Wojna trwa, TIR-y jeżdżą. Dlaczego granica z Białorusią pozostaje otwarta?

Na pełną blokadę handlu z Rosją i Białorusią Europa na razie nie chce się zdecydować. Także dlatego, że w ten sposób zerwane zostałoby kluczowe połączenie z Chinami.

Do niedawna ok. 2 tys. polskich przewoźników woziło towary na Białoruś, do Rosji oraz dalej – do Mongolii czy krajów Azji Środkowej. Międzynarodowe Zrzeszenie Przewoźników Drogowych ocenia, że było to źródło utrzymania dla blisko 20 tys. osób. W tej chwili te często małe firmy znalazły się w potrzasku. Bo z jednej strony granica Polski z Białorusią jest otwarta, a transport drogowy (z wyjątkiem towarów objętych sankcjami) może odbywać się normalnie. Popyt na te usługi nie zniknął, a wielu zleceniodawców gotowych jest nawet płacić za przewóz więcej niż normalnie. O ile sporo zachodnich firm zawiesiło działalność w Rosji, o tyle np. sieci handlowe takie jak Auchan, Metro, Spar czy Leroy Merlin działają tam normalnie.

Kwestie etyczne i bezpieczeństwa

Jednak równocześnie dalsze jeżdżenie ciężarówkami do Rosji i na Białoruś to przynajmniej dwa problemy. Jeden natury etycznej – czy można wspierać w ten sposób te państwa? Jedno to agresor, a drugie mu dzielnie pomaga. Poza tym jazda na Wschód wiąże się z ogromnym zagrożeniem. W każdej chwili polscy kierowcy mogą zostać zatrzymani i potraktowani jako zakładnicy. Te dylematy powodują, że pewna część polskich przewoźników specjalizujących się w obsłudze rynku białoruskiego i rosyjskiego nie obsługuje już zamówień, inni wciąż jeżdżą w kierunku Rosji. Robią tak z prostego powodu. Mimo apeli organizacji branżowych nie ma na razie publicznej pomocy dla takich firm, niejako rekompensującej im straty, jeśli przestaną wozić towary do Rosji i na Białoruś.

Jak z sensem zamknąć granice dla transportu kołowego?

Sytuacja byłaby duża prostsza, gdyby granice Unii Europejskiej z Rosją i Białorusią zostały po prostu zamknięte dla transportu drogowego i kolejowego. Jednak na takie sankcje wspólnota na razie nie chce się zdecydować. Tym bardziej że równocześnie musiałoby to oznaczać zakaz jakiejkolwiek wymiany handlowej między Rosją oraz Białorusią z jednej a krajami UE z drugiej strony. To zaś Rosjanie mogliby wykorzystać jako pretekst do odcięcia dostaw ropy i gazu. Większość państw europejskich z Niemcami na czele jasno dała do zrozumienia, że na ten krok nie jest gotowa.

Teoretycznie Polska mogłaby jednostronnie zamknąć granicę, o co apeluje wielu Ukraińców, organizujących nawet spontaniczne protesty i blokady przy przejściach z Białorusią. Jednak taka decyzja nie miałaby sensu, gdyby podobnie nie postąpiły wszystkie kraje bałtyckie. Poza tym pozostaje pytanie, czy nie byłoby to złamanie przepisów wspólnotowych. O ile Polska może zakazać swoim przewoźnikom jazdy do Rosji czy na Białoruś (oczywiście powinna wówczas wypłacić odszkodowania), o tyle trudno sobie wyobrazić, aby sama narzuciła takie ograniczenia firmom transportowym z innych krajów europejskich. Tymczasem ochota na dalsze zaostrzanie sankcji wobec reżimu Putina w Europie wcale nie jest jednomyślna. Natomiast przejścia drogowe i kolejowe przy równoczesnej blokadzie połączeń lotniczych stały się jeszcze ważniejsze niż wcześniej.

Blokada Chin to ostateczność, której Europa chce uniknąć

Zamknięcie granic lądowych miałoby jeszcze jedną niezmiernie ważną konsekwencję. Przez Rosję i Białoruś przebiega kluczowe połączenie kolejowe między Europą a Chinami, będące jednym z filarów Nowego Jedwabnego Szlaku. Na razie pociągi z kontenerami jeżdżą, chociaż nikt nie wie, jak długo. Część firm przenosi już transport na statki, jednak droga morska jest zdecydowanie dłuższa od lądowej. Unia z pewnością nie chce pogarszać stosunków z Chinami, zwłaszcza że są one postrzegane jako jedyny kraj, który może wpłynąć na politykę Putina. A poza tym łańcuchy dostaw są znowu poważnie nadwerężone, więc zablokowanie tak kluczowego dla całej światowej gospodarki państwa wiele krajów z Niemcami na czele traktuje jako ostateczność.

Transport wymyka się sankcjom

I tak brak jednomyślności w Europie, a równocześnie wsparcia dla przewoźników specjalizujących się w transporcie na Wschód doprowadzają do sytuacji, gdy transport lądowy i kolejowy wymyka się sankcjom. O ile eksport z Rosji dotyczy przede wszystkim surowców, które płyną rurociągami i gazociągami ku Zachodowi, o tyle import do Rosji z Europy odbywa się w tej chwili przede wszystkimi drogami, w tym polskimi. Zamiast jednak krytykować samych przewoźników, należałoby raczej zastanowić się, dlaczego w Unii wciąż są firmy, które chcą prowadzić interesy z Rosją czy Białorusią. Gdyby przecież zakończyły współpracę, problem sam by się rozwiązał, bo ciężarówkami nie byłoby czego wozić. Doświadczenia ostatnich tygodni pokazują, że jedyna skuteczna metoda to ogólnoeuropejskie sankcje, w których uczestniczą wszystkie lub prawie wszystkie kraje. Indywidualne kroki są może spektakularne, ale zupełnie nieskuteczne.