Ekumenizm – dziedzictwo Soboru Watykańskiego II

Ekumenizm wymaga uznania podmiotowości drugiej strony i rezygnacji z poczucia własnego uprzywilejowania. To wyznacza rangę zmian soborowych, ale i skalę wyzwań stojących przed Kościołem i katolikami.

Radykalizm zmiany. Ekumenizm (z gr. oikumene – zamieszkana ziemia, dążenie do przywrócenia pierwotnej jedności pomiędzy rozlicznymi wyznaniami chrześcijańskimi) i dialog, a zwłaszcza dialog międzyreligijny, to pojęcia przez wieki obce Kościołowi rzymskokatolickiemu. Podkreślanie własnej wyższości wobec innych wyznań chrześcijańskich i wcale nieskrywana pogarda wobec innych religii to wyznaczniki tej instytucji mniej więcej od IV w. (kiedy chrześcijaństwo za sprawą cesarza Konstantyna stało się główną religią w Cesarstwie Rzymskim) aż do Soboru Watykańskiego II. Trzeba o tym pamiętać, by zdać sobie sprawę, jak radykalnie ta instytucja się zmieniła.

Trzy okresy historii Kościoła: judeochrześcijaństwo. Zdaniem Karla Rahnera, niemieckiego teologa, historię Kościoła należy podzielić na trzy główne okresy. Pierwszy to krótki czas judeochrześcijaństwa obejmujący czasy Jezusa i pierwsze pokolenia jego uczniów wywodzących się z judaizmu właśnie. Wtedy wyznawcy Jezusa z Nazaretu stanowili sektę w ramach judaizmu i tak byli przedstawiani przez ówczesnych historyków. Ani Jezus, ani tym bardziej jego uczniowie nie mieli poczucia, że zakładają nową religię. Nawet św. Paweł, którego niekiedy nazywa się właściwym założycielem chrześcijaństwa, był tak naprawdę radykalnym odnowicielem religii żydowskiej i w jej ramach głosił konieczność uznania nauki Jezusa jako spełniającej obietnice zawarte w Biblii Hebrajskiej. Dopiero spory wewnątrz wspólnoty żydowskiej doprowadziły do stopniowego wyodrębniania się chrześcijaństwa jako religii odrębnej od judaizmu.

Kościoły misjonarskie. Drugi okres to czas ekspansji Kościoła w poszczególnych grupach kulturowych, najpierw hellenizmu, a następnie kultury i cywilizacji europejskiej.