Wybory samorządowe 2024. Jak pokonać D’Hondta i zdobyć sejmiki

W kwietniu czekają nas wybory samorządowe przesunięte z 2023 r., poprzednie odbyły się w październiku 2018. Zlekceważenie przez ówczesną opozycję zasad metody D’Hondta doprowadziło do tego, że PiS objął władzę w połowie sejmików.

Rozpoczęły się już dyskusje na temat wyborów 2024. Chciałbym przypomnieć podstawowe fakty, aby uniknąć tych błędów, które zostały popełnione w 2018 r.

Zacznijmy więc od początku – mamy w Polsce 16 sejmików. Sejmiki są podzielone na 85 okręgów, w których wybieramy 552 radnych. Oznacza to średnio sześć i pół mandatu na jeden okręg. Wiele małych okręgów ma po pięć mandatów, największy ma 11. To istotna różnica w stosunku do wyborów parlamentarnych, gdzie średni okręg ma 11 mandatów.

Podkast: Od Tuska do Trumpa. Jerzy Baczyński o wyzwaniach 2024

Małe okręgi, metoda D’Hondta. Czym się to kończy?

Żeby uświadomić sobie, jak bardzo nieproporcjonalne są rezultaty głosowania w małym okręgu pięciomandatowym, popatrzmy na wyniki dla okręgu nr 1 obejmującego pięć dzielnic Warszawy (Ursynów, Wilanów, Śródmieście, Ochota, Mokotów).

W 2018 r. głosowało tam ok. 303 tys. osób. Wygrała Koalicja Obywatelska, otrzymując prawie 143 tys. głosów (47 proc.). Drugi był PiS z prawie 70 tys. głosów (23 proc.), trzecie było SLD – 31 tys. głosów (10 proc.). Pozostałe dziesięć komitetów zdobyło ok. 60 tys. głosów, największe osiągnęły kilka procent poparcia.

Jak metoda D’Hondta przydzieliła mandaty radnych? Otóż Koalicja Obywatelska otrzymała cztery (80 proc.), PiS – jeden (20 proc.), a SLD ani jednego. Oznacza to, że KO otrzymała 33 proc. premii, PiS stracił 3 proc., a SLD 10 proc., czyli wszystko. Jak widać, zwycięzca zyskuje bardzo wiele!

Jak to wyglądało w łódzkim sejmiku?

Popatrzmy teraz na wyniki w sejmiku województwa łódzkiego dysponującego 33 mandatami, który miał rezultaty bardzo bliskie średniej ogólnopolskiej. Startowało tam 13 komitetów. Jeżeli pominiemy komitety o znikomym poparciu, to otrzymujemy następujące wyniki:

Komitet	Liczba głosów	Procent głosów	Liczba uzyskanych mandatów	Procent uzyskanych mandatów	Premia procentowa ∆%
PiS	365 241	34,9	17	51,5	16,6
KO	297 245	28,4	12	36,4	8,0
PSL	136 743	13,1	4	12,1	-0,9
SLD	66 160	6,3	0	0,0	-6,3
Kukiz	61 333	5,9	0	0,0	-5,9
Bezpartyjni	40 875	3,9	0	0,0	-3,9
RAZEM		92,5	33

W ten sposób PiS, zdobywając niecałe 35 proc. głosów, osiągnął bezwzględną większość i mógł rządzić w sejmiku. Trzy partie – KO, PSL i SLD – miały większość (prawie 48 proc.), ale zostały w opozycji, przy czym SLD nie zdobył żadnego mandatu.

A jak wypadłaby koalicja demokratów?

Załóżmy teraz na chwilę, że KO, PSL i SLD, które potem tworzyły sojusz w kilku sejmikach, poszły do wyborów jako koalicja. Wynik jest bardzo interesujący – otóż owa koalicja zdobyłaby 20 mandatów, a PiS tylko 13. Ostateczny hipotetyczny wynik przedstawiony jest w tabeli poniżej:

Komitet	Liczba głosów	Procent głosów	Liczba uzyskanych mandatów	Procent uzyskanych mandatów	Premia procentowa ∆%
KO+PSL+SLD	500 148	47,8	20	60,6	12,8
PiS	365 241	34,9	13	39,4	4,5
Kukiz	61 333	5,9	0	0,0	-5,9
Bezpartyjni	40 875	3,9	0	0,0	-3,9
RAZEM		92,5	33

Podobną analizę można przeprowadzić dla każdego sejmiku, w którym wygrał PiS. Okazuje się, że obok łódzkiego dla partii demokratycznych możliwe było „zdobycie” sejmików dolnośląskiego, podlaskiego, śląskiego i świętokrzyskiego. Jedynie w trzech sejmikach – małopolskim, podkarpackim i lubelskim – PiS osiągnął taką przewagę w liczbie głosów, że żadna koalicja nie mogła mu zaszkodzić.

Partie demokratyczne powinny stworzyć koalicję

Reasumując – w wyborach parlamentarnych 15 października 2023 r. podział na trzy bloki opozycji demokratycznej dawał określone korzyści, gdyż zwiększał spektrum wyborców o różnych poglądach. W przypadku wyborów samorządowych czynnik ideologiczny jest raczej mniej istotny, metoda D’Hondta jest za to bardziej bezwzględna, ponadto, jak należy sądzić, w kwietniu 2024 r. wyborcy będą już przekonani do istniejącej koalicji demokratycznej.

Wszystkie te czynniki wskazują zatem na potrzebę utworzenia koalicji, która powinna zdecydowanie wygrać wybory samorządowe w 2024 r.