Kim zostaną nasze dzieci? Czy edukacja w duchu STEAM daje szanse na dobrą przyszłość?
Kiedyś edukacja była gwarantem lepszej przyszłości, a dyplom wyższej uczelni stanowił przepustkę do społecznego prestiżu i stabilnej sytuacji zawodowej. Obecnie absolwenci wyższych uczelni często nie są przygotowani do realiów rynku i podejmują się pracy poniżej swoich kwalifikacji. Pewne jest, że system nauczania nie nadąża za zmieniającym się światem. Tylko czy nowoczesne trendy w edukacji mają szansę zmienić ten stan rzeczy? Czy na przykład edukacja w duchu fińskim, model STEAM oraz kursy online na platformach MOOC mogą być odpowiedzią na te problemy? Jakie wykształcenie daje realną szansę na to, by przygotować obecną młodzież na wyzwania przyszłości? Czego i jak powinni się uczyć?
Najnowsze trendy w edukacji: STEAM, edukacja w duchu fińskim, MOOC – czy pomogą odnaleźć się w branżach przyszłości?
Jedni w nowoczesnej edukacji dopatrują się ratunku dla ludzkości, inni jedynie mody, która prędzej czy później przeminie bez śladu. Nie jesteśmy jednak skazani na niepoparte niczym „gdybanie”. Obecna wiedza o mózgu i psychice nie pozostawia wątpliwości, że pruski model edukacji jest pod wieloma względami nieskuteczny i musi odejść. Tylko czym powinniśmy go zastąpić? Przyjrzyjmy się systemom dydaktycznym i metodom nauki, które uznawane są obecnie za przyszłościowe i obiecujące:
- STEAM
STEAM to akronim angielskich słów Science, Technologies, Engineering, Arts i Mathematics. Jest to model dydaktyki, w którym szczególny nacisk kładzie się właśnie na te dziedziny, ze wskazaniem na ich łączenie. Przede wszystkim odwrócona jest tu rola ucznia, który nie przyjmuje biernie przekazywanych mu informacji, lecz czynnie uczestniczy w procesie ich zdobywania poprzez zabawę, samodzielne szukanie rozwiązań i odpowiedzi, wymyślanie i konstruowanie potrzebnych narzędzi. Nauczyciel zaś jest przewodnikiem i jego zadaniem jest udzielanie wsparcia (zamiast dobrze znanego nam musztrowania).
Dziecko łatwiej przyswaja i zapamiętuje informacje, gdy jest emocjonalnie zaangażowane w to, co robi. W metodzie STEAM istotne jest też, aby jasne i zrozumiałe było dla ucznia przełożenie teoretycznych informacji na praktykę. Dzięki temu uczeń wie, po co się uczy i widzi w tym sens.
- Edukacja w duchu fińskim
Już od kilkunastu lat Finlandia zajmuje czołowe miejsca w badaniach PISA (prowadzonych od 2001 roku, sprawdzających umiejętności uczniów z całego świata). Dobre wyniki to jednak niejedyny powód szerokiego zainteresowania fińskim modelem edukacji. Tym, co fascynuje badaczy, jest fakt, że świetne wyniki młodych Finów występują wspólnie ze stosunkowo małą ilością czasu poświęcanego na naukę. Dlaczego fińska szkoła jest tak skuteczna?
Finowie przez kilkadziesiąt lat powoli, ale skutecznie reformowali swój system edukacji, stawiając przede wszystkim na równość w wielu aspektach. Niewielkie są różnice pomiędzy poziomami szkół, dostępem do nich oraz do materiałów (podręczniki i pomoce uczniowie otrzymują za darmo), niewielkie są też różnice pomiędzy najlepszymi a słabszymi uczniami.
W fińskiej szkole ocenia się postęp dziecka, a nie jego wyniki w stosunku do rówieśników. Klasówki są rzadkością, a nacisk kładziony jest na wiedzę, która może się przydać w prawdziwym życiu. Głównym zadaniem szkoły jest zaś nauczenie dziecka samodzielnego, krytycznego myślenia oraz rozwiązywania problemów, a nie bezmyślne wkuwanie formułek i wzorów.
- MOOC
MOOC to bardziej sposób zdobywania wiedzy niż model edukacji. Skrótowiec ten oznacza Massive Open Online Courses i odnosi się do dużych platform internetowych, na których dostępnych jest wiele kursów online. Nauka w sieci nie zastąpi – przynajmniej na razie – tradycyjnej edukacji szkolnej, ale może być jej znakomitym uzupełnieniem, szczególnie na etapie policealnym, na przykład jako uzupełnienie studiów.
Kursy już teraz cieszą się ogromnym powodzeniem, a przy tym osiągalne są niemal dla każdego – nie ma limitu dostępności, barierą nie jest też odległość, a ceny prawie zawsze są o wiele niższe niż w przypadku nauki prowadzonej stacjonarnie. Wiele z nich jest wręcz bezpłatnych, a dodatkowe koszta ponosimy dopiero wtedy, gdy decydujemy się na certyfikat.
Termin MOOC nie odnosi się jednak do wszystkich kursów online, lecz do ich specyficznego rodzaju. Odróżniają je ogromne grupy studentów (liczone nieraz w tysiącach), niskie ceny lub brak kosztów i czas trwania wynoszący średnio kilka tygodni (ok. 2 miesiące). Przede wszystkim jednak są to kursy wysokiej jakości, oferowane przez prestiżowe instytucje i uczelnie wyższe, oferujące uniwersytecką wiedzę. Oprócz merytoryki istotną rolę odgrywa metodyka – kursy MOOC opierają się o zróżnicowane, atrakcyjne dla mózgu sposoby przyswajania wiedzy.
Nowoczesne trendy w edukacji są jednak tylko środkiem do celu, jakim jest skuteczna nauka zawodu i przygotowanie do wejścia na rynek pracy. Nie dają odpowiedzi na pytanie, którą ścieżką warto podążyć, ani gwarancji, że młody człowiek po ukończeniu szkoły będzie już wiedział, co chce robić w życiu.
Studia akademickie czy tzw. fach w ręku? Jakie zawody mają przed sobą przyszłość, a jakie znikną?
W ciągu kilku najbliższych dziesięcioleci nawet 70% miejsc pracy może zniknąć wskutek rosnącej automatyzacji, a także rozwoju AI (sztucznej inteligencji), która w coraz większym stopniu będzie zastępować człowieka. Czy grozi nam masowe bezrobocie? Tego jeszcze nie wiadomo, pewne jest jednak, że część dotychczas intratnych zawodów zostanie zdewaluowanych. Prawdopodobnie w pierwszej kolejności znikną zajęcia, które są najbardziej powtarzalne i wykonywane mechanicznie, takie jak prosta praca fizyczna, biurowa, urzędowa. W przyszłości może już nie być stanowisk dla telemarketerów, księgowych, ale też manicurzystek czy fryzjerów.
Dynamiczny rozwój AI wróży mniejsze zapotrzebowanie również na pracowników umysłowych. Jak zatem podjąć decyzję? Póki co bezpiecznym kierunkiem wydają się te zawody, w których istotnym czynnikiem jest relacja między ludźmi oraz te, które służą rozwojowi (np. specjaliści IT, naukowcy, lekarze, biotechnolodzy).
A co z rzemieślnikami, ludźmi wykonującymi swoją pracę przede wszystkim manualnie? Nie muszą się obawiać konieczności zmiany fachu. Może nawet – kto wie? – ich usługi będą szczególnie wysoko cenione w odróżnieniu od pozbawionych „duszy” wytworów maszyn. Fakt, niektóre zajęcia, jak np. lakiernictwo samochodowe, mogą zostać wyparte przez roboty. Jednak wiele spośród rzemieślniczych profesji wymaga nie tylko precyzji i zdolności manualnych (tu maszyny biją nas na głowę), lecz także wyczucia estetyki i zdolności artystycznych, a nawet specyficznych cech w relacjach międzyludzkich. Chętniej oddajemy spodnie do skrócenia krawcowej, z którą możemy przy okazji sympatycznie pogawędzić, a unikamy usługodawców, którzy są nieprzyjemni w kontakcie.
Biorąc pod uwagę trend odchodzenia od masowych, sieciówkowych produktów na rzecz przedmiotów wytwarzanych indywidualnie, jest spora szansa, że takie zawody, jak krawiec, szewc czy kaletnik w najbliższych latach doczekają się renesansu na szeroką skalę.
Kim zostać w przyszłości, żeby dobrze zarabiać?
Podjęcie decyzji o przyszłej karierze zawodowej może być nie lada wyzwaniem. Nie da się wskazać jednego, uniwersalnego kierunku gwarantującego w przyszłości dobrze płatną, satysfakcjonującą pracę. Możemy wytypować pewne trendy, ale wiele zależy przecież od zainteresowań, aspiracji i indywidualnych cech młodego człowieka. Dysponujemy jednak znacznie skuteczniejszymi niż dawniej narzędziami mogącymi pomóc w wyborze ścieżki zawodowej.
Z pomocą przychodzi YEP Academy – nowoczesna internetowa platforma, której celem jest kompleksowa pomoc w wyborze zawodu. Współtworzona przez Fundację Sukcesu Pisanego Szminką i Coca-Cola stanowi znakomite źródło porad uwzględniających wciąż zmieniające się potrzeby pracodawców. Znajdziemy tam m.in. kompleksową bazę zawodów, testy kompetencyjne oraz predyspozycji, tematyczne artykuły, kalendarz wydarzeń (targi pracy czy konferencje), a nawet oferty pracy. Odpowiadając na pytania w testach, możemy dowiedzieć się nie tylko, w jakich obszarach wykazujemy szczególne zdolności, ale też ile powinniśmy za jakiś czas zarabiać, aby móc realizować swoje cele i aspiracje.
Przejrzyj kompleksową bazę zawodów wraz z ich charakterystyką>>
Zawody przyszłości. Jakie kompetencje będą ważne w świecie sztucznej inteligencji?
Jak już wspomnieliśmy, w przyszłości z pewnością znacząco zmaleje zapotrzebowanie na pracowników wykonujących mechaniczne czynności czy wyliczenia. Prawdopodobnie nie będzie takiego zawodu jak sprzedawca czy kasjer. Ale sztuczna inteligencja już teraz nas zaskakuje, a przecież cały czas jest rozwijana. W jakim stopniu zastąpi człowieka? W czym jesteśmy i będziemy od niej lepsi? Jak kształtuje się rynek pracy w świecie przyszłości?
Według przeprowadzanego rokrocznie raportu Horizon Report najbardziej pożądane cechy bądź umiejętności na rynku pracy to m.in.:
- kodowanie – coraz więcej zawodów bowiem wymaga przynajmniej podstawowych umiejętności programistycznych,
- kreatywność, innowacyjność – ponieważ wciąż potrzebni są ludzie, którzy dzięki nieszablonowemu myśleniu mogą kreować całkiem nowe idee,
- inteligencja emocjonalna, umiejętności społeczne, budowanie relacji, współpraca z innymi – ponieważ w dobie automatyzacji i dynamicznego rozwoju AI te cechy ludzkiego umysłu nadal pozostają nie do zastąpienia,
- multidyscyplinarność – łączenie różnych obszarów nauk staje się niezbędne,
- elastyczność – ponieważ dynamika zmian na świecie jest trudna do przewidzenia, a umiejętność szybkiego dostosowania się do nich może być konieczna do zaadaptowania się niezależnie od kierunku, w jakim będzie zmierzać nasza kariera zawodowa.
W najbliższych dziesięcioleciach wzrośnie wartość cech i umiejętności, których (przynajmniej na razie) nie posiadają komputery ani sztuczna inteligencja, takich jak empatia, inteligencja emocjonalna czy opiekuńczość. Mogą więc spać spokojnie ci, dla których podstawą w pracy jest kontakt z drugim człowiekiem, np. psychoterapeuci, nauczyciele, pielęgniarki oraz opiekunowie.
O pracę mogą być spokojni specjaliści z branży IT, która wciąż rozwija się w szybkim tempie i nic nie wskazuje na to, by w najbliższym czasie miała się nasycić. Spoglądając na obecne trendy, można się też spodziewać, że stabilne miejsce na rynku pracy zajmą ludzie pomagający innym żyć lepiej, bardziej świadomie i zdrowo (np. trenerzy, dietetycy, coache, doradcy finansowi).
Dynamiczny rozwój nauki, a zarazem niewyczerpany zasób ogólnoświatowych problemów, takich jak globalne ocieplenie czy głód, sprawiają, że niebywale potrzebni będą ludzie specjalizujący się w rozwiązywaniu zagadnień z danych dziedzin, w tym specjaliści od energii odnawialnej, medycyny, biotechnologii, AI, inżynierii elektrycznej czy analizy baz danych, ale też lekarze i naukowcy.
Z pewnością powstaną też nowe zawody, np. związane ze sterowaniem maszynami, obsługą AI, cyberbezpieczeństwem, nanomedycyną. Biorąc pod uwagę postępujące starzenie się społeczeństwa, jest spora szansa, że rozwiną się nowe profesje oferujące emerytom asystowanie i pomoc w różnych aspektach codzienności.
Tradycyjne metody dydaktyczne nie dają szans na to, by wykształcić kolejne pokolenia o takich umiejętnościach, dlatego zmiany w podejściu do edukacji wydają się koniecznością.
Jak rozpoznać swoje predyspozycje i wybrać najlepszy dla siebie zawód z przyszłością?
Chociaż elastyczność jest jedną z kluczowych cech idealnego pracownika przyszłości, najlepiej jest już na etapie szkolnym obrać orientacyjny kierunek rozwoju. Zmiany są nieuniknione, ale zajmują nieraz sporo czasu, dlatego decyzji o wyborze kierunku studiów czy innej ścieżce nauki nie powinno się podejmować pochopnie.
Czym się kierować? W pierwszej kolejności z pewnością tym, jakie są życiowe ambicje i zainteresowania młodej osoby. Ogromnie istotne są również predyspozycje, talenty czy cechy osobowości. Żadne z nich nie gwarantują sukcesu, ani też ich brak nie sprawia, że jakaś droga kariery jest nieodwołalnie zamknięta. Mogą jednak stanowić cenny zasób, jak i ważną wskazówkę.
To jednak nie wszystko – równie ważne są cele życiowe, niekoniecznie związane z obszarem zawodowym. Praca nierozerwalnie wiąże się z poziomem zarobków, a od nich z kolei zależy to, czy człowiek może się swobodnie realizować. Krótko mówiąc, idealny zawód powinien być kompromisem pomiędzy tym, co daną osobę kręci i czym chciałaby się zajmować, a tym, co może jej dać pensję, która zapewni odpowiedni standard życia. I nie jest to bynajmniej łatwa decyzja. Dlatego powstała Platforma YEP Academy, która jest unikatową skarbnicą wiedzy i porad. Dzięki kompleksowemu wyczerpaniu tematu oraz różnorodnym sposobom wsparcia (m.in. testy, mentoring) dostarcza odpowiedzi na wiele pytań, na różnych etapach drogi zawodowej. Jednym z ciekawszych narzędzi jest odwrócony kalkulator zarobków, za pomocą którego można obliczyć, ile powinniśmy zarabiać, aby stać nas było na realizację swoich życiowych aspiracji.
Program Youth Empowered jest częścią szerszej akcji Coca-Cola #WCIĄŻZMIENIAMY – koncern wspiera młodych ludzi, promując m.in. równość szans niezależnie od płci czy statusu społecznego. Głównym celem akcji jest wsparcie młodych poprzez stworzenie programów i narzędzi, dzięki którym będą mogli dokonywać mądrych i świadomych wyborów dotyczących własnej przyszłości. Spośród nich te dotyczące sposobu i kierunku edukacji są jednak bez wątpienia kluczowe dla sukcesu w przyszłości.