PRL Edwarda Gierka. Przerwana dekada

Autorzy

Kalendarium znaczących wydarzeń dekady gierkowskiej

PZPR: Pokoleniowa zmiana warty

Zwykle – i słusznie! – pamiętamy o krwawo pacyfikowanych strajkach i ulicznych protestach. W bezpośrednich następstwach Grudnia ’70 można jednak dostrzec punkt kulminacyjny wymiany pokoleniowej na szczytach PZPR.

Pomnik i fundament

Protesty przeciwko podwyżkom cen zostały krwawo spacyfikowane na rozkaz Władysława Gomułki. Z czasem robotniczy Grudzień ’70, dodany do inteligenckiego Marca ’68, stał się mitem założycielskim opozycji demokratycznej w PRL.

Dziesiąta potęga gospodarcza

Natrętna propaganda dekady utrwalała mit Polski jako dziesiątej potęgi przemysłowej świata, a hasło „Polak potrafi” miało stać się synonimem sukcesu gospodarczego i politycznego kraju. Był on jednak pozorny, a dystans cywilizacyjny dzielący Polskę od krajów Zachodu zamiast maleć, zwiększał się.

Nowa gospodarka w starej ideologii

O ile za Gomułki przemysły ciężki i zbrojeniowy miały pracować na chlubę socjalistycznego państwa, to teraz gospodarka miała się dynamicznie rozwijać, by zaspokoić społeczne apetyty. Ale nowe rozwiązania ekonomiczne próbowano chaotycznie upchnąć w stary gorset ideologiczny.

Fiat 126p. Polski Volkswagen, tylko trochę mniejszy

Gdyby szukać materialnego symbolu gierkowskiej dekady, Polski Fiat 126p byłby jak znalazł. To za sprawą tego małego autka zaczęła się w PRL era masowej motoryzacji. Bo samochód – obok własnego mieszkania – miał być najbardziej widomym znakiem dobrobytu Polaków.

Dwa pokoje z kuchnią – największe marzenie w epoce gierkowskiej

M-3, czyli mieszkanie dwupokojowe z kuchnią, było podobnie jak mały Fiat wielkim marzeniem polskich rodzin epoki gierkowskiej.

Mięso w PRL. Polski problem nr 1

Już w 1959 r. zaczęło kursować po Polsce powiedzonko, że „za Gomułki – suche bułki”. Edward Gierek wyciągnął naukę z losów poprzednika i za cel postawił sobie dołożenie do pieczywa możliwie grubego plastra szynki. Kiedy zawiódł oczekiwania społeczeństwa, sam musiał odejść.

Polskie pociągi, Wars i dużo towaru do sprzedania

W 1965 r. za granicę wybrało się 780 tys. Polaków, w 1970 r. 870 tys., a w 1975 r. ponad 8 mln. Mobilność rodaków była dostrzegalna szczególnie z perspektywy kolejowej, gdyż to głównie pociągami wyruszali na wyprawy do krajów bliższych i dalszych.

Z okazji i bez okazji. Piło się w dekadzie Gierka sporo

Pod koniec lat 70. statystyczny Polak wypijał 8,6 l alkoholu (w przeliczeniu na spirytus; przed wojną 1,5 l). O skali pijaństwa decydowały różne czynniki – ich sprzężenie nastąpiło właśnie w dekadzie gierkowskiej.

Śląsk za Gierka, czyli gospodarczy bastion PRL

W grudniu 1970 r. Gierek szedł do Warszawy w glorii dobrego gospodarza Śląska. Towarzyszyła temu społeczna nadzieja, że zaradność, zamożność i sukcesy w górniczym województwie przełożą się na cały kraj. Czy był takim dobrym gospodarzem?

Zanim powstał KOR

Zwykło się wiązać narodziny zorganizowanej opozycji demokratycznej z protestami robotniczymi w czerwcu 1976 r. Ale zaczęła się ona instytucjonalizować już od początku tego roku.

Drugi obieg wydawniczy

W latach 70. powstał w Polsce bezprecedensowy, niezależny, niepodlegający państwowej cenzurze ruch wydawniczy. Był niszą wolnego słowa, która ostatecznie rozwinęła się w szeroki obieg informacji i publikacji równoległy do oficjalnego.

Władza wobec opozycji

Faktem jest, iż wobec opozycji demokratycznej w drugiej połowie dekady nie zastosowano najostrzejszych represji w postaci procesów politycznych. Skąd się wzięła ta relatywna łagodność?

Ostatnie miesiące dekady Gierka

Schyłek rządów ekipy Gierka rozciąga się między tzw. zimą stulecia (1978/79 r.) a strajkowym latem 1980 r. Po drodze była wizyta w PRL papieża Polaka, zorganizowane przez podziemie obchody katyńskie, VIII Zjazd PZPR i ostatnie niedemokratyczne wybory do Sejmu. Wszystkie one oddziaływały na społeczne nastroje, opinie i postawy.

Pamięć o Gierku. Dlaczego stał się symbolem starych, dobrych czasów?

Niespodziewanie Edward Gierek stał się symbolem starych, dobrych czasów. Lata 70. w zbiorowej pamięci jawią się jako kraina dobrobytu i bezpieczeństwa. Nawet ówczesna szynka ma być teraz wzorcem wędliniarstwa.