Jubileuszowy, zorganizowany tym razem w Warszawie 10. Ogólnopolski Zjazd Pedagogiczny (18–20 września) zdarzył się w momencie szczególnym. Jak powiedziała w wystąpieniu otwierającym dziekan Wydziału Pedagogicznego Uniwersytetu Warszawskiego prof. Anna Wiłkomirska: „Spotykamy się w czasie trudnym”. Wszyscy obecni mieli tego świadomość. Gospodarze Zjazdu – rzeczony wydział oraz warszawska Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej – dokładali starań, by doraźne okoliczności nie przesłoniły wagi refleksji nad kwestiami uniwersalnymi: cywilizacyjnymi wyzwaniami, przed jakimi stoją dziś nauczyciel i uczeń, refleksją nad kondycją rodziny czy dzisiejszym młodym pokoleniem, które w Polsce zdaje się dzielić wiele doświadczeń z rówieśnikami ze świata.
Mimo to każdy zdawał sobie sprawę, co się dzieje hic et nunc. Wyraziła to dobrze wiceprezydent Warszawy (stołeczny magistrat był organizacyjnym partnerem Zjazdu) Renata Kaznowska, która przy okazji otwarcia obrad stwierdziła, że wraz z pisowską reformą szkolnictwa „rozpoczął się ekonomiczny demontaż oświaty w Polsce”. Ministerstwo Edukacji przerzuca na samorządy cały ciężar finansowania oświatowych pomysłów władzy, przy czym szczególnie dba o obciążenie budżetów największych miast, gdzie PiS ma najmniejsze poparcie. Nauczyciele odchodzą z zawodu, a uczniowie swoją obywatelską świadomość zdobywają na własną rękę, choćby uczestnicząc w światowym strajku klimatycznym.
Szkoła konserwatywna czy „lewacka fanaberia”
W czasie kiedy odbywał się Zjazd Pedagogiczny, aktualny minister edukacji Dariusz Piontkowski zaszczycił swoją obecnością Kongres Rozwoju Systemu Edukacji, gdzie stwierdził, że: „Szkoła powinna być konserwatywna”. Profesura pedagogiczna generalnie była innego zdania, może poza Bogusławem Śliwerskim, płomiennie broniącym prof. Aleksandra Nalaskowskiego, który niedawno na łamach prorządowego tygodnika „Sieci” obrażał uczestników marszów równości, nazywając ich „wędrującymi gwałcicielami”, za co został zawieszony w prawach pracownika Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika w Toruniu.
W większości wystąpień zjazdowych akcentowano to, co polscy konserwatyści uznaliby za „lewacką fanaberię”: prawa migrantów, przemoc w rodzinie, potrzebę uszanowania autonomii instytucji edukacyjnych. Nieprzypadkowo tytuł Zjazdu brzmiał „Pedagogika i edukacja wobec kryzysu zaufania, wspólnotowości i autonomii”. Młodzi naukowcy zajmujący się, jak np. dr Marta Pietrusińska, badaniem uprzedzeń wobec uchodźców, nie mają wątpliwości co do tego, jak wielkim problemem są w Polsce ksenofobia, agresywny nacjonalizm, islamofobia, antysemityzm, a także poszanowanie praw instytucji obywatelskich.
Tyle że to, co oczywiste dla badaczy, nie jest takim dla polityków, z których wielu, teraz, w ogniu kampanii wyborczej, gra na nucie obrony przed „obcą zarazą”, czymkolwiek by była. Badacze natomiast, jak ujął to w swoim wykładzie prof. Tomasz Szkudlarek, powinni krytycznie reagować na ów polityczny trend fetyszyzacji przeszłości, kultywowania sanacyjnych mitów, no i iść do przodu, ku przyszłości, „szukać tego, co nieznane”.