To druga wydana w języku polskim książka (pierwszą są "Starożytne kulty misteryjne", opublikowane w 2001 roku) wybitnego niemieckiego badacza religii starożytnej Grecji – przez wiele lat związanego z Uniwersytetem w Zurychu – Waltera Burkerta. Autor zajmuje się swoją problematyką w szerokim kontekście kultur starożytnego Bliskiego Wschodu posługując się przy tym metodami antropologii. Za jego najważniejszą pracę uchodzi "Homo Necans" z 1972 roku, gdzie badacz rozpatruje rytuały religii greckiej, odnosząc je w głównej mierze do zwyczajów łowieckich ludzi epoki paleolitu.
"Stwarzanie świętości" to najogólniejsza z prac niemieckiego badacza. Stara się on w niej odnaleźć biologiczne tło, naturalne (tj. pochodzenia przyrodniczego) wzorce dla zachowań i wierzeń religijnych. Burkert analogii tych szuka na przykład między opowieściami o wyprawie bohaterskiej a poszukiwaniem pożywienia przez zwierzęta, między hierarchicznym charakterem religii a świadomością autorytetu w społecznościach naczelnych, czy wreszcie - pomiędzy ideą daru w religiach a wymianą materii i energii organizmów żywych ze środowiskiem.
Jednak książka niemieckiego religioznawcy nie jest – jak się o tym czytelnik szybko przekona – wyrazem socjobiologicznego redukcjonizmu. Sam autor tak pisze o swojej postawie badawczej: „Nie jest […] naszym zamiarem przypisanie człowiekowi natury zwierzęcej, lecz rozpoznanie specyfiki ludzkiej cywilizacji na tle tego, z czego się wywodzi; umieszczenie stworzonych przez człowieka pomników kultury w biologicznym środowisku, które nadal determinuje ich pierwotną postać” (s. 96). Burkert rozumie religię jako kontakt z „niewidzialnym” czy „nadprzyrodzonym”, jako tradycję, która jest tyleż związana z tłem biologicznym, co z wynalazkiem języka, będącym dla badacza wyróżniającą cechą gatunku ludzkiego.
Książka – ze względu na podejmowany temat, sugerowane (a nie – narzucane) odpowiedzi i wiele uwag o charakterze ogólnym – jest rozważaniem o naturze gatunku ludzkiego, religii i genezie kultury. Warto wejść z nią w dialog, tak przez aprobatę, jak i polemikę.
Walter Burkert, Stwarzanie świętości. Ślady biologii we wczesnychwierzeniach religijnych, przekł. L. Trzcionkowski, wyd. Homini, Kraków2006, 266 s.
- Przeczytaj fragment książki
- Kup książkę w merlin.pl