Rumuńska armia na przestrzeni dziejów

Kilkanaście wydarzeń obrazujących sztukę wojenną Rumunów, na osi czasu, wybór autorski.

Armia i flota Stefana Wielkiego. W rumuńskiej tradycji militarnej szczególną rolę odgrywa hospodar mołdawski Stefan III zwany Wielkim (pan. 1457–1504). Zapewnił Mołdawii daleko idącą niezależność, wojując z sukcesem przeciw Turkom, Tatarom, Polakom i Madziarom. Pobił w polu wodza osmańskiego Sulejmana Paszę, Ahmeda Khana wiodącego Złotą Ordę oraz królów Jana Olbrachta i Macieja Korwina. Miał stoczyć 36 większych potyczek i bitew, z których przegrał jedynie dwie.

Stefan zreformował armię, tworząc z wolnych chłopów piechotę (voinici) i lekką jazdę (hânsari). Obowiązek wojskowy obejmował wszystkich mężczyzn zdolnych do noszenia broni, powyżej 14. roku życia. Miało to zmniejszyć zależność hospodara od bojarów i wystawianej przez nich ciężkiej kawalerii. Starał się uzbroić obie formacje w broń palną. Utrzymywał stałą Małą Armię (Oastea Mică) liczącą ok. 10–12 tys. ludzi, w gotowości mobilizacyjnej Wielką Armię (Oastea Mare), która mogła osiągnąć stan nawet 40 tys. zbrojnych. Tę drugą zwoływano jednak nieczęsto, gdyż miało to dewastujący wpływ na gospodarkę. Stefan kilkukrotnie podjął próby tworzenia floty. Mobilizowano niewielkie handlowe statki (pânzare) prowadzące głównie korsarskie działania. W 1465 r., po upadku Kaffy, genueńskiej kolonii na Krymie, Mołdawianie zajęli kilka tureckich statków przewożących łupy i jeńców. Brańców uwolniono, a łupy trafiły do skarbca hospodara.

Stefan był nader zręcznym taktykiem, czego dowiódł, np. wykrwawiając w październiku 1497 r. polskie wojska wycofujące się z Mołdawii przez bukowiński Las Cosmin (w polskiej literaturze jako bitwa pod Koźminem). Przede wszystkim był jednak przebiegłym politykiem zmieniającym strony, sojusze, protektorów, składającym przysięgi i bez wahania łamiącym śluby.