System rakietowy Patriot, śmigłowce Black Hawk, odrzutowce Gulfstream dla VIP-ów – to tylko szczyt listy zakupów obronnych, jakie Polska ma zamiar zrobić w USA albo amerykańskich firmach. To po części zadośćuczynienie za obecność tysięcy żołnierzy, którzy już są – od przyszłego roku na stałe zagoszczą w Polsce.
Bezpieczeństwo nie ma ceny. Dlatego warto za nie zapłacić czasem bardzo konkretne sumy. Jakkolwiek byśmy nie oburzali się na transakcyjne pojmowanie polityki międzynarodowej, rządy nie podejmują kroków ostatecznie przesądzających o życiu i śmierci swych żołnierzy wyłącznie z altruistycznych pobudek. Nie ma też powodu, by kraje korzystające z ochrony czy obrony oferowanej przez silniejszych sojuszników, nie czuły powinności, by jakoś się im odwdzięczyć. Poza korzystnymi dla nich decyzjami w sferze polityki i dyplomacji wchodzą tu w grę również pieniądze.
Nigdy nie ośmieliłbym się napisać, że nasz sojusz z Ameryką wyrażony jest w dolarach. Tak na pewno nie jest, a amerykańscy dyplomaci, politycy i wojskowi dali – zwłaszcza w ostatnich latach i miesiącach – liczne dowody na to, że zaangażowanie Ameryki we wschodniej Europie opiera się na wyższych wartościach. Można powiedzieć, na szczęście, bo pewnie nigdy nie bylibyśmy w stanie zrewanżować się finansowo za ćwiczenia Anakonda, rotacje Air Detachment, czołgi Abrams na drawskim poligonie czy marsze dragonów jadących z Vilseck w Bawarii przez całą Polskę do krajów nadbałtyckich. Tak się szczęśliwie składa, że nasze potrzeby w zakresie bezpieczeństwa pokrywają się z pewną sferą interesów USA i ich na serio traktowanymi zobowiązaniami wobec całego NATO. I dobrze, że Barack Obama nie myśli jak Donald Trump.
Choć wprost takie żądania padają rzadko, to jednak element finansowy jest obecny w międzynarodowej polityce bezpieczeństwa. Sojusznicy nie tylko wspierają się i szanują, ale bardzo często od siebie nawzajem kupują. To zresztą jeszcze bardziej zacieśnia więzy między nimi – bo przecież nic tak nie łączy, jak dobry interes. Dlatego obserwowany w ostatnich miesiącach w Polsce, wyraźny zwrot ku USA w polityce zbrojeniowej – przynajmniej w sferze zapowiedzi kontraktów – nie powinien dziwić.
Powinniśmy go przyjąć jako naturalną konsekwencję decyzji politycznych i wojskowych. Decyzji, które po stronie USA mają konkretny wymiar finansowy: entuzjastycznie przyjęta w Polsce Europejska Inicjatywa Wsparcia to 3,4 mld dolarów w budżecie Pentagonu na 2017 r. Przepastnym, bo sięgającym 600 mld, ale jednak to największe finansowe wsparcie Europejskiego teatru obronnego od zakończenia Zimnej Wojny.
Barack Obama zapowiedział, że to inicjatywa bezterminowa. Oczywiście, obecny prezydent odejdzie 20 stycznia, ale wojskowi nie zrezygnują łatwo z tego strumienia pieniędzy. Dowódca US Army Europe, generał Frederick „Ben” Hodges nazwał go mianem... powietrza. Większość tej sumy pochłoną inicjatywy, z których Polska skorzysta w największej mierze.
Podliczmy zatem, co Polska da Amerykanom. Nie całkiem „w zamian”, bo przecież zakupy zbrojeniowe wzmocnią nasz potencjał obronny i przemysłowy, więc wydając pieniądze podatników nie finansujemy wyłącznie firm zza oceanu. Dwa miesiące po szczycie NATO Polska wysłała do USA zapytanie ofertowe, będące de facto zamówieniem, na system rakietowy średniego zasięgu oparty na Patriotach. System mają stworzyć w sumie trzy wielkie amerykańskie firmy zbrojeniowe: Raytheon, Lockheed Martin i Northrop Grumman.
MON szacuje, że całe zamówienie może być warte 40 mld złotych – czyli z grubsza licząc – 10 mld dolarów. Płatne nie na raz i nie wprost do kieszeni koncernów. W całym koszcie życia systemu, może nawet większa część pieniędzy pozostanie w polskim przemyśle. Na początek większość na pewno przelejemy do Ameryki.
W rachunku tym powinniśmy jednak widzieć zarówno zysk dla wojska w postaci zdolności zwalczania rakiet – chyba nie podlegający wycenie – oraz to, co w kontraktach, podatkach, wypłatach i technologii zostanie w Polsce. Oczywiście, amerykańscy dostawcy zarobią i to nie mało, choć na pewno nie 10 mld dolarów. I to jedynie pod warunkiem, że sprostają polskim wyśrubowanym wymogom i zawrą umowy offsetowe – za trudne dla europejskiego potentata, jak było widać.
Ten największy kontrakt obronny nie jest jedynym, który może przypaść Amerykanom. Choć minister Macierewicz zagalopował się dwa tygodnie temu ogłaszając, że jeszcze w tym roku kupi Black Hawki z mieleckiej fabryki koncernu Sikorsky Aircraft, należącego do Lockheed Martina, jest więcej niż prawdopodobne, że zamówienie na te śmigłowce zostanie złożone.
Śmigłowcowy budżet będzie zapewne mniejszy niż wynegocjowane z Airbusem ponad 13 mld złotych (czyli ponad 3 mld dolarów), ale do maszyn wielozadaniowych dojdą te uderzeniowe. Tu Amerykańskie firmy raczej nie mają konkurencji: trudno przypuszczać by po awanturze z Caracalami MON kupiłoTigery od Airbusa, a turecki T129 Atak uznawany był od początku za najsłabszy w stawce. Zwłaszcza, że firmy z USA oferują legendarne Apacze i Vipery, modernizacje jeszcze bardziej legendarnej Cobry. Boeing lub Bell mogą liczyć na nie mniej niż miliard dolarów, jeśli wojsko postawi na swoim i kupi dwie eskadry.
Na horyzoncie, całkiem blisko są też mniejsze co do wartości kontrakty. Najprawdopodobniej jeszcze w tym roku Polska stanie się pierwszym zagranicznym kupcem pocisków manewrujących JASSM-ER, produkcji Lockheed Martin. Dwa lata temu kupiliśmy 40 szt. bazowej wersji JASSM dla samolotów F-16. Teraz – jak nieoficjalnie słychać – wywalczyliśmy w USA zgodę na zakup wersji ER o ponad dwukrotnie większym zasięgu. To dla polskiej polityki obronnej duży prestiżowy sukces, a dla Lockheeda kolejne setki milionów dolarów. Ile dokładnie, tego na razie nie wiadomo. Kwota transakcji na JASSM-y sprzed dwóch lat wywołała sensację: w dokumentach skierowanych do kongresu mowa była o 500 mln dolarów. Ostatecznie stanęło na połowie tej sumy. Ale teraz w grę wchodzą pociski nowszej generacji, więc ich cena może być wyższa i raczej nie skompensuje jej żaden offset. W amerykańskich zamówieniach jeden pocisk JASSM-ER kosztuje siły zbrojne 1,2 mln dolarów.
Lockheed ostrzy też sobie zęby na inne rakietowe zamówienie z Polski. Jednym z priorytetów ministerstwo obrony są pociski ziemia-ziemia dla wyrzutni systemu Homar. Polska chce ich przynajmniej 56. Choć same wyrzutnie to nie „rocket science” i z pewnością będą mogły być wytwarzane częściowo w Polsce, to – jak w każdym systemie rakietowym – trzy czwarte kwoty kontraktu pochłoną same pociski. Koszt jednostkowy jednej rakiety ATACMS to ok. 700 tys. dolarów. A takich rakiet potrzeba setki.
Inne wojskowe kontrakty, jakie mogą przypaść Amerykanom w najbliższych latach to uzbrojone i rozpoznawcze drony dużego zasięgu, system obrony powietrznej krótkiego zasięgu – który oferują wspólnie z Norwegami, dozbrojenie F-16 w rakiety powietrze-powietrze i powietrze-ziemia, a także – w przyszłości – zakup kolejnych samolotów wielozadaniowych. Polski nie będzie stać na najnowsze F-35, ale powiększenie floty o używane bądź nowe F-16 jest bardzo prawdopodobne. W sumie to kolejne miliardy dolarów.
To jednak przyszłość. Tymczasem już teraz wiadomo, że szybki kontrakt z pogranicza obronności – choć na pewno w sferze bezpieczeństwa państwa – na małe samoloty VIP, zostanie zrealizowany u amerykańskiej firmy General Dynamics. Jak dzisiaj ogłosiło MON, należący do tego koncernu Gulfstream został zwycięzcą błyskawicznie rozpisanego przetargu i dostarczy Polsce samoloty G-550. Na cały pakiet VIP, uwzględniający też większe maszyny pasażerskie, rząd chce wydać 1,7 mld złotych (czyli ponad 400 mln dolarów). I nie bez szans jest w nim amerykański Boeing.
Rok temu, w czasie kampanii wyborczej, miałem okazję często rozmawiać z Witoldem Waszczykowskim, wówczas jednym z kandydatów na ministra spraw zagranicznych. Mówił mi, że politykę zamówień zbrojeniowych chciałby sprowadzić do w miarę prostej zależności: kontrakty za obecność. Już wtedy – a mowa o czerwcu 2015 r. – usłyszałem, że PiS wolałoby amerykańskie Black Hawki od francuskich Caracali, bo to Amerykanie pokazali że są gotowi wspierać polskie bezpieczeństwo. Zamówienia do europejskich firm miałyby popłynąć tylko w razie zadeklarowania przez ich macierzyste kraje wysłania do Polski żołnierzy. Na naszych oczach ta polityka jest realizowana.
Sojusznik, który okazał się najbardziej wiarygodny, ma najszerzej otwarte drzwi do zamówień. W wielu obszarach zresztą wcale nie potrzebuje być faworyzowanym, bo jest w stanie dostarczyć najnowocześniejszej technologii i solidnego wsparcia przemysłowego. Warto jednak pamiętać, że zbrojeniowe zobowiązania trwają z reguły dłużej niż zmienna sytuacja międzynarodowa, a sojuszników warto mieć i daleko i blisko.