Sobór Watykański II: Wiatr odnowy

Niewątpliwie było to najważniejsze wydarzenie w życiu Kościoła katolickiego w XX stuleciu. Dyskusje dotyczące znaczenia, interpretacji i aktualności Soboru Watykańskiego II są wciąż żywe – i nic nie wskazuje, aby miały się szybko zakończyć.

Wbrew doradcom. A przecież mogło być zupełnie inaczej. Gdy 77-letni patriarcha Wenecji kard. Angelo Roncalli obejmował – jako Jan XXIII – urząd papieski w 1958 r., nic nie zapowiadało, że zainicjuje on wielką odnowę Kościoła. A tymczasem to właśnie on – wbrew wielu swoim doradcom – najpierw zapowiedział zwołanie ogólnoświatowego spotkania biskupów katolickich, a następnie nadał pracom soboru kierunek i dynamikę, których już nie dało się powstrzymać.

Cudowna wiosna uwspółcześnienia. Można sporządzić o tym wydarzeniu suchą notatkę encyklopedyczną. Mówiłaby ona, że był to 21. sobór powszechny, czyli spotkanie biskupów całego Kościoła katolickiego, którzy obradowali w latach 1962–65 w Watykanie. Celem Soboru Watykańskiego II było dostosowanie Kościoła katolickiego do zmienionych wymagań czasów współczesnych, co wyrażało włoskie hasło aggiornamento (udzisiejszenie, uwspółcześnienie). Sobór ogłosił 16 dokumentów: konstytucji, dekretów i deklaracji. Są to dokumenty o charakterze doktrynalnym i duszpasterskim. Opisują one w nowy sposób tożsamość Kościoła rzymskokatolickiego, jego stosunek do innych wyznań chrześcijańskich, innych religii oraz współczesnego świata, a także XX-wieczne rozumienie misji Kościoła.

Dokumenty te są sformułowane precyzyjnym, wyważonym językiem teologicznym. Osobom postronnym trudno je po 60 latach uznać za porywającą lekturę. Na czym więc polegał niezwykły fenomen tego soboru? Wszak ten zjazd biskupów pobudził duchowo i intelektualnie setki tysięcy ludzi (nie tylko katolików!) na całym świecie. Po latach Jan Paweł II nazwał sobór cudowną wiosną, jaką Bóg zesłał Kościołowi pod koniec drugiego tysiąclecia. Dlaczego? Na to pytanie nie da się już odpowiedzieć encyklopedycznie.