Osoby czytające wydania polityki

„Polityka”. Największy tygodnik w Polsce.

Wiarygodność w czasach niepewności.

Subskrybuj z rabatem
Kraj

Mała-wielka kontrmanifestacja w sercu Marszu Niepodległości

Kolorowo ubrani odróżniali się na pierwszy rzut oka od uczestników Marszu Niepodległości, niemal zuniformizowanych. Próbowali rozmawiać, tłumaczyć. Przynajmniej dwie z tych rozmów niosły jakąś nadzieję. Czyli było warto.

Wobec Marszu Niepodległości odbyło się kilka kontrmanifestacji, ale wśród nich była tylko jedna próba dialogu. Podjęła go inicjatorka ubiegłorocznej akcji „kobiet z mostu” i znienawidzona od tamtej pory przez środowiska nacjonalistyczne Ewka Błaszczyk.

Tak jak w 2017 r. towarzyszę tej aktywistce w przygotowaniach do akcji i jestem obok także po jej zakończeniu. Tym razem dokumentuję też samą kontrmanifestację rozgrywającą się w sercu miejsca, gdzie gromadzą się nacjonaliści idący w Marszu Niepodległości 2018, czyli przed Pałacem Kultury, zaledwie kilkaset metrów od ronda Dmowskiego. To stąd wyjdą dwie wielkie brygady kibiców piłkarskich i to tutaj rzuconych zostanie najwięcej rac hukowych. Przed samym wymarszem policja będzie tu uzbrojona w długą broń gładkolufową, a z powodu unoszącego się w powietrzu dymu nie będzie widać nic. Gdyby w tym momencie powiedzieć komukolwiek, że jeszcze kilka minut wcześniej prowadzony był tu dialog między demokratami a nacjonalistami – nie uwierzyłby.

Czytaj także: To nie były incydenty, to nie był margines, to nie był radosny marsz

Oczekiwanie i oczekiwania

Przed 11 listopada spotykam się z aktywistkami kilka razy. Przed każdą rozmową w kawiarniach dbają o to, by schować telefony. Na wszelki wypadek, gdyby podsłuch był. To działaczki tzw. opozycji ulicznej, nieprzynależące obecnie do żadnego ruchu. Chcą działać samodzielnie, na własny rachunek, na własną odpowiedzialność. Z wielu powodów. O nich nie teraz.

WILK/PolitykaKontrmanifestacja w sercu Marszu Niepodległośc6

Taka droga działania jest o wiele trudniejsza niż bycie jedną z twarzy konkretnego ruchu obywatelskiego, media ich nie zauważają. A przecież te kobiety wcale nie są osobami nieznanymi publicznie, np. część z nich w 2017 r. stanęła samotnie przeciwko brunatnieniu Polski z transparentem „Faszyzm stop” wobec 60 tys. osób idących w Marszu Niepodległości. I rozpisywały się o tym nie tylko polskie, ale i światowe gazety.

Przypomnijmy sobie kilka faktów. Policji wtedy nie było na miejscu. Kobiety zostały pobite, zelżone, zniesione z miejsca swojego protestu. Jedna z nich straciła przytomność (przyjechała karetka), druga ma trwałą bliznę na dłoni po tym, jak jeden z agresorów przydeptał ją butem do asfaltu. Błaszczyk jest pewna, że zrobił to rozmyślnie. Sprawcy nie zostali zatrzymani do tej pory.

Rok po tych zdarzeniach, na owych spotkaniach w kawiarniach, ustalono, że w planowanej akcji będzie uczestniczyć kilka „kobiet z mostu” – pomysłodawczyni obu akcji Ewka Błaszczyk, Elżbieta Podleśna i Beata Geppert. A do tego składu dojdą jeszcze Ewa Borguńska, Joanna Gzyra-Iskandar i Anula Rykała-Wieczorek. Nie jest łatwo planować. Naprawdę nie jest, bo oczekiwania, szczególnie wobec Błaszczyk, są ogromne. Dziennikarka z „Gazety Wyborczej” podczas wywiadu przed marszem spyta ją nawet, czy jest gotowa na śmierć. Nie. Nie jest. Wszystkie chcą żyć. Robią to właśnie po to, by w porę zatrzymać przyzwolenie na rosnący w Polsce skrajny nacjonalizm i neofaszyzm, po to, by nikt nie zginął i aby nie zdarzały się ataki na „wrogów ojczyzny”.

Czytaj także: Jak wypadł polski weekend niepodległościowy

TransparentyWILK/PolitykaTransparenty

Formalnie i spontanicznie

Nawet na kilka dni przed 11 listopada, stuleciem odzyskania niepodległości przez Polskę, wciąż nie wiadomo, jak będzie przebiegał Marsz Niepodległości. Ani czy w ogóle się odbędzie. Przygotowania i rozmowy aktywistek obywatelskich jednak trwają, bo bez względu na rozwój sytuacji do Warszawy i tak zjadą grupy neofaszystowskie i nacjonaliści z całej Europy. Ewka Błaszczyk decyduje się na dość zaskakujący ruch – zarejestrowane zgromadzenie publiczne w samym centrum miejsca, gdzie przyjezdni będą się gromadzić. Jej zgłoszenie zostaje przyjęte i przez dwie doby „To było tutaj – Warszawa wolna od faszyzmu” jest jedyną formalną kontrmanifestacją Marszu Niepodległości, posiadającego (zgodnie z pisowską nowelizacją prawa o zgromadzeniach) status tzw. zgromadzenia cyklicznego. Kontrmanifestacją odbywającą się na terenie zgromadzenia publicznego stowarzyszenia Marsz Niepodległości.

Policja nawet dzwoni z sugestią odwiedzenia aktywistki od realizacji demonstracji. Pyta, czy ma świadomość, gdzie chce demonstrować i jakie są zagrożenia. Tak. Ma. Nie ustąpi.

Ostatecznie godziny trwania zgromadzenia w zgłoszeniu do miasta stołecznego Warszawy zostają skrócone do 14:00, czyli momentu formalnego rozpoczęcia się marszu nacjonalistów. Ale mające w nim uczestniczyć kobiety publicznie zapowiadają, że mimo wygaśnięcia pozwolenia będą kontynuować demonstrację w trybie spontanicznym.

Obrona „ściany pamięci”

Cele „To było tutaj – Warszawa wolna od faszyzmu” są dwa. Pierwszym jest obrona „ściany pamięci” Piotra Szczęsnego, miejsca, przy którym Szary Człowiek dokonał 19 października 2017 r. aktu samospalenia w proteście przeciw polityce rządu. Od tamtej pory na bocznej ścianie trybuny honorowej PKiN aktywiści i aktywistki odnawiają napis „To było tutaj”, zapalają znicze i czytają manifest pozostawiony przez Szczęsnego. Walczą, by pamięć o najbardziej dramatycznym proteście, na jaki może zdobyć się człowiek, nie umarła razem z nim.

Uczestnicy demonstracji nosili specjalne kamizelki z napisami.WILK/PolitykaUczestnicy demonstracji nosili specjalne kamizelki z napisami.
Na trybunie gromadzili się obserwujący demonstrację. Część z nich miała zasłonięte twarze albo bluzy z napisem „Śmierć wrogom ojczyzny”.WILK/PolitykaNa trybunie gromadzili się obserwujący demonstrację. Część z nich miała zasłonięte twarze albo bluzy z napisem „Śmierć wrogom ojczyzny”.

Skąd taki pomysł? A stąd, że 11 listopada 2017 r., tuż przed Marszem Niepodległości, miejsce to zostało zhańbione napisami „cwel” oraz „6. dzień tygodnia jak żywa pochodnia”. Nieznani sprawcy ułożyli także obraźliwy napis z zapalonych zniczy. Dlatego w tym roku działaczki chcą obronić to miejsce. Pilnują „ściany pamięci” już od północy poprzedniego dnia. Przez całą noc są same.

Beata Geppert, która była tutaj od północy, opowiada, że spotkała mężczyznę, który w ogóle nie znał sprawy i z zainteresowaniem wysłuchał tej historii: – Podziękował. Zrobił kilka zdjęć i powiedział: „Niech Bóg ma w opiece jego duszę”.

A potem przy ścianie pojawiła się grupka młodych z zupełnie innym nastawieniem. – Jeden powiedział: „A kto mu się kazał podpalać?”. Wszyscy zarechotali i poszli – mówi Geppert i wspomina jeszcze jedno zdarzenie. – Podszedł jeszcze pan, który spojrzał na mnie ze współczuciem i zapytał, czy mi nie zimno. I czy nie lepiej, żebym poszła do noclegowni.

Spontanicznego pilnowania „ściany pamięci” przez całą noc podjęły się w zmianach Beata Geppert, Elżbieta Podleśna, Anula Rykała-Wieczorek i Joanna Gzyra-Iskandar. Nie było tylko Ewki Błaszczyk, która musiała prowadzić później całe swoje zgromadzenie, i Ewy Borguńskiej, która z „To było tutaj” będzie prowadzić transmisję wideo, a potem kierować wydarzeniem partnerskim „Pozamiatane – Warszawa wolna od faszyzmu”. W jego ramach grupa aktywistek zbierze dowody wykroczeń ze strony uczestników Marszu Niepodległości (butelki po alkoholu i pozostałości po środkach pirotechnicznych). A 12 listopada przekaże je policji.

Przeciwko brunatnieniu Polski

Drugim celem zgromadzenia jest zwrócenie uwagi na narastające incydenty faszystowskie, ale nie tylko, bo przecież przede wszystkim na brunatnienie Polski i konsekwencje płynące z nacjonalizmu. „Chcemy przypomnieć pozostawiony manifest Szarego Człowieka w kontekście naszego sprzeciwu wobec faszyzacji polskiego życia publicznego. Pisał on: »Protestuję przeciwko wrogiemu stosunkowi władzy do imigrantów oraz przeciw dyskryminacji różnych grup mniejszościowych: kobiet, osób homoseksualnych (i innych z LGBT), muzułmanów i innych« – napisała Ewka Błaszczyk w opisie swojej demonstracji. – Między innymi te słowa zostawił nam 19 października 2017 r. Piotr Szczęsny, który odebrał sobie życie także w proteście wobec nietolerancji, ksenofobii i wykluczeniu. Również w tym kontekście chciał naszego przebudzenia”.

Przed Pałacem pojawią się szokujące dla uczestników Marszu Niepodległości, jak się później okazało, transparenty i flagi. Aby zwrócić uwagę na traktowanie w Polsce różnych mniejszości, obok transparentu „Kolorowa Polska” aktywistki trzymały symbolicznie flagi trzech, chyba najbardziej znienawidzonych u nas, narodów: Izraela, Ukrainy i Białorusi. Była także nasza flaga narodowa, UE czy Warszawy.

Towarzyszył im baner, z którym stał niezależny aktywista Krzysztof Warchoł, z hasłem „Wielka Polska różnorodna”. Pod napisem widniał obrys Polski, w który wpisane były flagi różnych krajów, a obok umieszczono symbole największych religii świata i ateizmu. Gorące dyskusje wzbudzała także druga strona tego baneru ze zdjęciem stojących za drutami kolczastymi dzieci, więźniów nazistowskiego obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau, i napisem „Tak się kończy nacjonalizm”.

Czytaj także: Świat krytycznie o marszu niepodległości

Dialog i brak dialogu

Gdy zarejestrowana w Biurze Bezpieczeństwa i Zarządzania Kryzysowego urzędu m. st. Warszawa demonstracja rozpoczęła się o godz. 10:00, na miejscu nie było ani jednego policjanta. Pod numer 112 w ramach interwencji dzwoni więc posłanka Joanna Scheuring-Wielgus (dwukrotnie), potem Ewka Błaszczyk i Kajetan Wróblewski.

Pierwszy patrol policyjny pojawia się o godz. 10:17. Powiadają, że w sprawie tego spóźnienia można się dowiadywać u rzecznika prasowego, a siły policyjne będą działać adekwatnie do sytuacji. Rzeczywiście narastały tak, jak narastała sytuacja. Od braku choćby jednego policjanta do kilku oddziałów w strojach bojowych w kamizelkach kuloodpornych, białych kaskach, z tarczami. Pod koniec pojawił się także oddział z długą bronią gładkolufową.

Manifestacja przed PKiN trwała – nie licząc wcześniejszego nocnego pilnowania – około sześciu godzin. Przez ten czas jej uczestnicy starali się stworzyć spokojne miejsce do dialogu. Przeprowadzono wiele rozmów, od spokojnych po dynamiczne, gorące. Niestety nie zawsze odbywały się zgodnie z zasadami kultury i bez mowy nienawiści. Kto był agresywny, zamaskowany, ubliżał, ten był ze zgromadzenia wykluczany. Musiał być wykluczany. Dla bezpieczeństwa jego uczestników. Dla bezpieczeństwa wszystkich. „Każda systemowo rozwinięta ideologia nienawiści zaczyna się od przesączania do języka niebezpiecznych słów. One się lokują i rozwijają w umysłach bez rozróżnienia »słuszności sprawy«. Czekają na czyny” – napisze później Błaszczyk.

Co usłyszały? Ewka Błaszczyk, która m.in. trzymała flagę Izraela: „Nie, nie podam ci ręki”, „Nie jesteś Polką”, „Jesteś ubecką kur...ą”, „Jesteś Żydówą”, „Promujesz pedalstwo”, „Będę się za ciebie modlić, idź do spowiedzi”, „Cała Polska będzie biała, bez komucha i pedała”, „Jesteście zdrajcami”.

Joanna Gzyra-Iskandar, która m.in. trzymała transparent „Kolorowa Polska”: „Wypierd...”, „faszyści”, „czerwona hołota”, „bolszewicy”, „Żydzi” (jako inwektywa), „lewackie kur...y”, „lewackie szmaty”.

Elżbieta Podleśna, która m.in. trzymała flagę Ukrainy: „Wypierd..., banderówo!”, „Kretynka”, „Chora psychicznie”, „Jesteś śmieciem”. A także że stoi z flagą morderców, a Ukraińcy nadziewali polskie dzieci na pale.

Ale były też miłe chwile. Wzruszony Duńczyk, który pytał o flagę swojego kraju wpisaną w obrys Polski. Samotny pan z flagą Polski, który nic nie mówił, ale trwał przed ścianą przez niemal całą demonstrację. Młody mężczyzna, który poświęcił swój czas i podziękował wszystkim uczestniczącym już po zakończeniu zgromadzenia spontanicznego. „Dziękuję, że tu byliście. Bardzo za to dziękuję”. Z pewnością budujących jest też tych kilka głosów ze strony ludzi, którzy żałują, że uczestniczyli w zgromadzeniu Obywateli RP, Warszawskiego Strajku Kobiet i KOD Mazowsze na ul. Smolnej, gdzie protestujący zostali całkowicie odizolowani przez policję od maszerujących. Tam miejsca na dialog nie było. Tam rzucano w kontrmanifestujących płonącymi racami i butelkami. Przed PKiN malutka grupka była atakowana inaczej – słowami. Bolesnymi słowami. Tu więc można było realnie pomóc. Szukać płaszczyzny, by zobaczyć drugiego człowieka.

Czytaj także: Władza przegrała z nacjonalistami

O godz. 14:00 kończy się zgromadzenie formalnie zgłoszone do miasta, a zaczyna zgromadzenie spontaniczne.WILK/PolitykaO godz. 14:00 kończy się zgromadzenie formalnie zgłoszone do miasta, a zaczyna zgromadzenie spontaniczne.

Ekstremalne emocje

Mimo stosunkowo spokojnego (spokojnego w sensie braku agresji fizycznej) przebiegu zgromadzenia przed Pałacem Kultury emocje były ekstremalne. Trzeba było zachować spokój wobec namawiających się na atak grupek. Komentujących z oddali. Krzyczących. Podbiegających. Wobec osób ostentacyjnie wchodzących na teren zgromadzenia z falangami czy wobec zamaskowanych skinheadów.

Trzeba było tłumaczyć podstawowe sprawy, np. że to miejsce nie zostało wykupione, a odbywa się tu zarejestrowane zgromadzenie publiczne i obowiązują pewne zasady określone prawem. Np. nie wolno pić alkoholu. Tłumaczyć, że wolność i demokracja polegają na tym, że każdy może wyrażać swoje poglądy polityczne i stanąć z flagą, w tym także z flagą innego państwa.

Aktywistki musiały sobie radzić z różnymi sytuacjami. Zachować zimną krew w obliczu kłamstw czy prowokacji. Słyszały, że „tu podpalił się ten, co go do tego »Wyborcza« namówiła”. Podleśnej pewien mocno starszy człowiek powiedział, że „obrażam go napisem »Straż przed faszyzmem« na kamizelce, i że to dobrze, że mnie w zeszłym roku pobili, bo było za co”. Inny powiedział, że „chcę zagłady polskości, bo uprawiam pedalską propagandę w szkołach”. Poinformował ją też, gdzie ma sobie wsadzić baner z napisem „Polska kolorowa”. Kolejny orzekł, że „wie, jakie jest moje pochodzenie i jak zarabiam na życie”. Itd.

Albo wtedy gdy tuż pod baner podszedł starszy mężczyzna z małym dzieckiem, wskazał palcem na demonstrujących i powiedział: –Popatrz, tak wyglądają małpy. Tak wyglądają zabójcy dzieci.

Czytaj także: Z Tuskiem Duda się nie przywitał. Zmarnowana rocznica

Kontrmanifestacja do Marszu Niepodległości

W zgromadzeniu „To było tutaj – Warszawa wolna od faszyzmu” uczestniczyło łącznie kilkadziesiąt osób. Za transparentami stawali zarówno mężczyźni, jak i kobiety. Kolorowo ubrani odróżniali się na pierwszy rzut oka od uczestników Marszu Niepodległości, niemal zuniformizowanych. Próbowali rozmawiać, próbowali tłumaczyć. Wszyscy zgodnie później stwierdzą, że przynajmniej dwie z tych rozmów niosły jakąś nadzieję. Czyli było warto.

Za sukces uznają także to, że pod „ścianę pamięci” podchodziło bardzo wielu uczestników Marszu Niepodległości. Z uwagą czytali wystawiony tam manifest Piotra Szczęsnego. Niektórzy zapewne pierwszy raz dowiadywali się o całej sprawie.

O godz. 14:00 formalnie zgłoszone zgromadzenie zakończyło się, a zaczęła demonstracja spontaniczna. Wtedy dookoła demonstrujących był już tłum uczestników Marszu Niepodległości, a terenu demonstracji broniło kilka uzbrojonych oddziałów policji. Wkrótce miał przejść tuż obok pochód dwóch dużych grup kibiców. Policja zaczęła negocjować, aby aktywistki zrezygnowały z dalszego stania przy „ścianie pamięci”, w zamian obiecała wystawienie patrolu, aby nikt nie napisał na trybunie honorowej PKiN czegoś niestosownego.

Aktywistki zdecydowały się zostać na miejscu aż do momentu odejścia całego marszu z tego terenu i pobliskiego ronda Dmowskiego. Po schowaniu flag i transparentów oddziały policji zostały wycofane, ale obiecany patrol nie został wystawiony. Kilka minut po wycofaniu się policji 50 m dalej ruszyli kibice. W dwóch kolumnach, bo to kibice (czy raczej kibole) dwóch różnych drużyn. Jedna z nich niesie na swoim czele wielki czarny transparent „Śmierć wrogom ojczyzny”.

Oni z aktywistkami nie spotkali się na jednej drodze. To dobrze, bo bez ochrony policji mogłoby dojść do tragedii.

Po godz. 15:30 na terenie zgromadzenia spontanicznego i obok niego wybuchają dziesiątki rac hukowych. Powietrze zasnuwa szary dym. Biegną jacyś ludzie w czarnych strojach. Jakby wojna się zaczęła.

Czytaj także: Madeleine Albright ostrzega przed zjawiskiem faszyzmu i nacjonalizmu

Główny transparent grupy kibiców, którzy przyjechali na Marsz Niepodległości. Kibice zgromadzili się 50 m od ściany pamięci.WILK/PolitykaGłówny transparent grupy kibiców, którzy przyjechali na Marsz Niepodległości. Kibice zgromadzili się 50 m od ściany pamięci.
Reklama
Reklama