Generał gen

Zwycięstwo jest już blisko. Lada tydzień uczeni ustalą kolejność zasad ludzkiego DNA: rozszyfrują genom. Najkosztowniejsze, najbardziej wizjonerskie i pracochłonne przedsięwzięcie w dziejach biologii zakończy się sukcesem, nim wiek dwudziesty przejdzie do historii. Nie wiemy, który zespół uczonych pierwszy przekroczy linię mety. Jedno jest pewne – gdy budowa naszego DNA zostanie rozszyfrowana, rozpocznie się nowa era – czasy genomiki.

Laboratorium sensacji

Jakiś czas temu ze zdziwieniem ujrzałem na czołówkach gazet informację, że w CERN – Europejskim Laboratorium Cząstek Elementarnych w Genewie zaobserwowano nowy stan materii zwany plazmą kwarkowo-gluonową. Zderzając rozpędzone jądra atomowe stworzono w laboratorium warunki, jakie panowały zaraz po Wielkim Wybuchu, gdy wszechświat był niewyobrażalnie mały i gorący.

Po drugiej stronie duszy

Mówi się czasem, że wiek XIX był stuleciem histerii, a wiek XX – stuleciem narcyzmu. Jaki będzie pod tym względem wiek XXI? Czy da się znaleźć skrótowe, syntetyczne określenie dominującego w nadchodzącym stuleciu ludzkiego charakteru, rodzaju problemów psychicznych, z którymi my i nasze dzieci będą się borykać? Czy wreszcie znajdą się rozwiązania, które pozwolą sobie z tymi problemami – lepiej lub gorzej – radzić?

Goły doktorant

Pojęcie doktoranta jest w polskim prawie równie abstrakcyjne, jak śnieżyca w lipcu. Tymczasem uczestnicy dziennych studiów doktoranckich stanowią coraz liczniejszą grupę młodych ludzi, którzy w przyszłości uformują kadrę naukową w naszym kraju.

Biały murzyn

Współczesna biologia wyjaśnia najskrytsze zagadki nie tylko z historii, ale i prehistorii człowieka. Całkiem niedawno wyizolowano i poddano analizie materiał genetyczny z czaszki neandertalczyka. Pozwoliło to na stwierdzenie, że współcześni ludzie nie są wynikiem krzyżówki homo sapiens z homo neandertalis – jak zakładała jedna z hipotez dotyczących pochodzenia człowieka. Nasz prapraprzodek został przeto zwolniony z zarzutu transgatunkowej rozwiązłości. Nie zawsze jednak nauka dostarcza dowodów na obyczajową niewinność.

Szczurza recepta

Cechy charakteru są dziedziczone genetycznie lub nabyte poprzez kontakt z rodzicami, wychowanie i edukację – to wiemy od dawna. Niewielu naukowców spodziewało się jednak, że opieka macierzyńska – jej styl i zakres – może ukształtować cechy przekazywane z generacji na generację.

Żabie oko

Uczeni z Tokio wyhodowali w naczyniu laboratoryjnym żabie oczy i uszy. Skupiska komórek budujących te organy miały około dwumilimetrową średnicę. Komórki zwierząt i człowieka hoduje się obecnie w tysiącach laboratoriów na całym świecie. Dlaczego akurat te grudki żabiej tkanki trafiły na pierwsze strony gazet?

Profesor jak nowy

Tomasz Dłotko i Jacek Karwowski jako chłopcy pragnęli być naukowcami, Krzysztof Czołczyński dźwigowym, Kazimierz Darowicki żołnierzem wojsk rakietowych, Benedykt Błoński marzył o projektowaniu domów, a Katarzyna Turnau jeszcze na studiach poważnie rozważała przerzucenie się na produkcję lamp. Dzisiaj Dłotko jest matematykiem, Karwowski ekonomistą, Darowicki chemikiem. Czołczyński zajmuje się dynamiką maszyn, Turnau bada grzyby, a Błoński dyryguje chórem. Łączy ich jedno: wszyscy mają około czterdziestu lat i są najmłodszymi naukowcami spośród tych, którym prezydent RP wręczył ostatnio nominacje profesorskie.

Autopoprawki

Gdyby doktor Faustus żył dzisiaj, nie bawiłby się w żadne umowy z diabłem, żadne cyrografy. Szukałby nieśmiertelności w laboratorium, prowadząc eksperymenty genetyczne.

Atomowa dyskoteka

Gazowy pęcherzyk uwięziony w cieczy może błyskać, niby reflektory na dyskotece, w rytmie skierowanej nań dźwiękowej fali. Po dziesięciu latach gorączkowych wysiłków udało się w końcu wyjaśnić mechanizm zagadkowej przemiany dźwięku w światło. Rozważane są już możliwości praktycznego wykorzystania tego zdumiewającego zjawiska. Być może uda się dzięki niemu zapanować nad reakcjami fuzji termojądrowej.