PESEL pod specjalnym nadzorem. Jak go zastrzec?

Potrzeba istniała od wielu lat, teraz państwo wreszcie oferuje obywatelom potrzebne rozwiązanie. Niestety, korzystanie z niego przez osoby wykluczone cyfrowo nie będzie zbyt wygodne.

Od dzisiaj można zastrzec swój numer PESEL, wykorzystując do tego specjalny rejestr. To zabezpieczenie, które ma uniemożliwić innym osobom podszycie się pod nas w banku, firmie pożyczkowej czy u notariusza. Instytucje finansowe, udzielając kredytów, a nawet otwierając nowy rachunek, będą musiały za każdym razem sprawdzać, czy PESEL klienta nie został zastrzeżony. Podobnej weryfikacji dokona notariusz w chwili sprzedaży nieruchomości. Co więcej, nowe narzędzie ma też zmniejszyć ryzyko wyrabiania duplikatów kart SIM, które potem mogłyby posłużyć złodziejom do autoryzowania transakcji bankowych. Operatorzy komórkowi, wydając duplikaty kart SIM, również muszą sprawdzić PESEL abonenta w rejestrze.

Na tym zresztą nie koniec użyteczności nowego rozwiązania. Także w przypadku wypłaty większych kwot z konta w oddziale (przekraczających trzykrotność minimalnego miesięcznego wynagrodzenia – obecnie to 10,8 tys. zł) banki czy kasy SKOK muszą upewnić się, że klient nie zastrzegł wcześniej numeru PESEL. Nawet gdy po chwili od nieudanej próby przeprowadzenia transakcji zdecyduje się on wycofać zastrzeżenie PESEL, wypłata gotówki i tak nie nastąpi natychmiast, a dopiero po upływie 12 godz. To dodatkowe zabezpieczenie, które ma zminimalizować ryzyko tzw. oszustw na wnuczka. Złodzieje mogą próbować wprowadzić w błąd starsze osoby, ale i tak nie dostaną od razu dostępu do ich pieniędzy. Oczywiście pod warunkiem że te wcześniej zastrzegły swój PESEL.

Jak zastrzec swój PESEL? Jak wycofać zastrzeżenie?

Zarówno zastrzeżenie, jak i cofanie zastrzeżeń można wykonywać poprzez aplikację mObywatel oraz serwis internetowy mobywatel.gov.pl. Potrzebne będzie do tego jednak posiadanie profilu zaufanego. Kto nie może czy nie chce korzystać z tej możliwości, ten musi odwiedzić urząd gminy i złożyć papierowy wniosek. Do zastrzegania numeru PESEL mają też być wykorzystywane oddziały banków, SKOK i placówki pocztowe. W praktyce optymalnym rozwiązaniem może okazać się utrzymywanie standardowo numeru PESEL w trybie zastrzeżonym i cofanie tego zastrzeżenia tylko, gdy chcemy załatwić sprawę w banku czy u notariusza. Nowy system ma umożliwić także tymczasowe cofanie zastrzeżenia. W takim przypadku po upływie okresu wskazanego przez obywatela numer PESEL znowu zostanie automatycznie zastrzeżony. Nie trzeba będzie o tym pamiętać.

Stop wyłudzeniom kredytów i pożyczek

Jeśli w czasie, gdy numer PESEL jest zastrzeżony, dojdzie na przykład do zaciągnięcia kredytu czy pożyczki, obywatel za takie zobowiązanie nie odpowie. Koszty swojego błędu poniesie instytucja finansowa. Podszywanie się pod cudzą tożsamość jest w Polsce poważnym problemem. Dobrze zatem, że taka możliwość zastrzegania numeru PESEL została wprowadzona. Szkoda, że trzeba było czekać na nią tak długo. Istnieją co prawda komercyjne systemy ostrzegające np. esemesem obywatela w chwili, gdy ktoś chce posłużyć się jego numerem PESEL. Jednak korzystanie z nich jest płatne, tymczasem nowe rozwiązanie będzie dostępne bez żadnych prowizji. Według danych bankowego systemu Dokumenty Zastrzeżone tylko w trzecim kwartale tego roku odnotowano prawie 2,6 tys. prób wyłudzeń kredytów na kwotę ponad 104 mln zł przy wykorzystaniu cudzej tożsamości. To najgorszy kwartalny wynik od 2008 r.! Do tej pory trzeba było uważać zwłaszcza w przypadku utraty dowodu osobistego czy innego dokumentu tożsamości. Teraz domyślne zastrzeżenie numeru PESEL może okazać się najlepszą gwarancją spokoju.

Co z wykluczonymi cyfrowo?

Największy kłopot w tym, że wciąż wiele osób o tym rozwiązaniu nie wie. Dotyczy to zwłaszcza seniorów, którzy są najbardziej zagrożoną grupą społeczeństwa. Tymczasem wielu z nich nie potrafi posługiwać się aplikacjami mobilnymi i nie ma profilu zaufanego. Natomiast każdorazowe chodzenie do urzędu gminy czy na pocztę, by zastrzegać i w razie potrzeby cofać zastrzeżenie numeru PESEL, nie jest z pewnością rozwiązaniem wygodnym. Być może nowy system, jakkolwiek potrzebny i mocno spóźniony, powinien zostać uzupełniony dodatkowymi ostrzeżeniami. Każdy obywatel powinien mieć możliwość bezpłatnego otrzymywania alertów esemesowych na swój telefon komórkowy, ilekroć jego numer PESEL zostanie użyty do zaciągania zobowiązań finansowych czy wypłacania pieniędzy. Nowy rejestr zastrzeżeń numeru PESEL to zatem krok we właściwym kierunku, ale na pewno nie wyczerpuje wszystkich możliwości chronienia obywateli przed oszustami.