Polskie odcieki. Czym grozi deszcz nad odpadami i co wrzucamy do zmieszanych

Czym grozi deszcz nad składowiskiem odpadów i jak temu tanio i skutecznie zaradzić, mówi dr inż. Aleksandra Wdowczyk, laureatka Nagrody Naukowej POLITYKI w kategorii nauki ścisłe.

KATARZYNA CZARNECKA: – Ilość odpadów komunalnych z roku na rok wzrasta. Dlaczego? ALEKSANDRA WDOWCZYK: – Bo wraz ze wzrostem zamożności i urbanizacji zwiększa się intensywność konsumpcji. Poza tym stale rośnie liczba ludności na świecie. Jednocześnie ulega zmianie struktura odpadów

Przepis na sukces

25. raz odbyła się gala Nagród Naukowych POLITYKI. Finaliści obdarowali nas wiedzą, energią i radością, my ich stypendiami, wdzięcznością i tortem. A w powietrzu unosił się zapach zupy pomidorowej.

W Ukrainie giną wróble. Na wojnie fauna zanika, brakuje flory. Polska musi o tym pomyśleć

Religia, polityka i wojna – to czynniki, które rzadko uwzględnia się w badaniach przyrody. O opublikowanej w „Nature Cities” analizie, która wypełnia tę lukę, mówi jej współautorka prof. Marta Szulkin z Uniwersytetu Warszawskiego.

KATARZYNA CZARNECKA: W Ukrainie giną wróble. I to nie pierwszy taki przypadek. Pod koniec lat 50. XX w. władze Chin uznały, że te ptaki wyjadają za dużo zboża i wypowiedziały im wojnę – szacuje się, że zabito ich kilkaset milionów. Tyle że kiedy ich zabrakło, plony pożerała szarańcza, a

Jeden z trzydziestu. Nagrody Naukowe przyznamy wkrótce po raz 25. Oto nasi finaliści

Wiedza jest po nic, jeśli się jej nie przekazuje. I nie wspiera tych, którzy ją tworzą. Także dlatego już 25. raz przyznajemy Nagrody Naukowe POLITYKI. Kapituła Profesorska właśnie wyłoniła – spośród prawie pół tysiąca zgłoszeń – 15 młodych badaczy, z których pięcioro otrzyma nasze stypendia.

KULTUROZNAWSTWO red. Bartek Chaciński – POLITYKA FIZYKA prof. dr hab. Katarzyna Chałasińska-Macukow – Wydział Fizyki UW, rektor UW w latach 2005–12 SOCJOLOGIA prof. dr hab. Henryk Domański – Instytut Filozofii i Socjologii PAN NAUKI PRAWNE prof. dr hab. Tomasz Giaro – Wydział

Sławosz prowadzi badania i sam będzie badany. Co się dzieje z psychiką w kosmosie?

Drugi Polak w kosmosie wykona wiele eksperymentów naukowych, ale i sam będzie badany. W jaki sposób? Opowiadają dr Agnieszka Skorupa i dr Mateusz Paliga, szefowie projektu AstroMentalHealth.

KATARZYNA CZARNECKA: – Mamy swojego drugiego człowieka w kosmosie. Przeprowadza tam wiele eksperymentów naukowych. Wy jednak doprowadziliście do tego, że sam także jest eksperymentem. AGNIESZKA SKORUPA: – Taka praca. I pasja. Jedni starają się poznać kosmos, a my – ludzi, którzy w

Czy gry będą uczyć się naszych uczuć i jak nakarmić AI. Jakiś matrix już się do nas zbliża

Jak symulować emocje w maszynie? Jak wzbudzać zaufanie do bytów cyfrowych? I w jakim celu? Rozmowa z Janem K. Argasińskim, medioznawcą, filozofem i neuroinformatykiem z Uniwersytetu Jagiellońskiego.

KATARZYNA CZARNECKA: – Jak to jest w grach komputerowych: pies merda ogonem czy ogon macha psem? JAN K. ARGASIŃSKI: – Pies merda ogonem. Mówi pan jako programista i twórca? Tak. A jak odpowiedziałby pan jako użytkownik? Że mogę w grze robić, co chcę, na tyle, na ile pozwala mi jej świat

Rusza 25. edycja naszych Nagród Naukowych. Będziemy wspierać, tak jak obiecaliśmy

W Ameryce – dokąd przez dekady wyjeżdżały tysiące polskich uczonych – klimat dla nauki dramatycznie się psuje. To duże wyzwanie dla Europy i dla Polski. Musimy mocniej polegać na sobie, inwestować we własne badania i kadry. My upominamy się o to od ćwierć wieku i po to powstały Nagrody Naukowe.

Herstoria? To się pisze! Jak odzyskać kobiety, które zagubiły się między panami

Rozmowa z dr Kamilą Łabno-Hajduk, laureatką tegorocznej Nagrody Naukowej w kategorii nauki humanistyczne.

KATARZYNA CZARNECKA: – Książkę „Zofia Hertz. Życie na miarę »Kultury«” wydała pani w 2023 r. Co teraz? KAMILA ŁABNO-HAJDUK: – Właśnie rozpoczynam nową przygodę. Z kim? Z Anielą Mieczysławską. Kobietą bardzo ważną dla polskiej powojennej emigracji. Pracuję już nad

Minister Wieczorek dla „Polityki”: Polska nauka wydobywa się z zanurzenia po rządach PiS

O niezależności badaczy od władzy – i ich zależności od finansów. Rozmowa z ministrem nauki Dariuszem Wieczorkiem.

KATARZYNA CZARNECKA: – Polska nauka tonie – mówią politycy opozycyjni i niektórzy uczeni. Także dlatego, że nakłady na nią wyniosą w 2025 r. najprawdopodobniej 34 mld zł. To 3 mld więcej niż w tym roku, ale ze względu na inflację właściwie tyle samo. Jest pan tym rozczarowany? DARIUSZ

Rozdaliśmy Nagrody Naukowe. Bo młode talenty trzeba wyłuskać i docenić

Alfred Hitchcock pochwaliłby tegoroczną galę Nagród Naukowych POLITYKI. Można się było trochę przestraszyć, ale też zadumać i wzruszyć.

Takich to gości mamy! Przedstawiamy finalistów 24. edycji Nagród Naukowych

Pełni ciekawości i pasji. Młodzi, ale już w swoich dziedzinach wybitni. Po raz 24. Kapituła Profesorska wybrała spośród pół tysiąca kandydatów piętnastkę finalistów naszych Nagród Naukowych.

, Literaturoznawstwo, Językoznawstwo prof. dr hab. Grażyna Borkowska – Instytut Badań Literackich PAN Kulturoznawstwo red. Bartek Chaciński POLITYKA Fizyka prof. dr hab. Katarzyna Chałasińska-Macukow – Wydział Fizyki UW, rektor UW w latach 2005–12 Socjologia prof. dr hab. Henryk Domański

Tylko jedno nam w głowie. Dlaczego?

Dr Izabela Jąderek o tym, czemu seks – własny i innych – tak zaprząta nasze myśli.

Katarzyna Czarnecka: – Czy dużo osób myśli o seksie innych ludzi?Izabela Jąderek: – Tak. Seks zawsze był interesujący. Cudzy zwłaszcza. W końcu to ważny element ludzkiego funkcjonowania. Własnego. Ale innych?Do pewnego momentu społeczności same decydowały, co w kwestii zachowań

Pokolenie coraz mniej hetero

Czują, że są coraz bardziej akceptowani w nienormatywności – tłumaczy psycholog prof. Grzegorz Iniewicz.

KATARZYNA CZARNECKA: 15,9 proc. dorosłych Amerykanów z generacji Z, czyli urodzonych w latach 1997–2002, w najnowszym badaniu Gallupa z 2021 r. określiło się jako osoby LGBT+. Dziwi pana ten wynik? GRZEGORZ INIEWICZ: Nie bardzo. Mimo że odsetek osób nieheteronormatywnych w społeczeństwach

Czy można kopnąć robota? Jakie ma prawa? Odpowiada polski prawnik i filozof

Czym jest przemoc wobec maszyn? Jak powinna być skodyfikowana? Tymi kwestiami zajmuje się dr Kamil Mamak, laureat Nagrody Naukowej POLITYKI 2023 w kategorii Nauki humanistyczne.

Nie odczuwają bólu. Są efektami pomysłowości i umiejętności człowieka. Nie przysługują im więc prawa, jakimi cieszą się ludzie. A jednak odpowiedź na pytanie: „Czy można kopnąć robota?”, które zadaje dr Kamil Mamak, nie jest oczywista. Paragraf 1. Symulacja Intencjonalna dewastacja

Nagrody Naukowe w odmienionej rzeczywistości. Jest nadzieja dla polskich badaczy

„To deszczowy i przepiękny słoneczny dzień” – powiedział Jerzy Baczyński. W odmienionej rzeczywistości poznaliśmy laureatów 23. edycji Nagród Naukowych POLITYKI.

Nałogometr – jak działa aplikacja badająca uzależnienia

Polscy uczeni zaprojektowali aplikację, dzięki której od lat gromadzą informacje na temat uzależnień. Jej użytkownicy mogą aktywnie włączyć się w proces badawczy, ale także terapeutyczny.

Etanol a przyszłość narodu. Czyli jak się ma alkohol do płodności

Pojawiła się ostatnio publicznie teza, że spożycie alkoholu przez młode kobiety przyczynia się do zapaści demograficznej. Jakie są skutki jego działania i czy nauka może jednoznacznie powiedzieć, że zawsze negatywne dla płodności?

Dlaczego w Polsce wraca kultura przemocy. I spada zaufanie do policji

O mechanizmach kontestacji politycznej, rosnących wpływach kultury przemocy i błędach policji w trakcie demonstracji mówi dr hab. Joanna Rak, laureatka Nagród Naukowych POLITYKI w kategorii Nauki społeczne.

KATARZYNA CZARNECKA: – Jest pani zwierzęciem politycznym? JOANNA RAK: – Jak my wszyscy, ale to nie ma znaczenia. Przecież zajmuje się pani tą dziedziną zawodowo. Mój promotor zawsze powtarzał, że jest różnica między byciem białą myszką a obserwacją białych myszek. Nie podchodzę zatem do

Rozum krzepi! Laureaci Nagród Naukowych: mrówkolwy, ambitni fascynaci

22. raz wręczyliśmy Nagrody Naukowe POLITYKI. Niedzielna gala była wydarzeniem słodko-gorzkim, ale energetycznym.

kandydatów: 153 kobiety, 143 mężczyzn Płeć finalistów: 9 kobiet, 8 mężczyzn Płeć laureatów: 4 kobiety, 1 mężczyzna Doktoranci są realistami i nie domagają się kokosów. Przypominają nawet, że w realiach z 2017 r., kiedy prezentowano założenia reformy Gowina, ich stypendia były rozsądne. Z tym że wtedy

„Albo wyjazd do Ameryki, albo 50 tys. dolarów”. Żydowskie dzieci na sprzedaż

Pisanie o Holokauście jest sposobem odprawiania żałoby. To też opowieść o dzieciach, które nie przeżyły – mówi Anna Bikont, autorka książki „Cena. W poszukiwaniu żydowskich dzieci po wojnie”.

KATARZYNA CZARNECKA: Jaką wartość ma dziecko?ANNA BIKONT: Można ją mierzyć albo wyobrażeniami o zamożności tych, którzy są gotowi dziecko – nazwijmy to zgodnie z pewną terminologią – kupić, albo chciwością osoby sprzedającej. I wystarczy wystawić rachunek?Często bardzo szczegółowy. Jest

Startuje PULSAR – popularnonaukowy portal POLITYKI

O nauce opowiadać można rozważnie, i romantycznie. Wierząc w to, uruchamiamy – przy okazji jubileuszu 65 lecia POLITYKI – pierwszy w Polsce tego typu portal popularnonaukowy: pulsar. Znajdą w nim Państwo pod adresem: projektpulsar.pl potężną porcję naukowych aktualności, pogłębionych artykułów, odkłamań a także podkasty i cyfrowe wydania „Świata Nauki” oraz „Wiedzy i Życia”.

Agnieszka Graff i Elżbieta Korolczuk dla „Polityki”: Prawica nauczyła się grać w gender

Rozmowa z Agnieszką Graff i Elżbietą Korolczuk o kobietach, które na ulicach pokazują nowy feminizm, i mężczyznach zakażonych ultrakonserwatyzmem.

KATARZYNA CZARNECKA: – Mamy w Polsce do czynienia z sojuszem populistycznych partii politycznych i ruchów antygenderowych zawartym przy poklasku Kościoła katolickiego. Czy opiera się on na przekonaniu, że współczesna kobieta to grzesznica? AGNIESZKA GRAFF: – Ależ nie, ona jest niewinna

Chłopaki też płaczą. Też cierpią na depresję

Wzorzec kulturowy jest taki, że mężczyzna nie ma prawa do żadnych słabości, smutków i lęków. Faceci nie proszą o pomoc, co często kończy się tragicznie.

43. Ile istnieje płci?

chromosomem XX, jeśli na przykład podczas podziału komórki, z której powstanie później plemnik, SRY przeskoczy na chromosom X i zostanie odczytany w trakcie rozwoju zarodka. Raz na 1 tys. przypadków rodzą się osoby interseksualne. Możliwe są: • pseudohermafrodytyzm kobiecy – człowiek ma

74. Czy można czytać w ludzkich myślach?

, które wymagały namysłu, pisał z prędkością średnio 73,8 znaków, czyli ok. 15 słów na minutę. Jednocześnie wskaźnik błędów przy odczytywaniu zdań wynosił ok. 1 na 18 lub 19 znaków, a przy swobodnej wypowiedzi ok. 1 na 11 lub 12 znaków. A kiedy naukowcy użyli funkcji autokorekty – podobnej do

53. Dlaczego jedni boją się pająków, inni wind, a jeszcze inni otwartej przestrzeni?

62. Czy ludzie są skazani na samotność?

64. Dlaczego ludziom nie służy Zoom?

, • osobisty – 0,5–1 m – w interakcjach z osobami bliskimi, • społeczny – 1–3,5 m – w relacjach w pracy, ze znajomymi, • publiczny – 3,5–7 m – wobec osób nieznajomych. Siedząc przed monitorem, widzimy twarze ludzi w dystansie

99. Jakie wynalazki, odkrycia i pomysły zmieniły życie współczesnego człowieka?

myśleć o poruszaniu się samochodem (w 1883 r. Gottlieb Daimler zaprezentował szybkobieżny silnik spalinowy, a 3 lata później powstało pierwsze auto: Patentwagen Nr. 1 konstrukcji Carla Benza). Mniej więcej od tego czasu używał też prądu (pierwszą elektrownię uruchomił w 1882 r. w USA Thomas Edison

94. Czy gry komputerowe to samo zło?

Opłata za rodzenie? Rozwiązania typu „coś za coś” są uwłaczające

Rząd zafiksował się na jednym rozwiązaniu: płacić za rodzenie. „Przekonanie, że więcej świadczeń finansowych jest właściwą odpowiedzią na potrzeby współczesnych rodzin, jest błędne” – mówi prof. Kotowska, honorowa przewodnicząca Komitetu Nauk Demograficznych PAN.

żłobkami. To istotny, brakujący element naszego systemu opieki nad dziećmi od roku do lat trzech” – odpowiada minister Socha. Te środki to 12 tys. zł na drugie dziecko pomiędzy pierwszym a trzecim rokiem życia, do wydania po 1 tys. zł miesięcznie przez rok lub 500 zł przez dwa lata

Osoby LGBT+ mają dość zaczepek i ataków za to, kim są

To nie jest czas na wahanie się i ukrywanie praw osób LGBT+ w ogólnym sformułowaniu „prawa człowieka”, żeby się nikomu nie narazić. To czas na sprzeciw wobec homofobii – mówi Mirosława Makuchowska z Kampanii Przeciw Homofobii.

KATARZYNA CZARNECKA: Ile w Polsce w ubiegłym roku było ataków na osoby LGBT+?MIRKA MAKUCHOWSKA: Nie wiadomo. Ostatnie badania na ten temat przeprowadziła Agencja Praw Podstawowych Unii Europejskiej w 2019 r. Co z nich wynika?Ataku fizycznego lub seksualnego z powodu orientacji doświadczyło w ciągu

Pokolenie mniej hetero. Mamy pełzającą rewolucję seksualną

Młodzi ludzie dużo o sobie wiedzą, wsłuchują się w siebie. I czują, że są coraz bardziej akceptowani w nienormatywności – tłumaczy prof. Grzegorz Iniewicz, psycholog kliniczny i psychoterapeuta z Instytutu Psychologii UJ.

KATARZYNA CZARNECKA: 15,9 proc. dorosłych Amerykanów z generacji Z, czyli urodzonych w latach 1997–2002, w najnowszym badaniu Gallupa określiło się jako osoby LGBT+. Dziwi pana ten wynik?GRZEGORZ INIEWICZ: Nie bardzo. Mimo że odsetek osób nieheteronormatywnych w społeczeństwach określa się na

Zmęczenie, stres, narcyzm zbiorowy. Jak ogrywa nas wirus

Na początku wydawało się, że pozostaniemy solidarni w walce z pandemią. Ale wirus rodzi kolejne konflikty – mówi dr Marta Marchlewska z Instytutu Psychologii PAN.

KATARZYNA CZARNECKA: Mamy rozmawiać o pandemii, ale – jak w październiku ogłosił Ogólnopolski Panel Badawczy Ariadna – niemal co piąty Polak (17 proc.) uważa, że żadnej pandemii nie ma.MARTA MARCHLEWSKA: Cóż, od początku pandemii obserwujemy wzrost popularności teorii spiskowych

Fake news Czarnka. Czy minister zna problemy młodych?

Ostatnią wypowiedzią szef MEiN odkrył się z przekonaniem, że aby ukształtować kobietę tak, by była ozdobą swego mężczyzny, trzeba zacząć to robić, kiedy jest jeszcze dzieckiem.

obrzydliwy atak. Wyjęli z kontekstu jedno zdanie: „krzywa otyłości wśród dzieci, zwłaszcza z klas 1–3, niestety zwłaszcza wśród dziewcząt, zdaniem specjalistów z AWF, z którymi spotkałem się już dwukrotnie, którzy przygotowują specjalny program wsparcia dla dzieci i młodzieży właśnie po powrocie

Psychiatria dziecięca w Polsce. Jak bomba tykająca przy uchu

Mam nadzieję, że premier nie chce wyważać otwartych drzwi – pomysły rządu komentuje socjolożka Renata Szredzińska, członkini zarządu Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę.

KATARZYNA CZARNECKA: „Dzisiaj wiemy doskonale, że dzieci są narażone na niesamowite ryzyka. Na ataki różnego rodzaju: hejt, nienawiść. Poprzez to dochodzi do różnego rodzaju działań destrukcyjnych, do wielu problemów psychicznych, psychiatrycznych. (...) To wszystko razem tworzy środowisko, w

Gdy dziecko zabija dziecko. Jak powinni zachować się dorośli?

Ciało dziewczyny znaleziono przykryte kartonem na nieużytkach w Piekarach Śląskich. Policja ustaliła, że we wtorek Patrycja pokłóciła się z chłopakiem.

Świąt można nie lubić. I można je spędzić samotnie

Święta nie są obowiązkiem i można ich po prostu nie lubić. Jeśli uważamy, że to właśnie jest nam potrzebne, spędźmy je u siebie, po swojemu. Nawet w pojedynkę.

Ociężali, nerwowi, senni. Mamy swój polski Blue Monday?

Dziś mogło nam być nieco smutniej, bo od ciemnego ranka do ciemnej nocy wciąż nam przypominano, że to ten najkrótszy dzień roku. Czerń za oknem nie pomaga. A co może?

Kto nie wierzy w katastrofę klimatyczną?

Gdy brak ludzi o umiarkowanych poglądach, porozumienie jest niemożliwe – mówią dr Gabriela Czarnek, prof. Małgorzata Kossowska i Paulina Szwed z Instytutu Psychologii UJ.

KATARZYNA CZARNECKA: Poglądy polityczne, które ma niemal każdy dorosły człowiek, są dla niego korzystne czy raczej nie?MAŁGORZATA KOSSOWSKA: Nie wiem, kto odważy się odpowiedzieć na to pytanie. Nie dlatego, że nie wiadomo, w jaki sposób, ale dlatego, że problem jest złożony, i żadna jednoznaczna

Prof. Leociak: Kościół jako instytucję należy odrzucić

To już nie są czasy zdobywania nowego świata i nawracania siłą wszystkich „dzikusów”, czy tego chcą, czy nie – mówi prof. Jacek Leociak z Instytutu Badań Literackich PAN, autor „Młynów Bożych” i wydanego właśnie „Wiecznego strapienia. O kłamstwie, historii i Kościele”.

KATARZYNA CZARNECKA: Jest pan nihilistą?JACEK LEOCIAK: Nie. To może chociaż libertynem?No też nie. W nowej książce pisze pan: „Od Stanisława Gądeckiego dowiedziałem się, że nowy metropolita [Marek Jędraszewski] będzie dalej uczestniczył w walce (...) z sekularyzmem (czyli ze mną

Dlaczego strajki kobiet są tak masowe? Co je wciąż napędza?

Strajki kobiet pokazują, na ile różnych sposobów można wyrazić swój sprzeciw – mówi dr Katarzyna Jaśko z Instytutu Psychologii UJ, badająca motywacje i poglądy demonstrantów.

KATARZYNA CZARNECKA: Ogólnopolski Strajk Kobiet ogłosił 12 listopada powstanie Obywatelskiej Inicjatywy Ustawodawczej „Legalna aborcja bez kompromisów”. W 2010 r. według CBOS za terminacją ciąży do 12. tygodnia bez żadnych ograniczeń było 7 proc. badanych, w 2016 według Kantaru