Trump łamał prawo. Ale czy odpowie za to przed sądem?

Donald Trump nie zrobił nic, by przerwać szturm swoich fanatycznych zwolenników na Kapitol i zapobiec rozlewowi krwi.

Kolejne dowody w tej sprawie przyniosła czwartkowa, ostatnia przed przerwą wakacyjną sesja publicznych przesłuchań przed komisją Kongresu USA ds. insurekcji 6 stycznia 2021 r. Według relacji świadków współpracownicy prezydenta w Białym Domu, w tym członkowie jego rodziny, nalegali, by zaapelował do fanów o zaprzestanie napaści albo wezwał siły porządkowe, które pomogłyby zdominowanej liczebnie policji Kongresu i odparły atak.

Jak jednak zeznali były zastępca prezydenckiego doradcy ds. bezpieczeństwa narodowego Matt Pottinger i była wiceszefowa biura prasowego Sarah Matthews, Trump nie reagował na te wezwania. Jego radca prawny Pat Cipollone, którego zeznania przy drzwiach zamkniętych pokazano z nagrania wideo, potwierdził, że prezydent nie zadzwonił do żadnego z szefów wojska lub policji.

Trump nie chciał zatwierdzenia wyborów

Przez ponad trzy godziny Trump oglądał szturm na Kapitol w telewizji i telefonował tylko do senatorów republikańskich oraz wiceprezydenta Mike′a Pence′a, próbując ich skłonić do niezatwierdzenia wyniku wyborów. Kiedy Pence odmówił, zawiadomił o tym przez Twittera napastników wdzierających się do Kongresu, co spotkało się z odzewem w postaci okrzyków „powiesić Pence′a!” i budową przygotowanej dla wiceprezydenta szubienicy.

Na przesłuchaniach w czwartek dawni ochroniarze Pence′a zeznali, że obawiali się o życie jego i własne – niektórzy dzwonili nawet do rodzin, żeby się z nimi pożegnać. Do Białego Domu telefonował z Kongresu lider republikańskiej mniejszości w Izbie Reprezentantów Kevin McCarthy z prośbą o interwencję i pomoc dla Pence′a. Jak usłyszał od szefa kancelarii Trumpa Marka Meadowsa, według amerykańskiego przywódcy wiceprezydent „zasługuje” na karę za odmowę zablokowania zwycięstwa Joe Bidena.

Innym istotnym epizodem z czwartkowego posiedzenia było wideo z przygotowania przez Trumpa przemówienia następnego dnia, 7 stycznia, kiedy odczytuje tekst z telepromptera. W pewnym momencie przerywa i twierdzi, że nie powie – jak stoi w tekście – że „wybory są zakończone”. „Chcę tylko powiedzieć, że Kongres zatwierdził ich rezultaty, nie mówiąc, że wybory są zakończone. OK?” – oświadcza. Trump do dziś – ponad półtora roku po swojej próbie puczu – upiera się, że ukradziono mu zwycięstwo, i kłamstwo to popiera wciąż większość republikanów.

Prezydent wyrywa kierownicę

W czasie czwartkowych przesłuchań – transmitowanych przez sześć ogólnokrajowych stacji telewizyjnych – potwierdziły się także sensacyjne zeznania sprzed kilku tygodni złożone przez byłą asystentkę Meadowsa Cassidy Hutchinson. Jeden z agentów policji metropolitalnej w Waszyngtonie poświadczył, że po wiecu 6 stycznia Trump chciał jechać samochodem na Kapitol i towarzyszyć swoim fanom, chociaż wiedział, że niektórzy z nich są uzbrojeni. Hutchinson zeznała, że kiedy agenci Secret Service powstrzymywali go przed tym, próbował wyrwać kierownicę z rąk szofera.

Jak komentowali członkowie komisji ds. 6 stycznia, bierność Trumpa w obliczu szturmu na Kapitol, którego skutkiem była śmierć sześciu osób i ciężkie obrażenia kilkudziesięciu innych, oznacza kryminalne zaniedbanie jego prezydenckich obowiązków. Wcześniejsze przesłuchania nie pozostawiły natomiast wątpliwości, że podżegał fanów do ataku i siłowego uniemożliwienia przejęcia władzy przez nowego prezydenta.

Przesłuchania przyniosły też dowody, że starania w tym kierunku Trump czynił na długo przed 6 stycznia; zaraz po wyborach w listopadzie 2020 r. naciskał na legislatury stanowe, by zmieniły legalne wyniki wyborów, wysyłając do Kolegium Elektorskiego ludzi, którzy będą na niego głosować. Planował – przy pomocy byłego doradcy ds. bezpieczeństwa narodowego Michaela Flynna – zajęcie przez wojsko lokali wyborczych i skonfiskowanie maszyn do głosowania. Pentagon do tego nie dopuścił.

Niezależnie od dochodzeń w komisji Kongresu przeciwko Trumpowi toczy się śledztwo w stanie Georgia. Tamtejsza prokuratura ma nagrania jego rozmów z sekretarzem stanu Bradem Raffenspergerem – prezydent naciskał, by „znalazł” brakujące 11 780 głosów potrzebne mu tutaj do zwycięstwa. Biden wygrał z Trumpem w Georgii taką właśnie różnicą głosów. Raffensperger, chociaż republikanin, odmówił udziału w fałszerstwie.

Czy powstanie akt oskarżenia?

Wszystko to oznacza – zdaniem ekspertów – sprzeniewierzenie się przez Trumpa złożonej podczas inauguracji rządów przysiędze na wierność konstytucji i bezprecedensowe w historii USA łamanie przez urzędującego prezydenta podstawowych zasad amerykańskiej demokracji. Od jego odejścia z urzędu zgromadzono tony dowodów jego przestępczej działalności. Komentatorzy są zgodni, że piłka znajduje się teraz w korcie prokuratora generalnego Merricka Garlanda, który – jak uważa wielu – powinien postawić Trumpowi zarzuty karne. „Dowodów jest aż nadto”, powiedział demaskator afery Watergate, słynny dziennikarz Carl Bernstein.

Czy do tego dojdzie? Byłby to pierwszy w dziejach USA przypadek oskarżenia przed sądem byłego prezydenta. Nie spotkało to kilku poprzedników Trumpa, na których ciążyły rozmaite podejrzenia, np. Ulyssesa Granta (rządzącego w latach 1869–77). W wypadku Trumpa sprawa jest tym bardziej kłopotliwa, że inaczej niż niemal wszyscy jego poprzednicy jest wciąż bardzo aktywny politycznie, przemawia na wiecach i zapowiada ponowny start w wyborach do Białego Domu w 2024 r. A sondaże wskazują, iż ma na razie największe szanse na nominację na kandydata w Partii Republikańskiej.

Establishment republikański chciałby się pozbyć Trumpa, ale obawiając się reakcji jego fanatycznych zwolenników, nie występuje przeciw niemu otwarcie. Można się obawiać, że ewentualne ogłoszenie aktu oskarżenia przez kontrolowany przez demokratów departament sprawiedliwości wywoła riposty Trumpa i jego pretorianów, że krok taki został podyktowany polityką, inaczej mówiąc: że to odwet Partii Demokratycznej. Szef departamentu prokurator Garland, pytany, czy postawi Trumpowi zarzuty, nie odpowiada wprost, tylko mówi, że w Ameryce „nikt nie stoi ponad prawem”.

Co z wyborami do Kongresu?

Prokurator generalny w USA jest formalnie niezależny od Białego Domu, ma stać na straży prawa, a nie bronić urzędującego prezydenta. Trudno sobie jednak wyobrazić, by Garland nie konsultował tej sprawy z Bidenem. Jak zauważają niektórzy eksperci, oficjalne oskarżenie Trumpa może być ryzykowne, bo ewentualne uznanie go winnym wymaga jednomyślnej decyzji sądu przysięgłych, a standardy udowodnienia winy „ponad wszelką wątpliwość” są w USA wyśrubowane.

Po przerwie wakacyjnej komisja ds. rokoszu 6 stycznia ma we wrześniu wznowić przesłuchania. Nie wiadomo, czy dowiemy się wiele nowego, ale ich inicjatorzy, demokratyczni członkowie Izby Reprezentantów, liczą na piarowy efekt przed listopadowymi wyborami do Kongresu. Demokratyczni kandydaci prowadzą bowiem kampanię akcentującą związki swych republikańskich oponentów z Trumpem. Zależy to od oglądalności przesłuchań, ale przeważa opinia, że rewelacje komisji – rozciągnięte w czasie i wcześniej ujawniane częściowo przez media – nie zdołają jednak zrównoważyć złych nastrojów, które zwykle obciążają rządzącą administrację i jej partię. Pojawiają się głosy, że przesłuchania będą miały większe znaczenie przed wyborami prezydenckimi w 2024 r. Ale przewidywania tak długoterminowe to wróżenie z fusów.