Dzień dobry Jugosławio

Godność, suwerenność, integralność

Vojislav Kosztunica. Prezydent Federacyjnej Republiki Jugosławii

Za ciasno w jednym domu

O wojnie w Czarnogórze mówi się od czasu konfliktu w Kosowie. Przez ponad rok władze w Podgoricy igrały z ogniem, deklarując chęć opuszczenia jugosłowiańskiej federacji, znosząc wizy dla obcokrajowców (mimo ich obowiązywania w Jugosławii), prowadząc rozmowy z serbską opozycją, a nawet organizując własną armię. W końcu zareagowała druga strona – zdominowany przez Serbów parlament Jugosławii przyjął projekt zmian w konstytucji, zgodnie z którym Czarnogóra faktycznie przestaje być republiką i staje się podległym Belgradowi okręgiem.

Polowanie na Arkana

Zwłoki Żeljka Rażnatovicia „Arkana”, jednego z największych zbrodniarzy wojny w byłej Jugosławii, zabitego 14 stycznia br., na dzień przed pogrzebem wystawiono w sali kolumnowej budynku związków zawodowych w Belgradzie. Dostąpił zaszczytów należnych mężom stanu. Tysiące Serbów przedefilowało przed jego trumną. Wśród nich zapewne wielu, żeby przekonać się, czy naprawdę został zabity.

Dziennik serbski

Po paru miesiącach od jugosłowiańskiej wojny dociera do nas, w maszynopisie, wielowątkowy, niemal trzystustronicowy "Dziennik" Biserki Rajcić - świadectwo straszliwego zniszczenia Jugosławii i dramatu jej mieszkańców. Notowanie codziennych wydarzeń było dla Rajcić - propagatorki i znakomitej tłumaczki literatury polskiej na język serbski - nowym, jak pisze, ciekawym doświadczeniem. Na ogół nie schodziła do schronu i pod bombami starała się pracować także nad własną książką "Cywilizacja polska". Ma ona uzupełnić dorobek tłumaczki, obejmujący m.in. kilkadziesiąt przełożonych książek z dziedziny prozy, poezji, eseistyki, teorii literatury oraz książkę autorską "Poljsko pitanje" (1985, "Sprawa polska").

Gordana i Jehona. Serbka i Albanka rozdzielone waśnią narodową

Historia dwóch przyjaciółek od dzieciństwa z jednego osiedla w kosowskiej Prisztinie. Gordana jest Serbką, a Jehona Albanką. Rozłączyła je serbsko-albańska waśń narodowa. Gdy się znów spotkały, uścisnęły się bez słowa.

Krajobraz po bitwie

Niespełna trzy miesiące wojny o Kosowo drogo kosztowały Jugosławię - albańskie wsie zostały spalone przez serbskie oddziały militarne, natomiast miasta całego kraju, drogi, mosty, lotniska, obiekty wojskowe i przemysłowe ucierpiały od NATO-wskich bomb i nawet liczenie strat potrwa jeszcze długo. Zachód oskarża Miloszevicia i uważa, że Jugosławia nie może liczyć na żadną pomoc w odbudowie dopóty, dopóki władza znajduje się w rękach obecnego prezydenta. Z kolei Belgrad liczy na wielomiliardowe odszkodowanie od krajów Sojuszu.

Mit za mit

Kosowo i Metohija - dwie kotliny wielkości 10 887 kilometrów kwadratowych. Około dwóch milionów ludzi (dane z 1991 r.). Na- przeciwko siebie stanęły tam trzy racje. Racja etniczna - około 1,6 mln Albańczyków (81,6 proc.) wobec 214 tysięcy (11 proc.) Serbów i Czarnogórców. Racja historyczna - przywiązanie Serbów do kolebki ich państwowości i kultury. Racja prawa międzynarodowego, które z jednej strony nie dopuszcza do kawałkowania przez mniejszości narodowe państwa, w którym one żyją, a z drugiej - daje każdemu człowiekowi prawo do życia, wolności i samostanowienia. Do tych trzech racji, po nalotach NATO na Jugosławię, dołączyć należy jeszcze rację czwartą - prawo silniejszego.

Bitwa o Kosowo

Na samym początku było tak, jak świat zdążył się już przyzwyczaić. Jak przy wyzwalaniu Kuwejtu (1990 r.) czy karnym uderzeniu na Irak (1998 r.). Operacja wojskowa transmitowana na żywo, rakiety odpalane z odległych okrętów, nocne rajdy niewykrywalnych samolotów, chirurgiczne uderzenia, syreny, pomarańczowe pióropusze eksplozji. Ale po kilku dniach nalotów NATO na Jugosławię widać, że tu wszystko może potoczyć się inaczej.

Za dużo, za mało

Jeśli dojdzie do interwencji wojsk NATO w Kosowie, być może na jakiś czas uda się doprowadzić do rozejmu w tej jugosłowiańskiej prowincji. Ale co dalej? Niestety nikt nie ma pomysłu, a wszelkie doświadczenia z Dayton - rozmów pokojowych w sprawie Bośni - wydają się tu bezużyteczne.