).

8. Powolność. Twój czas reakcji jest poważnie obniżony, jeśli nie śpisz. Naukowcy badający kadetów w West Point wykonali dwa testy, które wymagają szybkiego podejmowania decyzji: niektórzy z nich mogli się wyspać pomiędzy testami, inni nie. Ci, którzy spali pomiędzy zadaniami, wykonali drugi test lepiej – wyniki tych, którzy nie spali, okazały się gorsze, a ich reakcje spowolnione.

Badanie: M. Taheri, E. Arabameri (2012 r.). Przebadano 18 sportowców płci męskiej, studentów z Akademii w West Point.

9. Choroby serca. Osoby, które przesypiają cztery godziny na dobę, mają podwyższoną akcję serca w porównaniu z tymi, które poświęcają na 7–8 godzin. Stężenia białka C-reaktywnego, zwiększone ryzyko choroby serca – też grożą wiecznie niewyspanym.

Badanie: B. Faraut, KZ. Boudjeltia, L. Vanhamme, Kerkhofs M.(2012 r.).

10. Problemy żołądkowo-jelitowe. Brak snu naraża na rozwój nieswoistego zapalenia jelit (IBD), głównie jelita cienkiego lub grubego, które dotyka około 10–15 proc. populacji w USA. Wzmaga też niektóre choroby, takie jak Leśniowskiego-Crohna: pacjenci z tym zaburzeniem są dwukrotnie bardziej narażeni na nawrót, jeśli nie sypiają wystarczająco długo.

Badanie: A. Tauseef, J. Choe, A. Awab, TL Wagener (2013 r.).

11. Obniżony popęd seksualny. Testosteron jest ważnym składnikiem popędu seksualnego i pożądania zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn. Sen zwiększa poziom testosteronu, a brak snu i zaburzenia snu prowadzą w konsekwencji do zaburzeń seksualnych i zmniejszenia libido.

Badanie: ML. Andersena, TF. Alvarengaa, R. Mazaro-Costab (2011 r.).

12. Cukrzyca. Bycie na jawie, gdy twoje ciało chce spać, wprowadza bałagan do metabolizmu, co z kolei zwiększa ryzyko wystąpienia oporności na insulinę (często nazywane wstępną cukrzycą), a następnie wywołuje cukrzycę typu 2.

Badanie: JL. Broussard, D. Ehrmann, E. Van Cauter (2012 r.). Przebadano siedem zdrowych osób (jedna kobieta, sześciu mężczyzn). Średnia wieku: 23,7 lat.

13. Rak i zaburzenia genetyczne. Wstępne badania zdają się wskazywać, że ludzie, którzy się nie wysypiają, są narażeni na wystąpienia niektórych rodzajów raka, szczególnie raka jelita grubego i piersi. Zły sen zakłóca też normalną aktywność genetyczną. Po tygodniu ze snem krótszym niż sześć godzin na dobę ponad 700 genów nie zachowuje się normalnie, w tym takie, które pomagają wzmacniać układ odpornościowy i regulować poziom stresu.

Badanie: VA. Reed (2011 r.).

14. Depresja. W badaniach odnotowano wyższy poziom małżeńskiego szczęścia wśród kobiet ze spokojniejszym snem, choć trudno powiedzieć, czy szczęśliwi ludzie śpią lepiej. To lepszy sen sprawia, że ludzie czują się szczęśliwsi. Bezsenność dwukrotnie zwiększa możliwość rozwoju depresji. Wstępne badania sugerują ponadto, że leczenie zaburzeń snu może z powodzeniem być stosowane w leczeniu objawów depresyjnych.

Badanie: C. Baglioni, G. Battagliese, B. Feige, K. Spiegelhalder (2011 r.).

Więcej na ten temat
Reklama

Czytaj także

null
Kultura

Mark Rothko w Paryżu. Mglisty twórca, który wykonał w swoim życiu kilka wolt

Przebojem ostatnich miesięcy jest ekspozycja Marka Rothki w paryskiej Fundacji Louis Vuitton, która spełnia przedśmiertne życzenie słynnego malarza.

Piotr Sarzyński
12.03.2024
Reklama