Migracja jest stałym elementem naszej historii. Kształtowała tożsamość naszych rodzin, społeczności i narodów. W ostatnich dekadach i latach obserwujemy jej różne oblicza, między innymi przymusową migrację na skutek działań dyktatury w Białorusi oraz wojny w Ukrainie. Program Hello Entrepreneurship powstał, by pokazać, że możemy stworzyć społeczeństwo inkluzywne i otwarte na współbycie ze sobą w różnorodności, co pozwala nam lepiej odpowiadać na wyzwania, które towarzyszą naszym czasom.
Badania wykazują, że migracja koreluje ze wzrostem innowacyjności, napędza gospodarkę oraz umożliwia międzynarodową wymianę wiedzy i wartości. Kosmopolityczne miasta charakteryzują się o wiele bardziej zróżnicowaną ofertą kulturalną, gastronomiczną oraz usługową, a także wykazują się wyższym zaangażowaniem społecznym mieszkańców niż miejsca, gdzie mieszka niewielka liczba osób z doświadczeniem migracji.
Everyone A Changemaker
Zadaniem Ashoki jest budowanie świata, w którym każda osoba jest sprawcza i może tworzyć zmiany dla wspólnego dobra. Aby osiągnąć ten cel, musimy zidentyfikować bariery prawne, społeczne i kulturowe – czyli systemowe – które uniemożliwiają włączenie się w działalność prospołeczną wszystkich mieszkańców kraju. Wielokulturowość to nie zagrożenie, lecz szansa na poznanie i zrozumienie różnorodnych norm i wartości społecznych, a także nauka stawiania granic dotyczących zasad nienegocjowalnych (np. w kwestii kar fizycznych wobec dzieci).
Przez półtora roku zaangażowaliśmy się wszyscy w działania stricte humanitarne, które mają za zadanie zaspokoić podstawowe potrzeby. Równie ważne są działania umożliwiające osobom z doświadczeniem migracji stanie się częścią społeczeństwa, w którym żyją, choćby tymczasowo. Nie wszystkie osoby z doświadczeniem migracji zostaną w Polsce. Wspieranie ich poczucia sprawczości i uprawomocnienia do postaw przedsiębiorczości i odpowiedzialności społecznej będzie procentować wszędzie tam, gdzie zdecydują się żyć na stałe.
Julia Boguslavska przyjechała z Doniecka do Polski 10 lat temu. Założyła agencję reklamową we Wrocławiu. Kiedy wybuchła pełnoskalowa wojna w Ukrainie postanowiła podzielić się godnością i mocą samostanowienia wynikającą z prowadzenia własnego biznesu ze swoimi rodaczkami. „Biznes to równość" – mówi. – „Na zagospodarowanie czeka 1 750 000 talentów". Obecnie Julia prowadzi inicjatywę „Ukrainka w Polsce”, wspierającą kobiety z doświadczeniem migracji w szukaniu pracy zgodnej z kwalifikacjami.
Inwestycja w osobę jest inwestycją w społeczność, którą współtworzy (jest to na przykład kraj podnoszący się z wojny lub region walczący ze skutkami zmian klimatu). W tym celu całe społeczeństwo koniecznie musi zaangażować się w działania włączające i uprawomocniające, a naszymi nadrzędnymi wartościami powinny być zaufanie, otwartość i wiara w to, że każda osoba ma potencjał do tworzenia zmian.
Sieć społeczna jako klucz do integracji
Osoby migrujące zmagają się z poczuciem tymczasowości (prawnej, życiowej, decyzyjnej) i brakiem wsparcia w procesie integracji. Jak każdy i każda z nas, osoby migrujące mają wiele tożsamości. Niektóre z nich powodują, że ich bariery wejścia w społeczność są wyższe. Mogą to być osoby LGBTQ+, z niepełnosprawnością, samodzielne matki, osoby niebiałe, o niskich kwalifikacjach i kapitale kulturowym, z doświadczeniem tortur, prześladowania, handlu ludźmi. Istotna jest więc jakość sieci społecznych wokół tych osób. Może to być sieć sąsiedzka, szkolna, pracownicza – ważne jest ich zróżnicowanie pod względem tożsamości i pochodzenia tak, aby osoby migranckie mogły tworzyć relacje poza swoją grupą narodową. Grupa ludzi, do której można zwrócić się o pomoc, to bezpiecznik, dający poczucie stabilizacji i akceptacji. Każdy i każda z nas ma wokół siebie taką sieć bezpieczeństwa i może być częścią takiej sieci dla kogoś.
Spójność społeczna a migracja
Ważnym elementem poczucia bezpieczeństwa jest praca i niezależność finansowa. Z tego właśnie powodu duży odsetek migrantek i migrantów decyduje się na własną działalność gospodarczą. Wątpliwości związane z migracją dotyczą często dynamiki rynku pracy i obciążenia systemów pomocy socjalnej. Osoby nowoprzybyłe postrzegane są przez pryzmat zagrożenia dla spójności społecznej i powód nierównej dystrybucji pomocy.
Sprawczość i przedsiębiorczość osób migranckich napotyka wiele barier. Ograniczają je uprzedzenia, skomplikowane procedury prawne (utrudniające otwieranie biznesów), brak gromadzenia danych na temat przedsiębiorców spoza Polski czy brak jednego źródła informacji dla cudzoziemców chcących zakładać podmioty gospodarcze. Umożliwienie obcokrajowcom mieszkającym w Polsce prowadzenie jednoosobowej działalności gospodarczej pozwala im wyjść z szarej strefy pracy niepewnej, poniżej kwalifikacji i bez ubezpieczeń. Ułatwienie legalizacji pobytu, uproszczenia procedur i tworzenie efektywnych zabezpieczeń przed wyzyskiem to furtka do włączania osób migranckich w społeczeństwo.
Nazar Danczuk prowadzi Medimove i pomaga lekarzom i lekarkom z Ukrainy w nostryfikacji dyplomów i włączeniu się w polski rynek pracy. W Polsce jest 2,4 lekarza na 1000 pacjentów – Nazar, który mieszka w Polsce, dostrzegł w tych statystykach szansę zarówno dla osób wyszkolonych w zawodach medycznych, które przybywają do Europy, jak i dla pacjentów. „Pracujemy nad job-boardem, który umożliwia obejście niewyspecjalizowanych pośredników pracy i poszukiwanie kadr bezpośrednio przez placówki medyczne. To przyspieszy zatrudnienie i podniesie jakość życia. Wszystkich” – tłumaczy Nazar.
Wspieranie przedsiębiorczości społecznej – program Hello Entreprenuership
Program Hello Entrepreneurship, koordynowany przez Ashokę w Polsce we współpracy z Citi Foundation to włączanie społeczne w praktyce. Program w Polsce jest częścią Hello Europe, programu realizowanego w dziesięciu krajach Unii Europejskiej oraz w Turcji. W każdej edycji 10 wybranych inicjatyw otrzymało od Ashoki wsparcie merytoryczne, prawne i finansowe. Program ukazuje pozytywny wpływ społeczny oraz gospodarczy osób, które przyjechały do Polski i pozwala na jego dalsze umacnianie.
Uczestnicy i uczestniczki programu, działając w obszarach takich jak edukacja, ochrona zdrowia czy rynek pracy, tworzą biznesy dla przyszłości. Wśród finalistek i finalistów czwartej edycji, obok Julii i Nazara, jest Aliona Panina, która stworzyła pracownię artystyczną – Dumna – organizującą kursy rękodzieła dla uchodźczyń z Ukrainy. Dumna pozwala przezwyciężać uprzedzenia dotyczące zatrudniania kobiet imigrantek i pomaga aktywizować osoby doświadczające izolacji społecznej.
Rękodzieło to popularny obszar, w którym osoby migranckie mogą realizować swoją przedsiębiorczość. Zupełnie inny aspekt pielęgnowania kultury podjęli Mikita Bubashkin, Anastasiya Valasevich i Volha Stryzhniova, prowadzący wydawnictwo muzyczne przy kawiarni MY w Poznaniu, wspierające muzyków i muzyczki z Białorusi. Z powodzeniem promują alternatywne brzmienia i działalność artystów i artystek z doświadczeniem migracji.
Julia, Nazar, Aliona, Mikita oraz wiele innych przedsiębiorców i przedsiębiorczyń spotka się niebawem ponownie. 14 czerwca odbędzie się Gala Finałowa 4. Edycji Programu Hello Entrepreneurship. Stream online z jej przebiegu będzie można obejrzeć na profilu na Facebooku Ashoki w Polsce. Będzie to okazja do poznania historii wyjątkowych przedsiębiorców i przedsiębiorczyń społecznych z doświadczeniem migracji, którzy aktywnie angażują się w rozwiązywanie problemów społecznych.
Materiał przygotowany przez Fundację Ashoka.