Prolog 2. Gdzie leży Rumunia

Geograficzna przestrzeń rumuńskich dziejów.

Rumunia: mała, wielka i wyobrażona. Rumunia jest krajem, którego geografia historyczna należy do najbardziej skomplikowanych w Europie ze względu na różnorodność ziem i rumuńskich tożsamości, wielowiekowe podziały i zmiany granic na dużą skalę.

Sama nazwa Rumunia (România) jest relatywnie młoda. Po raz pierwszy została użyta dopiero w 1816 r. przez greckiego geografa Daniela Philippidisa na opisanie wszystkich ziem zamieszkanych przez Rumunów, które nie wchodziły wówczas w skład jednego państwa. Pochodzi od rumuńskiego român, które wywodzi się od łacińskiego romanus (rzymski); na tej zasadzie Rumuni to Rzymianie. Etnonim Rumuni możemy odnaleźć w źródłach historycznych już pod koniec XII w. Jednak historycy spierają się, czy dotyczy on przodków Rumunów, czy Bizantyńczyków, którzy nazywali siebie Rzymianami. W odniesieniu do Rumunów ten etnonim upowszechnił się w XVI w. i dotyczył ludzi mówiących jako jedyni w tej części Europy językiem romańskim.

Nazwa Rumunia uzyskała polityczne znaczenie w 1866 r., gdy przyjęło ją państwo powstałe ze zjednoczenia Mołdawii i Wołoszczyzny. Obejmowało ono terytorium ok. 130 tys. km kw. W 1918 r. powiększyło się do niemal 300 tys. km kw., dlatego międzywojenną Rumunię nazwano Wielką (România Mare). Po drugiej wojnie jej terytorium skurczyło się do obecnych blisko 240 tys. km kw.

Rumunów i spokrewnione z nimi romańskie ludy – Arumunów, Istrorumunów i Meglenorumunów, których Rumuni uważają za część rumuńskiej wspólnoty narodowej – zwanych też Wołochami, spotkamy przez wieki rozproszonych na Bałkanach i w Europie Środkowej (szczególnie w Karpatach). W efekcie w wersji maksymalnej ziemie postrzegane przez Rumunów jako historycznie rumuńskie można zdefiniować w naprawdę imponującej skali w porównaniu z małą Rumunią z 1866 r.