„Trudno ocenić, jak w dłuższej perspektywie prowadzenie edukacji tylko w zdalnej formie wpłynie na kształcenie projektantów, artystów i ich prace. To pole bojowe, nowe doświadczenie” – mówi dr Marta Więckowska, dziekan Wydziału Projektowego ASP w Katowicach.
Czas pandemii covid nie wyklucza możliwości ubiegania się o indeks. Nowy rok akademicki nie będzie łatwy, gdyż uczelnie obawiają się spadku liczby studentów. Tymczasem na katowickiej ASP podczas letniej rekrutacji zdarzyło się coś odwrotnego – uczelnia zanotowała wzrost liczby kandydatów w stosunku do poprzednich lat.
Pierwszym krokiem jaki podjęła uczelnia, by dostosować się do dynamicznie zmieniającej się sytuacji związanej z pandemią, była zmiana formuły konsultacji ze stacjonarnych na online. Proces rekrutacji został w całości przeniesiony do internetu i był prowadzony w formie indywidualnych rozmów.
Zmiana dotyczyła nie tylko trybu, ale również formy konsultacji, rozmów z nauczycielami akademickimi o pracach czy predyspozycjach kandydata. Ten czas został dobrze wykorzystany. Kandydaci, wirtualnie, mogli lepiej poznać uczelnię, jej przestrzenie oraz nauczycieli.
Przed terminem składania portfolio, prac i reprodukcji do prezentacji, uczelnia zadbała o merytoryczne przygotowanie studentów, zamieszczając na stronie internetowej cykl filmów instruktażowych, z których każdy mógł skorzystać. „Nowa formuła egzaminów zdalnych z jednej strony może być przeszkodą dla osób mniej aktywnych w przestrzeni wirtualnej, z drugiej jednak niweluje problem odległości. To również mogło mieć wpływ na wysoką frekwencję w tym roku.” – mówi dr Marta Więckowska
Hybryda akademicka
Wiele szkół wyższych stosuje tzw. hybrydowy model nauczania. Jednak w praktyce model ten ma różne oblicza. Niektóre uczelnie zdecydowały, że wykłady w semestrze zimowym będą prowadzone wyłącznie online, a zajęcia praktyczne, stacjonarnie w małych grupach 10-20 osobowych. Wiele uczelni zwłaszcza humanistycznych czy ekonomicznych jest w innej sytuacji niż uczelnie artystyczne czy medyczne, dla których laboratoria czy ćwiczenia nie są możliwe do prowadzenia w trybie online. Na podjęcie decyzji, jak zorganizować nauczanie, uczelnie mają czas do 30 września. Na razie obowiązuje rozporządzenie Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, które zakłada, że zajęcia dla studentów i doktorantów powinny odbywać się zdalnie wszędzie tam, gdzie to tylko możliwe.
Katowicka ASP w oparciu o dotychczasowe doświadczenia zebrane na początku pandemii, zaplanowała wprowadzenie trybu mieszanego – połączenie pracy zdalnej ze stacjonarną. Pozwoli to studentom wykorzystać dostępną infrastrukturę przy zachowaniu wszystkich rygorów sanitarnych i ochronie osób z grupy ryzyka. Wiele uczelni wyższych boryka się z problemem za małej przestrzeni, Akademia jest w dobrej sytuacji, jej wielkość i kubatura umożliwia prowadzenie zajęć w kameralnych zespołach. Uczelnia planuje rotacyjność zajęć oraz podział na jeszcze mniejsze grupy podczas ćwiczeń praktycznych, natomiast wykłady będą odbywać się głównie w trybie online.
Człowiek i infrastruktura
Przestrzeń akademicka, dla młodego człowieka to nowe doznania i doświadczenia. W niej dzieje się coś niezwykłego, wydarza się spotkanie: mistrza z uczniem. Mistrz choć doświadczeniem i mądrością wyprzedza ucznia jednak stara się być krok za nim. W procesie kształcenia studentów, w dwudziestym pierwszym wieku, ta zasada nabiera szczególnego znaczenia. Bezpośredni kontakt w relacji akademickiej uczelni artystycznej ma niekwestionowany wpływ na proces twórczy.
Rektorzy niektórych uczelni twierdzą, że namacalne, bezpośrednie życie uniwersyteckie, bez względu na czas pandemii, formuje tych, którzy w nim uczestniczą. Katowicka ASP mając tego świadomość, postanowiła dostosować harmonogram prac oraz umożliwić spotkania z mistrzami akademickimi, szczególnie studentom pierwszego roku oraz dyplomantom. „Dostęp do infrastruktury, pomimo pewnych odgórnych ograniczeń, jest możliwy ze względu na skalę uczelni: przestrzenne pracownie i proporcjonalnie niewielką liczbę studentów. Realizację projektów dyplomowych na wysokim poziomie umożliwia przygotowana infrastruktura obejmująca m.in. działania multimedialne z wykorzystaniem VR (Laboratorium Obrazu Ruchomego i Interakcji – nowoczesne studio filmowe), wykonywanie złożonych modeli (modelarnia, laboratorium druku 3D) oraz pracownia ceramiki.” – objaśnia dr hab. Agnieszka Małecka Kwiatkowska.
Na dobrą uczelnię składa się całość, oprócz komfortowej przestrzeni wpływ mają wszyscy, którzy tworzą niepowtarzalną atmosferę. Akademicka kadra 130 ekspertów wprowadza w świat wiedzy z przestrzeni sztuki, filmu, muzyki, projektowania czy komunikacji wizualnej. Nauczyciele akademicy starają się przekazywać wiedzę zarówno z nowatorskich obszarów takich jak: technologia, multimedia, intermedia, projektowanie produktów i usług czy komunikacja wizualna, nie zapominając o klasycznych podstawach takich jak: malarstwo, scenografia, rysunek czy rzeźba.
Wśród twórców związanych z uczelnią są m.in. Katarzyna Sobańska-Strzałkowska i Marcel Sławiński, autorzy scenografii do filmów „Zimna wojna” czy „Sala samobójców. Hejter”, a także Justyna Kucharczyk i Agnieszka Nawrocka - autorki wielokrotnie nagradzanego Systemu Informacji Wizualnej dla budynku Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia w Katowicach (ED-AWARD 2014, Śląska Rzecz 2014).
Twarzami uczelni są również wybitni absolwenci, wśród nich fotograf Rafał Milach, z grona członków Magnum Photos, nominowany w 2018 roku do Paszportów Polityki. To również Magda i Michał Kopaniszynowie i Kopaniszyn Studio czy Katarzyna Sokołowska i jej startup Trashstock.com, z misją redukcji negatywnego wpływu przemysłu na środowisko.
Twórcze działania w czasach zarazy
W czasie pandemii powstał cykl filmów pt. „Stan czuwania”, do udziału w których zostały zaproszone takie osobowości, jak Edwin Bendyk, Ewa Woydyłło-Osiatyńska czy Tomasz Stawiszyński. Powstały wirtualne wykłady jako próba oswojenia nowej rzeczywistości.
Oprócz cyklu filmów z życia ASP pt. „W pracowni...”, w którym zaprezentowano jak wygląda nauka w Akademii i czego nauczani są studenci pierwszego roku, przedstawione zostały również działania „ART & DESIGN”. „Warto wiedzieć, że ASP w Katowicach tworzą dwa filary – sztuka i design. Oba – jak objaśnia dr Marta Więckowska – są związane z refleksją na temat otaczającej rzeczywistości. I tak o ile na poszczególnych wydziałach, skupiamy się na wybranych dziedzinach, tak struktura programów kształcenia umożliwia studentom bez względu na kierunek studiów zgłębianie wiedzy z innych obszarów całej uczelni.”
Inne ciekawe wydarzenia to chociażby AGRAFA cykl wydarzeń projektowych czy, przesunięty w czasie MTRS (Międzynarodowe Triennale Rysunku Studenckiego) – konkurs rysunku.
Ograniczenie spotkań i kontaktów zmobilizowało studentów do kreatywnego myślenia i szerszego spojrzenia na otaczającą rzeczywistość. Owocem działań był projekt „Komunikacja w izolacji”, który powstał w „Pracowni projektowania i badań interakcji”. W jego ramach zidentyfikowano liczne problemy, które poruszały aspekty komunikacji: od poczucia stresu związanego z naruszaniem czasu i przestrzeni drugiej osoby, po trudność onboardingu nowego pracownika.
Z kolei w nagrodzonej w konkursie „Przestrzeń publiczna w czasach zarazy”, pracy Julii Piwowarskiej – projekcie sąsiedzkiej tablicy wsparcia, Jury doceniło element budowania wspólnoty sąsiedzkiej, kluczowej zarówno w czasach pandemii jak i po jej wygaśnięciu.
Akademia zintensyfikowała działalność na Instagramie, studenci mogli pokazać w jakie prace się angażują. Wspólna akcja szycia masek ochronnych i przekazanie ich potrzebującym, do domów opieki i szpitali to kolejne działanie. (zdjęcia) Akademia włączyła się również w pomoc medykom, produkując w swojej modelarni przyłbice dla szpitali.
Zakończenie roku akademickiego przyniosło wiele ciekawych prac semestralnych. „Przekonaliśmy się – mówi dr Marta Więckowska – że pomimo początkowego braku dostępu do infrastruktury uczelni studenci poradzili sobie z wykonaniem modeli czy prototypów zupełnie samodzielnie. Trudno ocenić, jak w dłuższej perspektywie prowadzenie edukacji tylko w zdalnej formie wpłynie na kształcenie projektantów, artystów i ich prace. To pole bojowe, nowe doświadczenie.”
Zmiany i technologia
„2020 to czas przewartościowań, ale i w tym przygnębiającym doświadczeniu trzeba szukać jakichś jasnych punktów. Jednym z nich jest na pewno wytrącenie z rutyny, której po trosze wszyscy ulegliśmy.” – mówi, w wywiadzie dla polityka.pl, dr hab. Grzegorz Hańderek, nowy rektor ASP w Katowicach.
Zmiany jakie planuje wprowadzić mają na celu zwiększenie kreatywności artystycznej uczelni. Chodzi przede wszystkim o większe umiędzynarodowienie nauki, rozwój nowoczesnego profilu dydaktycznego oraz organizowanie zajęć z zagranicznymi wykładowcami, a także warsztaty ze znanymi w Polsce i na świecie praktykami. Uczelnia nie przerywa programu zajęć z ekspertami zagranicznymi w ramach wdrożonych w zeszłym roku modułów zajęć: reading experience, inclusive design i pracownia międzynarodowa (działania na styku sztuki i designu). Będą one prowadzone w formie zdalnej. Umiędzynarodowieniu zajęć z pewnością będą sprzyjać także nowe partnerstwa z zagranicznymi uczelniami, m.in. Chelsea College of Arts, Valand Academy (University of Gothenburg) czy Bauhaus-Universität Weimar.
Katowicka ASP przygotowała się również pod względem technologicznym wykorzystując różne platformy, w tym G-suit – obejmującą system grup zajęciowych. Dodatkowo, wykorzystywane są też inne platformy, jak Discord, czy tablice typu Miro oraz Mural. Taka przestrzeń to rodzaj notatki, do której można wrócić i ją uzupełnić, służy też do komentowania i archiwizowania etapów pracy.
Wsparcie i dobre strony
W pierwszym okresie pandemii na wielu uczelniach studenci rezygnowali z nauki ze względu na utratę pracy, co skutkowało brakiem opłaty czesnego. Tymczasem Katowicka ASP przygotowała własne programy wsparcia, wypłacając zapomogi. Rektor Akademii podjął decyzję o obniżeniu miesięcznej opłaty czesnego za marzec, kwiecień i maj 2020 r. na studiach niestacjonarnych. Wydłużono, do końca roku kalendarzowego, czas składania prac i terminów egzaminów dyplomowych.
To nie jedyna, paradoksalnie, korzyść w czasie pandemii. Również w tej kategorii należy rozpatrywać formę nauki – nauczanie online. To „przyspieszony kurs” przygotowujący do przyszłej pracy zawodowo-projektowej w trybie, praktykowanym w kraju i zagranicą z wykorzystaniem narzędzi używanych przez biura projektowe. O tym studenci mogli się przekonać podczas zdalnych zajęć prowadzonych przez zagranicznych ekspertów z holenderskiej firmy MUZUS.
Puenta
Świat staje się coraz bardziej wirtualny a czas pandemii prowokuje zmiany. Zadaniem człowieka jest mądre korzystanie z przestrzeni internetowej. Na wielu uczelniach to małe rewolucje i wprowadzanie niecodziennych rozwiązań. To też zmiany w zachowaniu samych aktorów tej sceny: studentów i nauczycieli. „To z pewnością nie będzie łatwy rok, ale jesteśmy ciekawi, jakich studentów przyjmiemy przy tak zmienionej formule i czy zmiana ta będzie miała wpływ na profil kandydata i nowych studentów.” – podsumowuje dr hab. Agnieszka Małecka-Kwiatkowska.
***
Teresa Olszak