Szofer poety Manuel Araya, lat 67, który zasiał podejrzenie o popełnieniu zbrodni na przyjacielu i chlebodawcy, bynajmniej nie milczał przez te wszystkie lata. Pukał do wielu drzwi, chodził do władz Partii Komunistycznej Chile, do której należał Neruda. Nikt nie chciał go słuchać. Uważano go za nawiedzonego oszołoma, lecz przede wszystkim to chyba klimat transformacji od dyktatury do demokracji nie sprzyjał słuchaniu opowieści, z którą – gdyby się potwierdziła – trzeba by było coś zrobić.
Gen. Augusto Pinochet oddał władzę w 1990 r. – po 17 latach okrutnej dyktatury i przegranym referendum – lecz wciąż był dowódcą sił zbrojnych, a potem dożywotnim senatorem. Jeszcze przez długi czas pinochetyści mieli dość siły, by szantażować demokrację i blokować osąd nad zbrodniarzami w mundurach. Demokraci z kolei, w imię pragmatyzmu, często z niemocy, szukali najpierw „prawdy i pojednania”, a gdy z czasem zaczęli stawiać przed sądem dawnych oprawców, zbyt wiele było zbrodni stuprocentowo pewnych, by zawracać sobie głowę opowieścią zawierającą mgliste przypuszczenia.
Zwrot nastąpił dwa lata temu, gdy Araya udzielił wywiadu meksykańskiemu tygodnikowi „Proceso”. Dopiero wtedy po raz pierwszy na serio zainteresowano się w Chile jego opowieścią. Wszczęto śledztwo, zebrano ponad tysiąc stron relacji i dokumentów, a w kwietniu 2013 r. sąd nakazał ekshumację zwłok pisarza, która ma wyjaśnić, co było przyczyną zgonu.
Opowieść szofera
Tuż po zamachu stanu, który 40 lat temu – 11 września 1973 r. – obalił prezydenta socjalistę Salvadora Allende, wojskowi zajęli dom Nerudy w nadmorskiej osadzie Isla Negra, ok. 100 km od stolicy. Mimo ich obecności noblista zdołał ukończyć pisanie wspomnień, które wkrótce potem ukazały się za granicą pt.