Co wyszło z powtórki słynnych eksperymentów psychologicznych

Naukowcy powtórzyli 28 słynnych eksperymentów psychologicznych. Tylko w połowie przypadków udało się uzyskać podobne wyniki. Szklanka jest do połowy pełna czy w połowie pusta?

O tzw. kryzysie replikacyjnym w psychologii, szczególnie społecznej, mówi się już od kilku lat. Chodzi o problem powtarzalności wyników eksperymentów: czy rezultaty uzyskane przez jedną grupę naukowców otrzymają także w powtórce badania inne zespoły psychologów. Jeśli nie, może to oznaczać, że ogłoszony efekt w ogóle nie występuje i był wynikiem przypadku lub błędów metodologicznych, a w skrajnych sytuacjach nawet oszustwa.

Wielokrotne replikacje są podstawowym narzędziem nauki. Wyniki kolejnego tego typu dużego projektu – Many Labs 2 – opublikowano pod koniec 2018 r. Przez kilka lat 186 reprezentujących 36 narodowości badaczy z 60 laboratoriów na 6 kontynentach zajmowało się 28 głośnymi badaniami psychologicznymi. W każdym wzięło udział ponad 7 tys. osób badanych, z różnych kultur (w oryginalnych przeciętnie uczestniczyło 112 osób). Podobne – choć nieco słabsze od oryginalnych – rezultaty, udało się uzyskać w przypadku połowy eksperymentów.

Prof. Brian Nosek z Center for Open Science, który pomagał koordynować projekt, twierdzi, że mogą one okazać się nawet ważniejsze niż ogłoszone w 2015 r. wyniki Reproducibility Project, w ramach którego udało się zreplikować zaledwie 36 spośród stu eksperymentów.

Materiał do sprawdzenia wybierano na podstawie wielu kryteriów. Do próby trafiły więc badania najwybitniejszych współczesnych psychologów, których wyniki były wielokrotnie przywoływane przez innych autorów i prezentowane podczas wystąpień TED (cieszące się ogromną popularnością krótkie wykłady dostępne w internecie), uzyskując wielomilionową oglądalność. Oraz takie, które znalazły swoje miejsce w podręcznikach i kanonie nauczania psychologii oraz stanowią podstawę wielu decyzji podejmowanych zarówno w odniesieniu do jednostek, jak i całych grup społecznych.