Liturgia rzymskokatolicka

Pomimo bardzo długiej drogi, jaką od agape do wzoru rzymskiego przeszła katolicka liturgia, stanowi ona serce funkcjonowania Kościoła.

Agape. Liturgia (z greckiego: służba publiczna) to termin rozumiany przez Kościół na wielu płaszczyznach, od instytucjonalnej po teologiczną, lecz można go uprościć do dwóch aspektów. Głównego, tj. działalności kapłańskiej podczas sprawowania kultu, oraz pomocniczego, czyli czynności związanych z posługą chrześcijańską (np. udzielanie sakramentów).

Geneza liturgii, rozumianej przede wszystkim jako sprawowanie mszy świętej, wywodzi się z Nowego Testamentu i nauczania Chrystusa, który odprawiając Ostatnią Wieczerzę, wezwał apostołów, aby czynili to na jego pamiątkę. We wczesnym chrześcijaństwie przyjmowała kształt uczty zwanej agápe (gr. miłość), na której ochrzczeni we własnych domach (domus ecclesiae) łamali się chlebem i pili wino na pamiątkę ofiary Jezusa. Aż do IV w. liturgia nie miała skodyfikowanej formy, a wierni spontanicznie dzielili się doświadczeniami prorockimi, wspólnie modlili i śpiewali psalmy. Dopiero w 313 r., po ogłoszeniu edyktu mediolańskiego, na kolejnych soborach i synodach biskupich systematycznie porządkowano normy liturgiczne. Wierni z domów przenieśli się do kościołów i bazylik, zamiast greki oficjalnym językiem sprawowania kultu na Zachodzie stała się łacina.

Ku sakralności. Wraz z upadkiem Rzymu rozluźnieniu uległy struktury Kościelne, a z nimi formy sprawowania liturgii, które niejednokrotnie przekazywano jako libellus missae, czyli instrukcje modlitewne potrzebne do sprawowania Eucharystii. Stan ten utrzymywał się do VII w., kiedy za sprawą papieża Grzegorza Wielkiego spisano tzw. Sakramentarz oraz Antyfonarze, niezbędne do odprawiania mszy gregoriańskiej. Rozwijał się śpiew liturgiczny, którego szczytowym osiągnięciem w średniowieczu był jednogłosowy chorał gregoriański.