Widać, że PiS nie dorwał się jeszcze do WOS. I tak trzymać

12 maja 2021

Jak wyglądała matura z wiedzy o społeczeństwie? Tomasz Pietrzyk / Agencja Gazeta

Ciekawie zrobiło się przy pytaniu dotyczącym porozumienia izraelsko-palestyńskiego z Oslo. Nie jestem pewien... A co gdy uczeń zamiast „Izrael” napisze „Palestyna”?

Jakże w postdemokratycznej Polsce może wyglądać matura z wiedzy o społeczeństwie? Czy pytania będą „konstytucyjne”, czyli odniesione do wielkich wartości liberalnej demokracji, czy też „patriotyczne”, nastawione na rekonstrukcję ideologii endeckiej – z jej nacjonalizmem i mitomanią militarno-klerykalną?

Czekałem z niecierpliwością, aż Centralna Komisja Egzaminacyjna ujawni, o co pytano uczniów na maturze (poziom rozszerzony) z WOS, czyli przedmiotu, który za komuny miał jeszcze jedną literę na końcu. Ta litera to „s”. Uczyliśmy się więc o społeczeństwie socjalistycznym. A najstarsi pamiętają jeszcze przedmiot „Nauka o konstytucji” – nazwa może najgodniejsza i wprost nawiązująca do oświeceniowych źródeł szkolnego wychowania obywatelskiego, jakkolwiek o tyle myląca, że w danym wypadku chodziło o konstytucję stalinowską i miłość do ZSRR raczej niż do demokracji. Tak czy inaczej, przedmiot politycznym jest.

Grupy, sondaże i mniejszości

Czekając, wspominałem sobie (wybaczcie te wątki osobiste – nie mogłem sobie odmówić), gdy w 1984 r., na kilka miesięcy przed maturą (zdawałem w 1985), organizowałem w swoim XIV LO we Wrocławiu bojkot zajęć z wiedzy o społeczeństwie socjalistycznym, bo pan nauczyciel kazał nam na sprawdzianie odpowiadać na tendencyjne pytania o wyższość socjalizmu nad kapitalizmem (słowo „liberalizm” było wtedy niemalże zakazane). Nie chodziliśmy na lekcje przez dwa czy trzy tygodnie, aż się ugięli i dali nam pytania w miarę do zaakceptowania. W ten sposób zostałem bohaterem i weteranem WOSS, a jako że wielce mnie zajmuje filozofia polityki, niecierpliwiłem się już w kwestii pytań naturalnych anno 2021. Czemu tak późno je podają, skoro jest już kilka godzin po egzaminie?

Jan Hartman

Filozof i publicysta, rocznik 1967, z pochodzenia wrocławianin, absolwent KUL, w latach 1990–2018 mieszkał w Krakowie, a obecnie w Warszawie. Jest profesorem filozofii na UJ (na Wydziale Nauk o Zdrowiu). Napisał ponad dwadzieścia książek z różnych dziedzin filozofii oraz podręczników. Zajmuje się metafilozofią, filozofią polityki, etyką i bioetyką. Od wielu lat uprawia publicystykę i komentuje wydarzenia polityczne. Oprócz „Polityki” współpracował lub współpracuje z kilkunastoma tytułami, m.in. „Przeglądem Politycznym”, „Gazetą Wyborczą”, „Tygodnikiem Powszechnym”, „Przekrojem”, „NIE”. W 2002 r. otrzymał nagrodę premiera za rozprawę habilitacyjną, a w 2009 nagrodę Grand Press w kategorii publicystyka.

Liberał o nachyleniu socjaldemokratycznym. Natura dość łagodna i koncyliacyjna, jakkolwiek ze skłonnościami neurotycznymi i upodobaniem do ironii. Może dlatego uchodzi za radykała, wszelako niesłusznie. W stanie wojennym tzw. wyrostek – rozrzucał ulotki itp. Potem uprawiał taternictwo i nadal lubi góry. Sporo politykował. Był członkiem Unii Wolności, blisko współpracował z SLD, a w latach 2012–14 współtworzył Twój Ruch. Założył i przez 25 lat prowadził czasopismo filozoficzne UJ „Principia”. Ma córkę Zofię. Więcej informacji o sobie (i nie tylko) zawarł w książce „Spowiedź antychrysta”.