Budynek znany po prostu jako LOT stoi obok Bramy Wyżynnej, tuż przy wejściu na gdańską starówkę. Niektórzy mówią, że to jakaś rudera, blaszak, narośl na zabytkowej tkance miasta. Mieści się w nim m.in. drogeria i bar z kebabem. Będąc w Gdańsku, nie da się go (niestety) nie zobaczyć. A to budowla wątpliwej urody. Z drugiej strony gdańszczanie już do niej przywykli. LOT stał się nieformalnym punktem orientacyjnym, a hasło „spotkajmy się pod LOT-em” – klasycznym zwrotem. Ma więc przynajmniej wartość sentymentalną.
I najwyraźniej dotrwa do swych 60. urodzin. Wybudowany w 1961 r., z początku funkcjonował jako dom meblowy, by pod koniec lat 70. stać się siedzibą PLL LOT. Budynek przemalowano, przyciemniono okna. Wtedy też zyskał słynną nazwę. Z modernistycznego czaru nie zostało już jednak nic. Budynek niszczeje, sprawia wrażenie „zardzewiałego”. Od kilkunastu lat toczy się dyskusja o tym, co z nim zrobić. Zburzyć, zostawić, zmodernizować?
Budynek brzydszy niż LOT
Na początku poprzedniej dekady miejscowy inwestor nabył prawo użytkowania wieczystego działki, na której LOT się mieści. Postanowił go zburzyć i postawić wielofunkcyjną zabudowę (hotel, biura). Plany ogłoszono jesienią 2017 r. Zagotowało się. W konkursie nie przyznano pierwszego miejsca, a do realizacji wybrano projekt zdobywcy miejsca drugiego: studia KD Kozikowski Design. Propozycja gdańskich architektów spotkała się z falą krytyki i komentarzy, że powstałoby coś nawet mniej atrakcyjnego niż LOT (a to już nie lada inwektywa).
Czytaj też: Nowy polski design restauracyjny
Projekt wymagał daleko idących poprawek, konsultowanych z ówczesną wojewódzką konserwator zabytków. Trwało to wszystko tak długo, że w 2019 r. dokonała się już zmiana na tym stanowisku. Jesienią ubiegłego roku następca zasięgnął opinii na ten temat. Eksperci uznali zaś, że LOT nosi cechy budynku zabytkowego. Pod koniec stycznia wojewódzki konserwator zabytków ogłosił, że nie zezwoli na rozbiórkę.
Budynek trafił do Wojewódzkiej Ewidencji Zabytków i strefy ochrony konserwatorskiej. Inwestor może wnieść odwołanie do Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Albo ziści się inny scenariusz i LOT zostanie ujęty w rejestrze zabytków.
Czytaj też: Jak Polacy na własną rękę szukają zabytków
LOT jak Pałac Saski
Kiedyś w tym samym miejscu działał hotel Danziger Hof, czyli Gdański Dwór. Gmach wybudowano w końcówce XIX w., ale nie przetrwał wojny i został rozebrany w 1945 r. Hotel był znany jako ostoja luksusu i zbytku. A teraz zwolenników jego odbudowy wyraźnie przybywa. Byłby to jednak wyjątkowo żmudny i kosztowny proces.
W sprawie złożono nawet petycję do Pomorskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Nie ma on jednak dość kompetencji, by wymóc podjęcie stosownych kroków. Sam inwestor nie zapalił się do pomysłu odtworzenia przedwojennej budowli. Trochę to przypomina warszawską dyskusję o losach Pałacu Saskiego.
Warszawska Emilia daje wskazówkę
Dzieje LOT-u mogą się też kojarzyć z historią stołecznej, nieco młodszej Emilii. Budynki łączy styl, eksponowana lokalizacja i pierwotne przeznaczenie. To, w jaki sposób wykorzystano charakterystyczny pawilon meblowy w centrum Warszawy, mogłoby być wskazówką dla Gdańska. Przez szereg lat w modernistycznych wnętrzach Emilii działało Muzeum Sztuki Nowoczesnej. Miejsce mebli zajęły dzieła, budynek dostał drugie życie. Do czasu. Został rozebrany na przełomie 2016 i 2017 r., a za kilka lat wyrośnie tu wieżowiec.
Gdańska budowla nie musi podzielić tego losu. Bo czy LOT trzeba wymazać z mapy miasta? Niekoniecznie. Może lepiej potraktować go jako architektoniczne pole do popisu? Poddać budynek gruntownemu remontowi i zwrócić mu oryginalny modernistyczny sznyt? W samym Gdańsku modernizmu jest w końcu jak na lekarstwo.
Czytaj też: Architektura w Polsce. Piękności i szkarady