O niezależności badaczy od władzy – i ich zależności od finansów. Rozmowa z ministrem nauki Dariuszem Wieczorkiem.
KATARZYNA CZARNECKA: – Polska nauka tonie – mówią politycy opozycyjni i niektórzy uczeni. Także dlatego, że nakłady na nią wyniosą w 2025 r. najprawdopodobniej 34 mld zł. To 3 mld więcej niż w tym roku, ale ze względu na inflację właściwie tyle samo. Jest pan tym rozczarowany? DARIUSZ
Alfred Hitchcock pochwaliłby tegoroczną galę Nagród Naukowych POLITYKI. Można się było trochę przestraszyć, ale też zadumać i wzruszyć.
Pełni ciekawości i pasji. Młodzi, ale już w swoich dziedzinach wybitni. Po raz 24. Kapituła Profesorska wybrała spośród pół tysiąca kandydatów piętnastkę finalistów naszych Nagród Naukowych.
, Literaturoznawstwo, Językoznawstwo prof. dr hab. Grażyna Borkowska – Instytut Badań Literackich PAN Kulturoznawstwo red. Bartek Chaciński POLITYKA Fizyka prof. dr hab. Katarzyna Chałasińska-Macukow – Wydział Fizyki UW, rektor UW w latach 2005–12 Socjologia prof. dr hab. Henryk Domański
Nawet 8 proc. nastolatków kwestionuje swoją płeć. W tej grupie są osoby transpłciowe. Nauka dopiero odkrywa medyczne aspekty tranzycji. Konieczna jest też spokojna edukacja zarówno dzieci, jak i dorosłych. Rozmowa z seksuolożką Anną Kępczyńską-Nyk i psycholożką Agnieszką Rynowiecką.
KATARZYNA CZARNECKA: – Będziemy rozmawiać o czymś, co w przestrzeni publicznej funkcjonuje jako tranzycja dzieci. Zdefiniujmy więc słowo „dzieci”. ANNA KĘPCZYŃSKA-NYK: – W kontekście medycznym czy biologicznym kluczowa jest ocena etapu dojrzewania płciowego. Czyli rozwoju
Dr Izabela Jąderek o tym, czemu seks – własny i innych – tak zaprząta nasze myśli.
Katarzyna Czarnecka: – Czy dużo osób myśli o seksie innych ludzi?Izabela Jąderek: – Tak. Seks zawsze był interesujący. Cudzy zwłaszcza. W końcu to ważny element ludzkiego funkcjonowania. Własnego. Ale innych?Do pewnego momentu społeczności same decydowały, co w kwestii zachowań
Czują, że są coraz bardziej akceptowani w nienormatywności – tłumaczy psycholog prof. Grzegorz Iniewicz.
KATARZYNA CZARNECKA: 15,9 proc. dorosłych Amerykanów z generacji Z, czyli urodzonych w latach 1997–2002, w najnowszym badaniu Gallupa z 2021 r. określiło się jako osoby LGBT+. Dziwi pana ten wynik? GRZEGORZ INIEWICZ: Nie bardzo. Mimo że odsetek osób nieheteronormatywnych w społeczeństwach
Czym jest przemoc wobec maszyn? Jak powinna być skodyfikowana? Tymi kwestiami zajmuje się dr Kamil Mamak, laureat Nagrody Naukowej POLITYKI 2023 w kategorii Nauki humanistyczne.
Nie odczuwają bólu. Są efektami pomysłowości i umiejętności człowieka. Nie przysługują im więc prawa, jakimi cieszą się ludzie. A jednak odpowiedź na pytanie: „Czy można kopnąć robota?”, które zadaje dr Kamil Mamak, nie jest oczywista. Paragraf 1. Symulacja Intencjonalna dewastacja
„To deszczowy i przepiękny słoneczny dzień” – powiedział Jerzy Baczyński. W odmienionej rzeczywistości poznaliśmy laureatów 23. edycji Nagród Naukowych POLITYKI.
Polscy uczeni zaprojektowali aplikację, dzięki której od lat gromadzą informacje na temat uzależnień. Jej użytkownicy mogą aktywnie włączyć się w proces badawczy, ale także terapeutyczny.
Zohydzanie ludziom ich rdzennej mowy oznacza krzywdę. A wciąż to robimy – mówi działająca na rzecz języków mniejszościowych prof. Justyna Olko.
KATARZYNA CZARNECKA: – Mordercy. W ten sposób wy, socjolingwiści, mówicie o niektórych językach. JUSTYNA OLKO: – Tak. Chociaż pamiętamy przy tym, że to nie języki są problemem, tylko sposób ich stosowania – motywowany politycznie czy ideologicznie. W badanej przez panią Ameryce
nazywał Zdzisław Pietrasik. Ci, którym do rubryki „znaki szczególne” wpisywaliśmy hasło „talent”. Zapraszamy do wspólnej podróży. I na 30. edycję Paszportów – 17 stycznia 2023 r. na antenie TVN oraz na kanale YouTube i Facebooku POLITYKI. Nominacje już na polityka.pl/paszportypolityki. BARTEK CHACIŃSKI, REDAKTOR WYDANIAKATARZYNA CZARNECKA, REDAKTORKA PROWADZĄCA JERZY BACZYŃSKI, REDAKTOR NACZELNY POLITYKI
Pojawiła się ostatnio publicznie teza, że spożycie alkoholu przez młode kobiety przyczynia się do zapaści demograficznej. Jakie są skutki jego działania i czy nauka może jednoznacznie powiedzieć, że zawsze negatywne dla płodności?
O mechanizmach kontestacji politycznej, rosnących wpływach kultury przemocy i błędach policji w trakcie demonstracji mówi dr hab. Joanna Rak, laureatka Nagród Naukowych POLITYKI w kategorii Nauki społeczne.
KATARZYNA CZARNECKA: – Jest pani zwierzęciem politycznym? JOANNA RAK: – Jak my wszyscy, ale to nie ma znaczenia. Przecież zajmuje się pani tą dziedziną zawodowo. Mój promotor zawsze powtarzał, że jest różnica między byciem białą myszką a obserwacją białych myszek. Nie podchodzę zatem do
22. raz wręczyliśmy Nagrody Naukowe POLITYKI. Niedzielna gala była wydarzeniem słodko-gorzkim, ale energetycznym.
kandydatów: 153 kobiety, 143 mężczyzn Płeć finalistów: 9 kobiet, 8 mężczyzn Płeć laureatów: 4 kobiety, 1 mężczyzna Doktoranci są realistami i nie domagają się kokosów. Przypominają nawet, że w realiach z 2017 r., kiedy prezentowano założenia reformy Gowina, ich stypendia były rozsądne. Z tym że wtedy
Pisanie o Holokauście jest sposobem odprawiania żałoby. To też opowieść o dzieciach, które nie przeżyły – mówi Anna Bikont, autorka książki „Cena. W poszukiwaniu żydowskich dzieci po wojnie”.
KATARZYNA CZARNECKA: Jaką wartość ma dziecko?ANNA BIKONT: Można ją mierzyć albo wyobrażeniami o zamożności tych, którzy są gotowi dziecko – nazwijmy to zgodnie z pewną terminologią – kupić, albo chciwością osoby sprzedającej. I wystarczy wystawić rachunek?Często bardzo szczegółowy. Jest
O nauce opowiadać można rozważnie, i romantycznie. Wierząc w to, uruchamiamy – przy okazji jubileuszu 65 lecia POLITYKI – pierwszy w Polsce tego typu portal popularnonaukowy: pulsar. Znajdą w nim Państwo pod adresem: projektpulsar.pl potężną porcję naukowych aktualności, pogłębionych artykułów, odkłamań a także podkasty i cyfrowe wydania „Świata Nauki” oraz „Wiedzy i Życia”.
Wśród licznych opowieści o nadciągającej apokalipsie i zagładzie ludzkości możemy nie zauważyć prawdziwych zagrożeń – przekonuje Maciej Jakubowiak, autor książki „Ostatni ludzie. Wymyślanie końca świata”.
KATARZYNA CZARNECKA: – Przedstawił pan w swojej książce tyle scenariuszy końców świata, że nie wiadomo, czy w 2022 r. robić zapasy żywności i papieru toaletowego, rzucić wszystko i wyjechać na jakąś plażę czy – jak u Larsa von Triera – zbierać gałęzie na szałas. MACIEJ JAKUBOWIAK
Rozmowa z Agnieszką Graff i Elżbietą Korolczuk o kobietach, które na ulicach pokazują nowy feminizm, i mężczyznach zakażonych ultrakonserwatyzmem.
KATARZYNA CZARNECKA: – Mamy w Polsce do czynienia z sojuszem populistycznych partii politycznych i ruchów antygenderowych zawartym przy poklasku Kościoła katolickiego. Czy opiera się on na przekonaniu, że współczesna kobieta to grzesznica? AGNIESZKA GRAFF: – Ależ nie, ona jest niewinna
Wzorzec kulturowy jest taki, że mężczyzna nie ma prawa do żadnych słabości, smutków i lęków. Faceci nie proszą o pomoc, co często kończy się tragicznie.
najważniejsze zagadki świata i wszechświata? Nie. To niemożliwe, bo jedne pytania rodzą kolejne. Chcemy jednak ułatwić Państwu ich zadawanie. Robimy to także na co dzień na łamach POLITYKI, „Wiedzy i Życia” oraz „Świata Nauki”. Bo wierzymy, że w tym akurat szaleństwie jest metoda. Katarzyna Czarnecka, redaktorka wydania
chromosomem XX, jeśli na przykład podczas podziału komórki, z której powstanie później plemnik, SRY przeskoczy na chromosom X i zostanie odczytany w trakcie rozwoju zarodka. Raz na 1 tys. przypadków rodzą się osoby interseksualne. Możliwe są: • pseudohermafrodytyzm kobiecy – człowiek ma
, które wymagały namysłu, pisał z prędkością średnio 73,8 znaków, czyli ok. 15 słów na minutę. Jednocześnie wskaźnik błędów przy odczytywaniu zdań wynosił ok. 1 na 18 lub 19 znaków, a przy swobodnej wypowiedzi ok. 1 na 11 lub 12 znaków. A kiedy naukowcy użyli funkcji autokorekty – podobnej do
, • osobisty – 0,5–1 m – w interakcjach z osobami bliskimi, • społeczny – 1–3,5 m – w relacjach w pracy, ze znajomymi, • publiczny – 3,5–7 m – wobec osób nieznajomych. Siedząc przed monitorem, widzimy twarze ludzi w dystansie
myśleć o poruszaniu się samochodem (w 1883 r. Gottlieb Daimler zaprezentował szybkobieżny silnik spalinowy, a 3 lata później powstało pierwsze auto: Patentwagen Nr. 1 konstrukcji Carla Benza). Mniej więcej od tego czasu używał też prądu (pierwszą elektrownię uruchomił w 1882 r. w USA Thomas Edison
Rząd zafiksował się na jednym rozwiązaniu: płacić za rodzenie. „Przekonanie, że więcej świadczeń finansowych jest właściwą odpowiedzią na potrzeby współczesnych rodzin, jest błędne” – mówi prof. Kotowska, honorowa przewodnicząca Komitetu Nauk Demograficznych PAN.
żłobkami. To istotny, brakujący element naszego systemu opieki nad dziećmi od roku do lat trzech” – odpowiada minister Socha. Te środki to 12 tys. zł na drugie dziecko pomiędzy pierwszym a trzecim rokiem życia, do wydania po 1 tys. zł miesięcznie przez rok lub 500 zł przez dwa lata
jednak dla każdego z nas? Nad tym zastanawialiśmy się, kiedy wspólnie z naszym partnerem – firmą w Polsce najbardziej chyba zaangażowaną w mecenat – rozpoczęliśmy pracę nad tym wydaniem „Niezbędnika”. Z pomocą ekspertów, kuratorów, marszandów i naukowców sklejamy kolorowe paski związków sztuki z życiem i tworzymy jej współczesny obraz. KATARZYNA CZARNECKAPIOTR SARZYŃSKIREDAKTORZY WYDANIA
To nie jest czas na wahanie się i ukrywanie praw osób LGBT+ w ogólnym sformułowaniu „prawa człowieka”, żeby się nikomu nie narazić. To czas na sprzeciw wobec homofobii – mówi Mirosława Makuchowska z Kampanii Przeciw Homofobii.
KATARZYNA CZARNECKA: Ile w Polsce w ubiegłym roku było ataków na osoby LGBT+?MIRKA MAKUCHOWSKA: Nie wiadomo. Ostatnie badania na ten temat przeprowadziła Agencja Praw Podstawowych Unii Europejskiej w 2019 r. Co z nich wynika?Ataku fizycznego lub seksualnego z powodu orientacji doświadczyło w ciągu
Młodzi ludzie dużo o sobie wiedzą, wsłuchują się w siebie. I czują, że są coraz bardziej akceptowani w nienormatywności – tłumaczy prof. Grzegorz Iniewicz, psycholog kliniczny i psychoterapeuta z Instytutu Psychologii UJ.
KATARZYNA CZARNECKA: 15,9 proc. dorosłych Amerykanów z generacji Z, czyli urodzonych w latach 1997–2002, w najnowszym badaniu Gallupa określiło się jako osoby LGBT+. Dziwi pana ten wynik?GRZEGORZ INIEWICZ: Nie bardzo. Mimo że odsetek osób nieheteronormatywnych w społeczeństwach określa się na
Na początku wydawało się, że pozostaniemy solidarni w walce z pandemią. Ale wirus rodzi kolejne konflikty – mówi dr Marta Marchlewska z Instytutu Psychologii PAN.
KATARZYNA CZARNECKA: Mamy rozmawiać o pandemii, ale – jak w październiku ogłosił Ogólnopolski Panel Badawczy Ariadna – niemal co piąty Polak (17 proc.) uważa, że żadnej pandemii nie ma.MARTA MARCHLEWSKA: Cóż, od początku pandemii obserwujemy wzrost popularności teorii spiskowych
Ostatnią wypowiedzią szef MEiN odkrył się z przekonaniem, że aby ukształtować kobietę tak, by była ozdobą swego mężczyzny, trzeba zacząć to robić, kiedy jest jeszcze dzieckiem.
obrzydliwy atak. Wyjęli z kontekstu jedno zdanie: „krzywa otyłości wśród dzieci, zwłaszcza z klas 1–3, niestety zwłaszcza wśród dziewcząt, zdaniem specjalistów z AWF, z którymi spotkałem się już dwukrotnie, którzy przygotowują specjalny program wsparcia dla dzieci i młodzieży właśnie po powrocie
Mam nadzieję, że premier nie chce wyważać otwartych drzwi – pomysły rządu komentuje socjolożka Renata Szredzińska, członkini zarządu Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę.
KATARZYNA CZARNECKA: „Dzisiaj wiemy doskonale, że dzieci są narażone na niesamowite ryzyka. Na ataki różnego rodzaju: hejt, nienawiść. Poprzez to dochodzi do różnego rodzaju działań destrukcyjnych, do wielu problemów psychicznych, psychiatrycznych. (...) To wszystko razem tworzy środowisko, w
Ciało dziewczyny znaleziono przykryte kartonem na nieużytkach w Piekarach Śląskich. Policja ustaliła, że we wtorek Patrycja pokłóciła się z chłopakiem.
Święta nie są obowiązkiem i można ich po prostu nie lubić. Jeśli uważamy, że to właśnie jest nam potrzebne, spędźmy je u siebie, po swojemu. Nawet w pojedynkę.
Dziś mogło nam być nieco smutniej, bo od ciemnego ranka do ciemnej nocy wciąż nam przypominano, że to ten najkrótszy dzień roku. Czerń za oknem nie pomaga. A co może?
Gdy brak ludzi o umiarkowanych poglądach, porozumienie jest niemożliwe – mówią dr Gabriela Czarnek, prof. Małgorzata Kossowska i Paulina Szwed z Instytutu Psychologii UJ.
KATARZYNA CZARNECKA: Poglądy polityczne, które ma niemal każdy dorosły człowiek, są dla niego korzystne czy raczej nie?MAŁGORZATA KOSSOWSKA: Nie wiem, kto odważy się odpowiedzieć na to pytanie. Nie dlatego, że nie wiadomo, w jaki sposób, ale dlatego, że problem jest złożony, i żadna jednoznaczna
To już nie są czasy zdobywania nowego świata i nawracania siłą wszystkich „dzikusów”, czy tego chcą, czy nie – mówi prof. Jacek Leociak z Instytutu Badań Literackich PAN, autor „Młynów Bożych” i wydanego właśnie „Wiecznego strapienia. O kłamstwie, historii i Kościele”.
KATARZYNA CZARNECKA: Jest pan nihilistą?JACEK LEOCIAK: Nie. To może chociaż libertynem?No też nie. W nowej książce pisze pan: „Od Stanisława Gądeckiego dowiedziałem się, że nowy metropolita [Marek Jędraszewski] będzie dalej uczestniczył w walce (...) z sekularyzmem (czyli ze mną
Strajki kobiet pokazują, na ile różnych sposobów można wyrazić swój sprzeciw – mówi dr Katarzyna Jaśko z Instytutu Psychologii UJ, badająca motywacje i poglądy demonstrantów.
KATARZYNA CZARNECKA: Ogólnopolski Strajk Kobiet ogłosił 12 listopada powstanie Obywatelskiej Inicjatywy Ustawodawczej „Legalna aborcja bez kompromisów”. W 2010 r. według CBOS za terminacją ciąży do 12. tygodnia bez żadnych ograniczeń było 7 proc. badanych, w 2016 według Kantaru
Mamy już akcję i reakcję, więc jeśli nie zdarzy się nic istotnego, zapewne dojdzie do podtrzymania albo rozszerzenia oczekiwań każdej ze stron – mówi psycholożka społeczna i polityczna prof. Aleksandra Cisłak z Uniwersytetu SWPS.
KATARZYNA CZARNECKA: Co na poziomie emocji społecznych wydarzyło się 22 października?ALEKSANDRA CISŁAK: Po pierwsze, pojawiło się zaskoczenie. Po obu stronach sporu?Tak, ale w różnym natężeniu i nie tak samo trwałe. Strona prawicowa nadal się z niego nie otrząsnęła – wskazują na to i
Choć pandemia się rozwija i wiele wskazuje na to, że zaczyna wymykać się spod kontroli, Polacy wciąż potrzebują zachęt lub nakazów, by zakrywać usta i nos poza domem.
10 października, ogłoszony w 1992 r. Światowym Dniem Zdrowia Psychicznego, w tym roku ma kilka nowych sensów. Pandemia, spory polityczne, wizja kryzysu gospodarczego – to rozchybotało świat. Rozkalibrowało miliony ludzi w sensie psychicznym. Jak sobie poradzić?
przyzwoicie. Wykąp się, ubierz estetycznie, choćby czekał Cię tydzień, miesiąc, może i rok w przymusowym udomowieniu. Nie daj się spiżamować, skapciować, ukanapić przed telewizorem. Nie kapcaniej. No i, oczywiście, czytaj, czytaj, czytaj! Ewa Wilk, redaktorka naczelna „Ja my oni”Katarzyna Czarnecka, redaktorka „Ja my oni” kontakt: k.czarnecka@polityka.pl
Na młodych ludzi nigdy nie czyhało tyle niebezpieczeństw co dziś – mówi Mirosława Kątna, psycholożka, przewodnicząca zarządu Komitetu Ochrony Praw Dziecka.
KATARZYNA CZARNECKA: Kiedy zaczął się lockdown, dzieci się cieszyły, że nie muszą chodzić do szkoły?MIROSŁAWA KĄTNA: Przez pierwsze dwa–trzy tygodnie dało się zaobserwować radość, bo nagle zniknęły pewne uciążliwości: poranna pobudka, ciągły pośpiech, stres przed klasówką czy odpytywaniem. W
Gejowska tożsamość jest dla mnie fundamentalnie ważna, od kiedy pamiętam – mówi Mike Urbaniak, dziennikarz, krytyk teatralny.
Katarzyna Czarnecka: – Kim jesteś? Mike Urbaniak: – Jestem gejem, który mieszka w tym nieszczęsnym kraju i próbuje jakoś pchać go do przodu. Parę miesięcy temu odpowiedziałbyś inaczej? Pytasz o to, czy sytuacja, która jest teraz w Polsce, powoduje, że gejostwo staje się kluczowym
Cierpliwości już nie mam do potwornej polskiej hipokryzji – opowiada Sylwia Chutnik.
Artykuł ukazał się w „Ja My Oni” tom 39. „Ludzie LGBT+”. Poradnik dostępny w Polityce Cyfrowej i w naszym sklepie internetowym. *** Katarzyna Czarnecka: – „23 lipca 2020 r. skończył się mój heteroseksualizm” – co ci się skończyło, że powiedziałaś to
Na placu zabaw sąsiadka spytała, czy ja jestem mamą Franka, czy Ola. Powiedziałam, że on jest naszym synem.
, co się dzieje np. na naszym podwórku. Ja mam pytanie do ludzi, niezależnie od tego, czy czytają POLITYKĘ, czy oglądają TVP: na ile starają się rozmawiać z innymi ludźmi, na ile lubią siebie, na ile lubią swoich sąsiadów? Katarzyna Czarnecka: – Właśnie o podwórku i sąsiadach chcę z wami
Ktoś pomyśli sobie, że to straszne imię, że jestem wariatem. A ktoś inny zrozumie. Dla mnie jest symbolem buntownika, oznacza zmianę.
odwagą. I może dlatego Lucyfer. Ktoś pomyśli sobie, że to straszne imię, że jestem wariatem. A ktoś inny zrozumie. Dla mnie jest symbolem buntownika, oznacza zmianę. Poza tym po prostu mi się podoba. Pasuje do mojego charakteru. I chrzanić, że szatan. Szczególnie że w niedokończonym poemacie Wiktora Hugo „La fin de Satan” po odpokutowaniu win staje się ponownie aniołem światła. WYSŁUCHAŁA KATARZYNA CZARNECKA
Rozmówczyni jest dziennikarką i redaktorką. Od 2004 r. aktywnie uczestniczy w działaniach na rzecz osób transpłciowych.
się do niego odnieść. Wiem, że mam jakąś misję. Ja głupio czuję się w bezczynności, lubię, jak się coś dzieje. Od początku istnienia naszego ruchu jestem jedną z najaktywniejszych osób. Ta działalność daje znakomity pretekst, żeby pracować nad sobą. To oczywiście powinien robić każdy, uważam, że celem naszego bytowania jest doskonalenie naszej osobowości i człowieczeństwa. Czyż można mieć lepsze pole do popisu? WYSŁUCHAŁA KATARZYNA CZARNECKA
Nikt nie ma prawa narzucać innemu człowiekowi, jaką ma mieć orientację seksualną i tożsamość. Obrażać i upokarzać go tylko dlatego, że nie mieści się w większościowej normie.