Najpierw garść faktów. Według danych Pew Research Center 23 proc. Polaków nie uznaje teorii ewolucji. W zeszłym roku Marian Kowalski stwierdził, że „nie możemy dać się szantażować lewackiej ideologii, która twierdzi, że powstaliśmy od małpy”, a wśród słuchaczy nie znalazł się chętny, by stanąć w obronie jednej z podstawowych teorii współczesnej nauki. Antyewolucyjne komentarze zalewają internet, a dumnych uczestników akcji „Nie pochodzę od małpy” przybywa. Słychać przykry refren, że teoria Darwina jest „tylko teorią”.
Kreacjonizm w natarciu, nauka w letargu
O taki stan rzeczy najczęściej posądza się media, nauczycieli szkół podstawowych i Kościół katolicki. Przedstawiciele każdej z tych grup mają zapewne sporo za uszami. Ale wycieczka do Muzeum Ewolucji w Warszawie rzuca zupełnie nowe światło na sprawę i ujawnia dodatkowych winnych – naukowców, którzy zawodowo zajmują się właśnie ewolucją.
Warszawskie muzeum mieści się w Pałacu Kultury i Nauki. Na jego stronie internetowej można przeczytać: „Misją Muzeum Ewolucji Instytutu Paleobiologii PAN jest przyjazna popularyzacja wiedzy o ewolucji życia na Ziemi”. Owszem, muzeum może się pochwalić całkiem ciekawymi eksponatami. Zobaczymy szkielety dinozaurów znalezione na pustyni Gobi, rekonstrukcje wielkich płazoryb, które dawno temu podbiły lądy, czy pochodzącą z okolic Krakowa najstarszą znaną żabę. Rzecz w tym, że muzeum niczego nie popularyzuje.
Czego uczy Muzeum Ewolucji w Warszawie?
Jeśli nie mamy w swoim dossier doktoratu z paleontologii, patrzenie na eksponaty niewiele nam da. Owszem, co jakiś czas widzimy na tablicach intrygujące pytania, takie jak „dlaczego dinozaury wyginęły?” lub „dlaczego życie wyszło z wody?”. Niestety, odpowiedzi próżno szukać w muzealnych salach.
Nie dowiemy się, że zmniejszyła się powierzchnia oceanów i życie w wodzie stało się intensywną walką o przetrwanie, dlatego jakiś rodzaj rybopłaza nauczył się oddychać tlenem z powietrza. Przeczytamy za to bardzo szczegółowy opis taksonomiczny danego gatunku ryby i informację, gdzie żyła. Nie dowiemy się, na czym polega ewolucja, mechanizm doboru naturalnego ani czym są brakujące ogniwa. Ale przeczytamy, że rodzaj pradawnego żółwia zaczął wydzielać mocznik zamiast kwasu moczowego, co wpłynęło na skorupki składanych przez niego jaj (lub jakoś podobnie).
Dlaczego Lucy jest włochata, czyli zmarnowany potencjał
A potencjał i potrzeba wiedzy u najmłodszych jest niebywała! Oto kilka podsłuchanych pytań: „Dlaczego Lucy jest czarna i włochata?”, „Dlaczego ta ryba ma pancerz?”, „Dlaczego dinozaur ma takie małe ręce i co by było, gdyby się przewrócił?”.
Co w reakcji na taki wyraz młodzieńczej ciekawości robią rodzice? Szukają pomocy na tablicach. Co na nich znajdują, już Państwo wiedzą. W okolicach sali drugiej rodzice rezygnują z edukacji, siadają na krzesłach i odwracają uwagę dzieci, mówiąc: „Patrz, jakie wieeeeelkie dinozaury żyły kiedyś na ziemi”.
Darwin i dinozaury kontra naukowe nudy
Dlaczego muzeum tak wygląda? Od jednego z pracowników słyszymy, że użyczający eksponaty naukowcy chcą, aby opisy ich znalezisk były porządne i naukowe. Bo przecież przed kolegami z branży będzie wstyd, jeżeli za skamieliną znajdzie się opis mechanizmu doboru naturalnego lub jakiejś innej oczywistości. Niestety na argument, że zwykli ludzie mogą mieć kłopot ze zrozumieniem i interpretacją pozbawionych kontekstu suchych faktów, reagują alergicznie.
Zatem naukowcy wolą – zamiast objaśniać w prosty sposób skomplikowane procesy, zarysowywać kontekst i edukować – ubić w zarodku zainteresowanie ich dziedziną nauki informacją o moczniku i kwasie moczowym. Bez wątpienia powstała na ten temat niejedna praca naukowa, ale dla odwiedzających muzeum taka pozbawiona wyjaśnień porcja wiedzy jest zupełnie bezwartościowa. A na pewno nieatrakcyjna. To, że ludzie wychodzą z muzuem znudzeni i skołowani, wydaje się nie mieć wielkiego znaczenia.
Kreacjonizm albo nuda?
Oczywiście muzeum można bronić. Wstęp kosztuje grosze, a instytucja nie może liczyć na finansową pomoc państwa. Jakoś mnie to nie przekonuje. Nie chodzi przecież o sprowadzanie wystrzałowych eksponatów z innych części świata, ale o zainwestowanie w kilka tablic i schowanie naukowej dumy do kieszeni na rzecz życzliwej edukacji społeczeństwa.
Bo to, że rodzice nie potrafią wytłumaczyć dziecku historii powstania życia na Ziemi, nie znaczy, że są niedouczeni. Postanowili wykorzystać wolny weekend na naukę, za co z miejsca należy im się medal. Tymczasem może sami zaczną się zastanawiać, czy kreacjonizm nie jest bardziej logiczny. W końcu byli w Muzeum Ewolucji i jakoś ich ono do „teorii” Darwina nie przekonało.
Czytaj także: Współcześni półanalfabeci: wykształceni, ale ignoranci