Popkulturowy obraz archeologa awanturnika umacnia przekonanie, że ich głównym zadaniem jest odkrywanie skarbów. Ten fałsz fatalnie odbija się na wiedzy o przeszłości.
Prof. Emanuel Kulczycki z Komisji Ewaluacji Nauki wyjaśnia, dlaczego zmiany w punktacji wykazu czasopism naukowych są tak niebezpieczne dla nauki w Polsce.
AGNIESZKA KRZEMIŃSKA: – 9 lutego Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego opublikowało nowy wykaz czasopism naukowych, w którym pojawiły się zmiany wprowadzone przez ministra Przemysława Czarnka. Z oświadczenia z 12 lutego Komisji Ewaluacji Nauki wynika, że byliście tym zaskoczeni. O co
Skóra to największy i najbardziej widoczny narząd, na który działają czynniki zarówno wewnętrzne, jak i zewnętrzne. Jakie piętno zostawia na niej pandemia?
Jak przez wieki zmieniała się funkcja muzeów i jak wielkim zagrożeniem dla nich jest pandemia, mówi prof. Krzysztof Pomian.
AGNIESZKA KRZEMIŃSKA: – „Erudycja bez granic”, „muzeum muzeów”, „przedsięwzięcie równie ambitne, co bezprecedensowe” – Francuzi nie mogą się nachwalić pana książki o historii muzeów, która ukazała się w październiku. Pierwszy z tomów monumentalnej
O pojmowaniu płci, istnieniu osób niebinarnych i seksualności w średniowieczu opowiada prof. Krzysztof Skwierczyński, mediewista z Uniwersytetu Warszawskiego.
AGNIESZKA KRZEMIŃSKA: – W czasach gorących dyskusji wokół płci oraz seksualnych orientacji pojawia się mnóstwo badań na temat tego, jak te kwestie wyglądały w przeszłości. Ostatnio wyszła książka „Płynność płci”(„Les genres fluides”) historyczki i działaczki LGBT
łojotokowymi, skoro wyglądają jak „jasnoróżowe strzępy mas symulujących tumany mgły ponad malowniczymi panoramami”. Szkoda, że tylko pod mikroskopem. AGNIESZKA KRZEMIŃSKA *** Antropologia: narodziny ludzkości w obrazkach Sapiens. Opowieść graficzna. Część 1. Narodziny ludzkości, Yuval
Glina nie wydaje się surowcem tak cennym jak kamień czy metale. Tymczasem to ona stoi u podstaw rozwoju cywilizacji.
Rozmowa z laureatem Nagrody Naukowej POLITYKI dr. hab. Maciejem Musiałem o tym, jak roboty wkraczają w naszą intymność i co w nas zmieniają.
AGNIESZKA KRZEMIŃSKA: – Co rozumie filozof przez intymność? MACIEJ MUSIAŁ: – Moja dyscyplina jest specyficzna, bo nawet to, czym jest, czym powinna się zajmować, oraz sposób, w jaki ma to robić – jest problemem filozoficznym. Filozofia jest niezwykle heterogeniczna, więc i obecne
Nie wszyscy Skandynawowie byli wikingami, nie zawsze byli jasnowłosi, a do Polski trafiali głównie Szwedzi i mieszkańcy Gotlandii. Tak wynika z najnowszych badań DNA.
Z punktu widzenia starożytnej Europy w Afryce było jedno liczące się mocarstwo – Egipt faraonów, poza tym nadające się do podbicia i zasiedlenia północne wybrzeże kontynentu oraz pełen egzotycznych towarów, ale niedostępny interior.
–575 królestwa te przyjęły chrześcijaństwo, dawne świątynie przekształcono w kościoły, zaczęto też budować nowe. Makuria wchłonęła Nobatię najpóźniej na początku VIII w., dzięki czemu sięgała od 1. po niemal 6. kataraktę. Południowe granice Alodii nie są znane, ale najdalej położony kościół znajdował
korekt. Czytajmy ją, póki aktualna, a na pewno inaczej spojrzymy na siebie i naszą przeszłość. AGNIESZKA KRZEMIŃSKA *** Biologia: niezwykły świat grzybów Marta Wrzosek, Karolina Głowacka, W czym grzyby są lepsze od ciebie?, Wyd. JK, Łódź 2019 Najczęściej na świat grzybów patrzymy przez pryzmat stosunkowo
Pandemia uderzyła w uczelnie wyższe, szczególnie anglosaskie, bo to one są najbardziej uzależnione od studentów zagranicznych. Również tych z Polski.
wynosił 1 do 3. Na razie nie ma wyjścia, więc mimo pewnych zastrzeżeń wiele osób decyduje się na taką formę nauki. Ciekawe, że anglosaski system, który w czasie ostatniej reformy nauki w Polsce stanowił wzorzec i punkt odniesienia, wcale nie jest tak doskonały i w obliczu pandemii boryka się z podobnymi
Co oznacza bycie „prawdziwym mężczyzną”? Chodzi o wygląd, zachowanie czy pewne cechy? I czy na wzorce, które powstawały przez tysiąclecia, większy wpływ miała biologia czy kultura?
Kiedyś czasopisma takie jak „Wiedza i Życie” były głównymi źródłami wiedzy o nauce. Dziś powinny być przewodnikami po świecie prawd, półprawd i kłamstw. Od września wydawcą tego pisma z długą historią jest POLITYKA.
Województwo śląskie to kraina, w której człowiek najpierw przez wieki żył w zgodzie z naturą, a potem zaczął ją niemiłosiernie eksploatować i zmieniać. Te sny o potędze zostawiły po sobie wiele ciekawych śladów.
, pokazał pożar, który w 1913 r. wybuchł w fabryce i został zarejestrowany na taśmie przez pionierów kinematografii Antoniego i Władysława Krzemińskich. Najstarszy w Polsce kilkuminutowy dokument, zatrzymane w biegu stare maszyny i autentyczne od lat nieodnawiane wnętrza fabryki przenoszą w czasy, gdy
Dlaczego nieheteronormatywność była i jest w jednej społeczności negowana, w innej – akceptowana, a niekiedy nawet gloryfikowana.
O tym, jak czarną śmierć we Florencji wykorzystano do zmiany systemu politycznego i przekrętów finansowych, opowiada prof. Halina Manikowska.
AGNIESZKA KRZEMIŃSKA: Jak czuje się zamknięta w domu z powodu koronawirusa mediewistka, która zajmowała się badaniem czarnej śmierci? PROF. HALINA MANIKOWSKA: Szuka podobieństw i zaczyna się zastanawiać, na ile ludzie średniowiecza byli racjonalni w podejmowanych przez siebie działaniach. I
O tym, czy pary jednopłciowe powinny móc adoptować i wychowywać dzieci, mówią socjolożki prof. Joanna Mizielińska i dr Agata Stasińska.
AGNIESZKA KRZEMIŃSKA: – Prezydent Andrzej Duda podpisał projekt zmiany konstytucji, który ma wprowadzić zakaz adopcji dzieci przez pary jednopłciowe. Czy to coś zmienia w sytuacji rodzin LGBT? JOANNA MIZIELIŃSKA: – To tylko przybicie pieczątki na obecnym staus quo. Gdy robiłyśmy badania
Zgodzimy się, by Hollywood najpierw wysadziło 114-letni most na Dolnym Śląsku, a potem zbudowało nowy? To kompletny brak szacunku i niezrozumienie, czym jest zabytek.
Na Śląsku opolskim transformersi mieszkają w starym kinie nieopodal zamku jak z bajki; na jednej wyciecze rowerowej można zobaczyć kilka kościołów z gotyckimi polichromiami i w jeden weekend zwiedzić kilka uroczych miasteczek.
jest to, że wszystko jest blisko. AGNIESZKA KRZEMIŃSKA, FOTOGRAFIE STANISŁAW CIOK Po drodze • Kościół św. Anny w Oleśnie, w kształcie gwiazdy to wyjątkowy przykład XVII-wiecznej architektury drewnianej. • Kościół św. Jana z rzeźbami Wita Stwosza w Paczkowie, ze studnią w
Nie jesteśmy zbyt szybcy i silni, ale gdy polujemy w grupie z bronią w ręku i stosujemy podstęp, nie mamy sobie równych w świecie zwierząt. Nie zawsze tak było, stąd podziw i szacunek dla zwierząt, które z trudem zabijaliśmy.
Rozmowa z dr Małgorzatą Możdżyńską-Nawotką o tym, kiedy i po co narodziła się moda oraz dlaczego z jej niebezpieczną, zdemokratyzowaną formą tak trudno walczyć.
AGNIESZKA KRZEMIŃSKA: – Moda jest nieekologiczna i nieetyczna. Potentaci przemysłu odzieżowego obiecują przestawienie się na produkcję ekologiczną, ale w Zarze nadal mamy kilka kolekcji rocznie, co oznacza tony ciuchów, z którymi nie wiadomo, co robić. MAŁGORZATA MOŻDZYŃSKA-NAWOTKA
Koronawirus namieszał w turystyce. Czy uwolni świat od masowego turyzmu? Niekoniecznie. Zmieni natomiast kierunki podróży. Polski turysta, na przykład, początkowo ruszy w Polskę.
makro. AGNIESZKA KRZEMIŃSKA Wkrótce: Półprzewodnik POLITYKI Z powodu ograniczeń w międzynarodowej komunikacji, konieczności zachowania społecznego dystansu i ograniczania wydatków zapewne w tym roku zamienimy samolot na samochód, pociąg i ruszymy w Polskę. Oblicza się, że krajowych atrakcji będzie
Po co nam antyk i dlaczego warto uczyć się łaciny właśnie w czasach, gdy świat się wali, tłumaczy prof. Katarzyna Marciniak.
AGNIESZKA KRZEMIŃSKA: – Gdy pojawił się nowy projekt łaciny w szkołach średnich, zapytałam znajomych, czy chcieliby, żeby ich dzieci brały udział w takich zajęciach. Większość stwierdziła, że język Cezara i Cycerona nikomu nie jest do niczego potrzebny i najwyższy czas odesłać go do lamusa. A
Rozmowa z dr. hab. Adamem Izdebskim o tym, jak źródła przyrodnicze korygują wiedzę historyczną i inaczej każą patrzeć na wielkie zarazy z przeszłości.
AGNIESZKA KRZEMIŃSKA: – Zajmuje się pan zazielenianiem historii, co to znaczy? ADAM IZDEBSKI: – Chcę zrozumieć, jak społeczeństwa ludzkie istniały w przyrodzie. Jesteśmy istotami wpisanymi w pewne ekosystemy, a nasza gospodarka zależy od klimatu i innych procesów podtrzymujących życie
Warto sięgnąć po lektury nawiązujące do zaraz z przeszłości, np. powstały 650 lat temu „Dekameron” Boccaccia. Prof. Piotr Salwa, italianista i dyrektor Stacji Naukowej PAN w Rzymie, tłumaczy, skąd genialność i ponadczasowość tego arcydzieła.
AGNIESZKA KRZEMIŃSKA: – Gdy pandemia zmusiła nas do siedzenia w domach, czy pan jako badacz i znawca „Dekameronu” nie miał wrażenia, że trafił do rzeczywistości opisanej przez Boccaccia?PIOTR SALWA: – Oczywiście znajduję pewne analogie – może nie uciekłem na wieś przed
Wokół zimnego Bałtyku mieszkały ludy, które przez wieki w oczach cywilizowanego świata były uosobieniem barbarzyńskości. Wiele z nich swój rozwój zawdzięczało związkowi z morzem
O tym, dlaczego tak trudno powiedzieć, kiedy i gdzie wilk zaczął stawać się genetycznym psem, na ile kot to oswojony dzikus, a na ile zależny od człowieka piecuch oraz dlaczego inni zwierzęcy podopieczni trafili do ludzkich domów dużo później.
Zwierzęta, dziś rozpieszczane, kiedyś były wykorzystywane w często okrutny sposób. Bo człowiek wierzył, że to go wyleczy, pocieszy lub sprawi przyjemność duchom albo bogom.
Dlaczego humor pomaga w czasie zarazy.
Dlaczego humor pomaga w czasie zarazy.
Udomowienie zwierząt sprawiło, że przed tysiącami lat rolnik był bardziej narażony na choroby odzwierzęce niż myśliwy. Co nie znaczy, że i ten drugi żył długo i zdrowo.
, ale jest u nich większe niż u Europejczyków prawdopodobieństwo rozwoju miażdżycy. Ludzie z naszego regionu są za to bardziej odporni na HIV-1 czy gronkowca, ale męczą ich astmy i alergie. W naturze jest bowiem rodzaj balansu: z jednej strony człowiek czerpie korzyści z mechanizmów obronnych
O zarazach w antyku oraz przebiegu i następstwach dżumy Justyniana, która wybuchła w Konstantynopolu w 541 r., opowiada bizantynista z Uniwersytetu Oksfordzkiego prof. Marek Jankowiak.
AGNIESZKA KRZEMIŃSKA: – Jeden z najbardziej znanych antycznych opisów zarazy jest w „Wojnie peloponeskiej”. Tukidydes pisze o tajemniczej chorobie, która w 429 r. p.n.e. zdziesiątkowała Ateny i zabiła Peryklesa. W republikańskim Rzymie nie było epidemii, która aż tak zaburzyłaby
Badania genetyczne mogą wiele ułatwić. Ale nie wszystko, szczególnie jeśli okazuje się, że jeden święty miał trzy głowy. Czy pomogą w odtworzeniu dynastii Piastów?
Gdy wojownicy arabscy podbijali świat, kupcy rozjeżdżali się po nim w poszukiwaniu cennych towarów. Dalekosiężny handel i kontakty na kilkaset lat stały się domeną Arabów, podstawą ich bogactwa i stymulatorem rozwoju cywilizacyjnego.
wynalazkami, a także ze sprowadzonymi z różnych stron świata roślinami, jak trzcina cukrowa, cytrusy, len, bawełna, migdały, kawa czy przyprawy. AGNIESZKA KRZEMIŃSKA *** W czarnej Afryce Na południe od Sahary. W podboju Azji i Europy przeszkodziły Arabom wysokie góry, w Afryce zniechęciła ich największa
Hominidzi już 2 mln lat temu przy wytwarzaniu narzędzi brali pod uwagę właściwości fizyczne kamieni – wynikło z eksperymentu naukowców z Kent. Ale czy współczesne doświadczenia rzeczywiście opowiadają prawdę o przeszłości? Niekoniecznie.
Dr n. med. Sławomir Jakima o tym, jak to się stało, że seksoholizm jest bodaj najpowszechniejszym współczesnym uzależnieniem.
AGNIESZKA KRZEMIŃSKA: – Z seksoholizmem jest problem już na poziomie nazwy. DR SŁAWOMIR JAKIMA: – Tak, bo w zasadzie to popularne określenie nie istnieje ani w psychologii, ani w medycynie, choć pojawiło się pierwszy raz w 1981 r. w książce amerykańskiego psychologa i psychoterapeuty
Czapki, stroiki, chusty. Zdobią i chronią przed chłodem i słońcem? Tak. Ale są także źródłem informacji o właścicielach i ich czasach.
MEN skierował do konsultacji społecznych projekt podstawy programowej, w której proponuje, by w pierwszych klasach szkół średnich obok plastyki, muzyki i filozofii był do wyboru „język łaciński i kultura antyczna”. Dobry pomysł?
W końcu dorobią się garbu – martwią się rodzice, którzy nie wiedzą, jak przekonać dzieci, żeby nie siedziały ciągle w smartfonach. Podsuwamy im argumenty, cofając się w przeszłość, w której ludziom z kifozą żyło się naprawdę bardzo źle.
Zamożni mają inne geny niż biedni. Brzmi futurystycznie. Analiza DNA Bawarczyków dowodzi jednak, że tak było już 4 tys. lat temu.
Jest przydatna do zapłodnienia, a więc pożądana w małżeństwie? Czy świadczy o lubieżności, zatem zagraża wierności? Mężczyźni przez wieki nie mogli się zdecydować, jak postrzegać rozkosz kobiet. Echa ich dylematów słychać do dziś.
Skromność nie popłaca. Naukowcy płci męskiej częściej określają wyniki swojej pracy jako „niezwykłe”, „obiecujące”, „doskonałe” i „nowatorskie” – i tak też są postrzegani. To wniosek z badań opublikowanych w prestiżowym czasopiśmie medycznym. Czy tylko o to chodzi?
Hiszpanii po Indie i od Wielkiej Brytanii po Egipt imperium, łączą ich pewne wyznaczniki cywilizacyjne dowodzące swoistej globalizacji tamtych czasów. Zapewne specjaliści dopatrzą się w książce uproszczeń czy błędów, ale dla większości lektura będzie wciągającą przygodą, a w zasadzie podróżą. AGNIESZKA
Dr hab. Dariusz Słapek o życiu, walce i śmierci rzymskich gladiatorów, a także o pokutujących w popkulturze mitach na ich temat.
AGNIESZKA KRZEMIŃSKA: – W październiku w Pompejach archeolodzy odsłonili malowidło przedstawiające finał pojedynku między dwoma gladiatorami. Według dyrektora Parku Archeologicznego Massimo Osanny zwycięzcą z dużą tarczą i krótkim mieczem gladiusem jest ciężkozbrojny murmillo; przegrany to
Co radzi Meik Wiking, propagator duńskiego hygge i lykke, uznany przez „The Times” za najszczęśliwszego człowieka świata.
się w kilku kategoriach). Ten „manifest pamięci” warto – nomen omen – zapamiętać. 1 Wykorzystaj potęgę nowości. Szukaj nowych doświadczeń i niezwykłych momentów. (23 proc.) 2 Zaangażuj zmysły. Nie poprzestawaj na wzroku. Wspomnienia to również dźwięki, zapachy, smaki i
Dr hab. Wojciech Dragan o tym, co to jest stres mniejszościowy i jak rujnuje radość życia.
AGNIESZKA KRZEMIŃSKA: – W 2012 r. amerykański psychiatra i psychoanalityk George Vaillant podsumował 75 lat badań nad szczęściem, prowadzonych na 268 mężczyznach. Stwierdził, że najważniejszym czynnikiem wpływającym na poczucie ich dobrostanu była miłość i dobre kontakty z ludźmi, którzy ich
Każda matka powinna karmić dziecko piersią – przekonują działacze ruchów prolaktacyjnych – bo tak postępowały kobiety od zawsze. Tymczasem z badań naukowych wynika, że pokarm z butelki stosowały już kobiety prehistoryczne.
, była zbyt duża. Imperium podzielono między 9 towarzyszy, by potem przez 40 lat oni i ich potomkowie mogli stoczyć ze sobą 6 krwawych wojen. Tylko trzem z nich udało się stworzyć dynastie – Antygonosowi w Macedonii, Ptolemeuszowi w Egipcie i Seleukosowi w Syrii i Mezopotamii. Waterfield uświadamia, że to nie Aleksander, ale wojny diadochów umocniły kulturę helleńską na Bliskim Wschodzie i ukształtowały go na kolejne wieki. AGNIESZKA KRZEMIŃSKA
Dr Olga Śmiechowicz, tegoroczna laureatka Nagrody Naukowej POLITYKI w kategorii humanistyka, o Arystofanesie, Eurypidesie i Klacie, czyli o tym, czy teatr antyczny ma jeszcze coś do opowiedzenia.
AGNIESZKA KRZEMIŃSKA: – Filolodzy klasyczni i teatrolodzy większą estymą darzą ponadczasowe tragedie Sofoklesa czy Eurypidesa niż komedie sprzed 2,5 tys. lat, które mają dziś bardzo długą brodę. Dlaczego zatem jako obiekt badań wybrała pani Arystofanesa? OLGA ŚMIECHOWICZ: – Faktycznie