Już drugi raz będziemy przyznawać Nagrody Naukowe POLITYKI w nadzwyczajnych, bo pandemicznych okolicznościach. Tym razem między trzecią a czwartą falą, więc, być może, w trakcie ciszy przed burzą. Mamy jednak nadzieję, że koronawirus nie uniemożliwi nam, tak jak w poprzednim roku, zorganizowania uroczystej gali rozdania nagród wybitnym młodym naukowcom i wszystko odbędzie się zgodnie z wieloletnią tradycją.
O pandemii wspominamy jednak nie tylko z powodu kłopotów organizacyjnych. To wyjątkowy czas, szczególnie dla świata nauki. Gdyby nie lekarze, epidemiolodzy, biotechnolodzy, genetycy, wirusolodzy i eksperci wielu innych specjalności (jak np. matematycy tworzący modele rozprzestrzeniania się epidemii), ofiar śmiertelnych byłoby znacznie więcej niż, i tak przerażające, ponad 4,5 mln. Naukowcy zaimponowali stworzeniem w rekordowo krótkim czasie, wbrew twierdzeniom malkontentów, skutecznych i bezpiecznych szczepionek, które ocaliły życie i zdrowie wielu ludziom. Choć oczywiście walka z SARS-CoV-2 nadal trwa (bo cały czas wirus mutuje, próbując pokonać ochronę wytwarzaną przez szczepionki), to za uzyskanie preparatów, szczególnie tych nowatorskich z użyciem cząsteczek mRNA, należy się wielki podziw.
Szokujące jest jednak to, że u sporej części społeczeństwa zamiast podziwu pojawia się niechęć, a nawet wrogość. Ilu więcej ludzi byśmy ocalili, gdyby nie ruchy antyszczepionkowe i puszczający do nich oko politycy? Dlaczego tak wielu polskich (i nie tylko) obywateli trzeba przekonywać do przyjęcia chroniących przed hospitalizacją i śmiercią darmowych zastrzyków przez rozdawanie nagród w narodowych loteriach? Dlaczego tylu Polaków lekceważy swoje i cudze zdrowie, nie zakładając prawidłowo lub w ogóle maseczek? To wszystko pokazuje, że spora część społeczeństwa nie ufa/nie rozumie wagi zaleceń ekspertów. Co więcej, jak pisze w tym wydaniu POLITYKI młody naukowiec Dariusz Aksamit (s. 60), opinie specjalistów są nie tylko lekceważone, ale potrafią też wywołać agresję i ataki, z fizycznymi włącznie.
Nagrody Naukowe POLITYKI powstały dwie dekady temu po to, by pomóc chronić młodych naukowców przed biedą (w sumie rozdaliśmy ponad 6,75 mln zł). By ci desperados, jak ich wówczas nazywaliśmy, mogli realizować swoje badawcze pasje, często tak potencjalnie ważne dla nas wszystkich, bez poświęcania jakości swojego życia i rodzin. Wraz z biegiem lat sytuacja ekonomiczna w nauce się poprawiała (choć, oczywiście, jeszcze sporo pozostało do zrobienia w tej kwestii), a nasza nagroda trochę zmieniała „walutę”: z finansowej na prestiżową. Dziś bowiem trzeba chronić nie tylko portfele naukowców, ale też ich dobre imię i bezpieczeństwo. W świecie fake newsów i internetu to drugie staje się niekiedy nawet ważniejsze. Dlatego mamy nadzieję, że Nagrody Naukowe POLITYKI, które wiążą się z promowaniem badaczy (pod koniec października, już tradycyjnie, zaczniemy co tydzień publikować wywiady z laureatami), dołożą cegiełkę do obrony rzetelnej wiedzy opartej na nauce.
Przedstawiamy piętnastkę finalistów pierwszego etapu Nagród Naukowych, wybraną przez wybitnych ekspertów zasiadających w Kapitule zwanej przez nas Profesorską. W tym roku dołączyli do niej dodatkowi jurorzy, którzy pomogli ocenić kandydatów z najbardziej obciążonych zgłoszeniami dziedzin. Uznaliśmy, że po 20 latach funkcjonowania Nagród Naukowych możemy do tego prestiżowego grona zacząć dopraszać dotychczasowych laureatów, a mamy ich już, łącznie z tą edycją, 347! Na tę propozycję pozytywnie odpowiedzieli: prof. dr hab. Artur Krężel, kierownik Zakładu Chemii Biologicznej na Wydziale Biotechnologii Uniwersytetu Wrocławskiego, laureat z dziedziny chemii w 2010 r., oraz dr hab. Marcin Grynberg z Instytutu Biochemii i Biofizyki PAN, laureat z dziedziny biologii w 2004 r.
Przed tegorocznymi finalistami pozostał jeszcze ostatni etap, w ramach którego druga Kapituła, tzw. Społeczna (złożona nie tylko z ekspertów, ale też z różnych osobistości życia publicznego), wskaże pięcioro laureatów. Kto otrzyma stypendia po 15 tys. zł, a kto nagrody finałowe w wysokości 5 tys. zł, ogłosimy w POLITYCE 20 października.
***
Więcej informacji o programie na polityka.pl/stypendia.
***
Finaliści 21. edycji Nagród Naukowych POLITYKI
NAUKI HUMANISTYCZNE
• dr PAULINA KOMAR
Wydział Nauk Historycznych, UKSW w Warszawie – ARCHEOLOGIA
• dr OSKAR JACEK ROJEWSKI
Wydział Humanistyczny, UŚ w Katowicach – HISTORIA SZTUKI
• dr MICHAŁ PRZEPERSKI
Instytut Historii Nauki PAN im. Ludwika i Aleksandra Birkenmajerów – HISTORIA
NAUKI SPOŁECZNE
• dr MATEUSZ GROCHOWSKI
Max Planck Institut für Internationales und Ausländisches Privatrecht w Hamburgu oraz Instytut Nauk Prawnych PAN – NAUKI PRAWNE
• dr hab., prof. nadzw. MACIEJ STOLARSKI
Wydział Psychologii, UW – PSYCHOLOGIA
• dr hab., prof. nadzw. PATRYCJA KLIMAS
Wydział Zarządzania, UE we Wrocławiu – EKONOMIA i ZARZĄDZANIE
NAUKI O ŻYCIU
• dr ŁUKASZ BOLA
Instytut Psychologii PAN – BIOLOGIA (NEUROKOGNITYWISTYKA)
• dr inż. MARCIN KRZYSZTOF DYDERSKI
Instytut Dendrologii PAN – BIOLOGIA
• prof. dr hab. MICHAŁ GRĄT
Wydział Lekarski, WUM
– MEDYCYNA
• lek. PIOTR KRZYSZTOF KRAJEWSKI
Wydział Lekarski, UMED we Wrocławiu – MEDYCYNA
NAUKI ŚCISŁE
• dr SEBASTIAN TROJANOWSKI
Centrum Astronomiczne im. Mikołaja Kopernika PAN oraz Narodowe Centrum Badań Jądrowych – FIZYKA
• dr PIOTR ACHINGER
Instytut Matematyczny PAN – MATEMATYKA
• dr inż. Rafał Szabla
Wydział Chemiczny, PWr
– CHEMIA
NAUKI TECHNICZNE
• dr hab. inż., prof. nadzw. BEATA BOCHENTYN
Wydział Fizyki Technicznej i Matematyki Stosowanej, PG – NAUKI TECHNICZNE
• dr inż. arch. ANNA KUBICKA
Wydział Architektury, PWr oraz Wydział Geodezji i Kartografii PW – ARCHITEKTURA
Gratulujemy!
***
Kapituła Profesorska (I etapu)
BIOLOGIA
prof. dr hab. Ewa Bartnik
Wydział Biologii UW (na emeryturze)
dr hab. Marcin Grynberg
Instytut Biochemii i Biofizyki PAN,
laureat Nagrody Naukowej POLITYKI w 2004 r.
FILOLOGIE, LITERATUROZNAWSTWO, JĘZYKOZNAWSTWO
prof. dr hab. Grażyna Borkowska
Instytut Badań Literackich PAN
KULTUROZNAWSTWO
red. Bartek Chaciński POLITYKA
FIZYKA
prof. dr hab. Katarzyna Chałasińska-Macukow
Wydział Fizyki UW, rektor UW w latach 2005–12
SOCJOLOGIA
prof. dr hab. Henryk Domański
Instytut Filozofii i Socjologii PAN
NAUKI PRAWNE
prof. dr hab. Tomasz Giaro
Wydział Prawa i Administracji UW
NAUKI TECHNICZNE
prof. dr hab. Michał Kleiber
Instytut Podstawowych Problemów Techniki PAN, prezes PAN w latach 2007–15
ARCHEOLOGIA
red. Agnieszka Krzemińska POLITYKA
ARCHITEKTURA, URBANISTYKA
prof. dr hab. inż. arch. Ewa Kuryłowicz
Wydział Architektury PW, Kuryłowicz&Associates
FILOZOFIA
prof. dr hab. Paweł Łuków
Instytut Filozofii UW
oraz prof. dr hab. Barbara Chyrowicz
Wydział Filozofii KUL (recenzent zewnętrzny)
MATEMATYKA, INFORMATYKA
prof. dr hab. Jan Madey
Wydział Matematyki, Informatyki i Mechaniki UW (na emeryturze)
CHEMIA, BIOTECHNOLOGIA
prof. dr hab. Marcin Pałys
Wydział Chemii UW, rektor UW w latach 2012–20
prof. dr hab. Artur Krężel
Wydział Biotechnologii UWr, laureat Nagrody Naukowej POLITYKI w 2010 r.
HISTORIA SZTUKI
prof. dr hab. Maria Poprzęcka
Wydział „Artes Liberales” UW
MEDYCYNA
prof. dr hab. n. med. dr h. c. Aleksander Sieroń
Wydział Lekarsko-Dentystyczny, Śląski Uniwersytet Medyczny
PSYCHOLOGIA, PEDAGOGIKA
prof. dr hab. Krystyna Skarżyńska
Wydział Psychologii Uniwersytetu SWPS w Warszawie
GEOGRAFIA
dr hab., prof. UW Maria Skoczek
Wydział Geografii i Studiów Regionalnych UW (na emeryturze)
EKONOMIA i ZARZĄDZANIE
prof. dr hab. Tomasz Szapiro
Kolegium Analiz Ekonomicznych SGH w Warszawie, rektor SGH w latach 2012–16
RELIGIOZNAWSTWO, TEOLOGIA
red. Adam Szostkiewicz POLITYKA
MUZYKOLOGIA
red. Dorota Szwarcman POLITYKA
HISTORIA, NAUKI POLITYCZNE, MEDIOZNAWSTWO
prof. dr hab. Wiesław Władyka
Wydział Dziennikarstwa, Informacji i Bibliologii UW, POLITYKA
***
Kapituła Społeczna (II etapu)
Marek Belka
Były premier, wicepremier i minister finansów, prezes NBP w latach 2010–16
Andrzej Jacek Blikle
Profesor matematyki i informatyki, członek Europejskiej Akademii Nauk, przedsiębiorca i trener biznesu, udziałowiec firmy A. Blikle
Henryka Bochniarz
Założycielka i prezydent Konfederacji Lewiatan (1999–2019), obecnie przewodnicząca Rady Głównej tej organizacji, ekonomistka, b. minister przemysłu, jedna z animatorek Kongresu Kobiet
Sylwia Chutnik
Kulturoznawczyni, działaczka społeczna, pisarka, laureatka Paszportu POLITYKI za 2008 r., trzykrotnie nominowana do Nagrody Literackiej Nike
Irena Eris
Doktor farmacji, współwłaścicielka i dyrektor ds. badań firmy Laboratorium Kosmetyczne Dr Irena Eris, laureatka wielu nagród dla przedsiębiorców, menedżerów i społeczników
Robert Firmhofer
Współtwórca i dyrektor Centrum Nauki Kopernik w Warszawie, uznany popularyzator nauki
Michał Komar
Scenarzysta, wydawca, publicysta, pisarz; zastępca przewodniczącego Stowarzyszenia Autorów ZAiKS, profesor Collegium Civitas
Tomasz Nałęcz
Historyk, publicysta, polityk, w latach 2010–15 doradca prezydenta RP ds. historii i dziedzictwa narodowego
Sławomir S. Sikora
Bankowiec, ekonomista, przewodniczący rady nadzorczej Citi Handlowy w Warszawie, w latach 2003–21 prezes zarządu tego banku
Cezary Szczylik
Ordynator Oddziału Onkologii Europejskiego Centrum Zdrowia Otwock, prezydent Fundacji Onkologii Doświadczalnej i Klinicznej, w latach 1993–2017 szef Kliniki Onkologii Centralnego Szpitala Klinicznego MON
Krzysztof Zanussi
Reżyser, scenarzysta filmowy, publicysta, felietonista
W pracach Kapituły II stopnia uczestniczy również przedstawiciel Kapituły Profesorskiej oraz redaktor naczelny POLITYKI
Jerzy Baczyński.