Nagrodę Nobla z fizyki w 2018 r. otrzymali: Amerykanin Arthur Ashkin, pracujący obecnie w Bell Laboratories w USA, Francuz Gerard Mourou, dyrektor Laboratoire d'Optique Appliquee w Palaiseau we Francji, oraz Kanadyjka Donna Strickland z University of Waterloo w Ontario. Połowę Nagrody otrzyma Ashkin, drugą połową podzielą się Strickland i Mourou. Warto podkreślić, że obecnie nagrodzeni naukowcy prowadzili swoje przełomowe prace kilka dziesięcioleci temu.
Arthur Ashkin: pęseta optyczna
Ashkin został uhonorowany przede wszystkim za stworzenie tzw. pęsety optycznej. Jest to rodzaj pułapki świetlnej, w którą można chwytać i w której można utrzymywać bardzo małe obiekty w skali mikro lub nano oraz badać je. Pułapkę stanowi wiązka lub holograficzny zestaw wiązek kilku laserów, w których da się dokładnie obserwować także wirusy lub bakterie oraz inne struktury biologiczne, np. nici DNA – bez uszkadzania ich. Takie pęsety optyczne pozwalają obserwować, obracać, a nawet ciąć obiekty niewyobrażalnie małe. Jednak największą zasługą Ashkina, zdaniem komitetu noblowskiego, jest to, że jego wynalazek przyczynił się do ogromnego rozwoju nauk biofizycznych i biologicznych. Tak naprawdę można uznać nawet, że w przypadku Amerykanina jest to nagroda za rozwój zastosowań laserów w biofizyce.
Gerard Mourou i Donna Strickland: impulsy laserowe (chirped pulse amplification)
Z kolei Mourou i Strickland (Donna Strickland jest trzecią w historii kobietą, po Marii Skłodowskiej-Curie oraz Marii Goeppert-Mayer, nagrodzoną Nagrodą Nobla z fizyki) zostali uhonorowani za opracowanie techniki laserowej, która fachowo nazywa się „chirped pulse amplification”, a co można przetłumaczyć jako generowanie bardzo krótkich i bardzo intensywnych impulsów laserowych. Pozwoliło to z powodzeniem zastosować lasery w bardzo wielu dziedzinach: w fizyce, w naukach medycznych, ale także w przemyśle. Ultraostre i szybkie impulsy laserowe pozwalają operować wiązką w niezwykle precyzyjny sposób, co pozwala śledzić błyskawiczne procesy zachodzące na poziomie atomowym, a nawet subatomowym, ale też używać laserów do bardzo precyzyjnego cięcia lub wnikania w głąb badanej materii, na przykład tkanki. Dzięki temu laser stał się jednym z ważniejszych instrumentów choćby w wielu dziedzinach medycyny. Można dzięki niemu dokonywać niezwykle trudnych i skomplikowanych zabiegów i operacji np. oka lub mózgu.
Wszyscy tegoroczni laureaci zostali nagrodzeni za zaawansowane badania w dziedzinie optyki, które pozwoliły po latach rozwinąć technologię laserową do obecnego stanu.