Dni bez mięsa, masła i jaj

Pokuta to oczyszczenie i rodzaj modlitwy, w którą zaangażowany jest nie tylko umysł, ale i ciało. Rytualne powstrzymywanie się od jedzenia praktykowane było od zawsze i na całym świecie w imię różnych bogów.

świętem Wniebowzięcia (od 1 do 14 sierpnia). „Religijna idea umartwiania przez wyrzeczenie się jedzenia miała w kulturze ludowej swoje magiczne zastosowanie” – pisze etnograf. Tak było u nas w przypadku postów okolicznościowych związanych z pewnymi świętami, które praktykowano

Kujawskie multi kulti

Na cmentarzysku pod Włocławkiem pochowano osoby, które znały Bolesława Chrobrego i władców Rusi oraz utrzymywały kontakty ze Skandynawią, strefą naddunajską i Zachodem. Kim byli? Europejczykami.

Tyszkiewicz – polski Indiana Jones

Michał hrabia Tyszkiewicz był pierwszym polskim badaczem starożytnego Egiptu. 150 lat temu znalazł nad Nilem złoto, papirusy i mumie. Część jego kolekcji zaginęła, a najciekawsze z ocalałych zabytków można teraz zobaczyć w Warszawie.

Jak naprawdę żyli gladiatorzy?

Zanim gladiator wyszedł na arenę, długo uczył się technik walki. Austriacy właśnie odkryli w Carnuntum pozostałości jednej z takich szkół. Czy pozwoli to lepiej zrozumieć, jak żyli i umierali gladiatorzy, bo wiedza o nich pełna jest półprawd i mitów?

 nawet rodziny legionistów. W ten sposób powstała osada cywilna – mówi archeolog dr Agnieszka Tomas z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego. – Równocześnie 2,2 km na zachód od obozu urosło kolejne miasto. Ten zespół

Historia maszyny do szycia

Wynaleziona w XIX w. maszyna do szycia z modnej ciekawostki błyskawicznie stała się podstawowym narzędziem pracy kobiet. Uwolniła je od igły i nitki, ale nie od wyzysku.

Wszystko o zapachach i powonieniu

Jak pachnie przeszłość? W niektórych muzeach próbuje się odtworzyć woń średniowiecznej uliczki, warsztatu szewskiego, kantoru kupca. Zrekonstruowano też zapach perfum, którymi skrapiała się córka Władysława Łokietka.

Rejs z faraonem

Egipcjanie nie musieli budować dróg, bo mieli Nil, który zapewniał im doskonałą komunikację i rozrywkę, zarówno za życia, jak i po śmierci.

Petra - diament Jordanii

O Petrze – największej atrakcji turystycznej Jordanii – wiemy niewiele. Dopiero ostatnio udało się odkryć, gdzie rezydowali rządzący nią władcy. Ale kto by przypuszczał, że pałac z łaźnią zawieszony był 300 m nad skalnym miastem?

Wały na Ropie

W warownej Trzcinicy koło Jasła, w skansenie Karpacka Troja można będzie zobaczyć, dotknąć, posmakować – a wkrótce też powąchać – przeszłość tej ziemi.

Niezwykły Montresor. Jak francuski zamek integruje polską emigrację

Jeden z piękniejszych zamków we Francji od lat jest ośrodkiem integrującym polską emigrację. Wiele rodzin mieszka w Montresor od wieków. Opowiada nam o tym Władysław Rybiński, współautor książki „Wyspa Montresor”.

Agnieszka Krzemińska: - Kiedy po raz pierwszy zobaczył pan Montresor? Władysław Rybiński: - Gdy miałem 10 lat, pojechałem tam z moim tatą, który jest spokrewniony przez swoją mamę z Reyami - obecnymi właścicielami zamku. To było niesamowite - 1988 r., wakacje, pierwszy lot samolotem, pierwsze

Taniec - drugi język człowieka

Taniec – najstarszy język, społeczne spoiwo, narzędzie terapii, środek do kontaktów z absolutem – wymyka się zwinnie wszelkim próbom zaszufladkowania.

Skarby odkopane po wiekach. Co się z nimi dzieje?

Na filmach widzimy je w skrzyniach wydobytych z dna oceanu lub spiętrzone w złote góry w trudno dostępnych jaskiniach. W rzeczywistości skarby znajdowane są zazwyczaj w ziemi i nie wyglądają tak efektownie. Przynajmniej na pierwszy rzut oka.

O Gotach, Wandalach i Herulach

Rozmowa z prof. Andrzejem Kokowskim o Germanach, Słowianach i kłopotach z identyfikacją narodową

Agnieszka Krzemińska: – W muzeum w Hrubieszowie można oglądać kilkaset zabytków scytyjskich, gockich, sarmackich i huńskich. Przedtem wystawa „Srebrny koń” gościła w Muzeum Pergamońskim w Berlinie. Jak udało się ją ściągnąć? Andrzej Kokowski

Cała prawda o mieczu św. Piotra

Z prof. Marianem Głoskiem o mieczu św. Piotra rozmawia Agnieszka Krzemińska.

. Agnieszka Krzemińska: Jako jeden z niewielu miał Pan w ręku miecz św. Piotra. Kiedy? Marian Głosek: Prawie 40 lat temu, jeszcze jako młody doktor wraz z kolegą Leszkiem Kajzerem przebadaliśmy zabytek. Wyniki opublikowaliśmy w „Kwartalniku Historii Kultury Materialnej” w 1974 r. i do dziś nie

Pożytek z krzyżaka

Rozmowa z prof. Henrykiem Samsonowiczem, mediewistą, o tym, jak przez wieki zmieniał się stosunek Polaków do krzyżaków i czy Polska coś im zawdzięcza

Agnieszka Krzemińska: – W Elblągu dyskusja: stawiać na remontowanej fontannie zniszczony w 1943 r. pomnik Hermanna von Balka czy nie? Jedni chcą mieć z powrotem posąg założyciela miasta, inni nie, bo to przecież krzyżak. Kto ma rację?Henryk Samsonowicz: – Zacznijmy może od przypomnienia

Czy egipskie kobiety skorzystają na rewolucji arabskiej?

Przewrót egipski ma prowadzić do zmian politycznych, ale i społecznych. Czy skorzystają na nim, żyjące dotąd w cieniu mężczyzn, kobiety?

Czaszka prawdę ci powie

Dla badaczy czaszka jest najważniejszą częścią ludzkiego ciała – mówi o płci, wieku, chorobach, wyglądzie, a nawet religii zmarłego. To najgadatliwsze z ludzkich kości.

Czwarta żona El Barona

Niemiecki bogacz, szpieg i miłośnik Orientu znalazł w Syrii skarby, sprowadził je do Berlina, a potem utracił w czasie wojny. Mimo to nie przestał wierzyć, że kiedyś znów zachwycą świat.

Na psa urok

Jako pierwsze zwierzę trafił do naszych domostw. Z groźnego wilka stał się uległym poddanym. Od 14 tys. lat pies jest stróżem, myśliwym, pasterzem i przyjacielem człowieka, ale ten związek ma swoje ciemne strony.

Archeologia śmietnikowa - nowa nauka

Co można wyczytać z 20-letniej ciężarówki? Czy Paul Gauguin miał próchnicę? Jak żyli hipisi? Jakiego koloru był najstarszy amerykański św. Mikołaj? Archeologia śmietnikowa odpowiada na wiele pytań.

Wstęp do geografii religii

Co mają wspólnego Betlejem, Uluru, egipskie piramidy i Częstochowa? Wszędzie tam zdążają tłumy. A opisuje te miejsca hierotopografia – geografia religii.

Coś wspólnego dla wszystkich języków

Rozmowa z prof. Anną Wierzbicką z National Australian University w Canberze, lingwistką, laureatką tegorocznej Nagrody Fundacji na rzecz Nauki Polskiej, zwanej polskim Noblem

Agnieszka Krzemińska: – Skąd wzięły się u pani zainteresowania językowe?Anna Wierzbicka: – Z domu. Mój ojciec był inżynierem, ale pasjonował się problemami języka. Pokazywał mi wielkie słowniki (np. frazeologiczny i etymologiczny), a mnie słowa fascynowały – to, skąd się brały i

Archeolodzy współczesności

Czy archeolodzy mogą pomóc w wyjaśnieniu przyczyn katastrofy smoleńskiej? Ich wiedza i umiejętności coraz częściej przydają się policji i kryminologom.

Rozmowa z archeologiem o badaniach w Smoleńsku

Prof. Andrzej Buko, dyrektor Instytutu Archeologii i Etnologii PAN, mówi o pracy archeologów, którymi kierował na miejscu katastrofy w Smoleńsku.

Agnieszka Krzemińska: - W dwa tygodnie grupa kilkunastu archeologów zdokumentowała ponad 5 tys. znalezisk. To zawrotne tempo. Andrzej Buko: - Ledwo zdążyliśmy, nikt nie przypuszczał, że jest ich tam aż tak wiele. Najwięcej jest oczywiście fragmentów samolotu różnej wielkości, a niektóre dane

Aleksander. Wielki znak zapytania.

Aleksander Macedoński – pijak, homoseksualista, okrutnik, ale też genialny strateg i polityk. Poza zagadką śmierci wiemy o nim wszystko. Tylko czy to wszystko prawda?

Nasza wyspa Tapirów

Rozmowa z prof. Henrykiem Samsonowiczem, mediewistą, o magicznej sile historii

Agnieszka Krzemińska: – Pana macierzysty Instytut Historyczny UW właśnie obchodzi 80-lecie. Tak się składa, że pan oraz dwaj inni znani historycy – Jerzy Holzer i Jerzy Tomaszewski – jesteście jego równolatkami. Henryk Samsonowicz: – Jak wielu innych 80

Rzeź niewiniątek

Dlaczego, w różnych czasach i w różnych ludzkich wspólnotach, decydowano się na najbardziej przerażającą z ofiar – zabicie własnego dziecka?

Majowie jak malowani

Z niesłabnącym zaciekawieniem śledzimy doniesienia o nowych piramidach Majów, grobowcach czy ich kalendarzu. Jak na co dzień wyglądali ci Grecy Nowego Świata, zobaczyć można na wystawie w Warszawie.

Bez wody nie ma dobrobytu

Choć dla wielu Polaków woda jest przekleństwem tegorocznego lata, bez niej nie rozwinęłaby się współczesna cywilizacja. Starożytne systemy nawadniające – kanały, wały i tamy – gwarantowały dobrobyt.

Egipt odkrywa nowe skarby

Egipt, najczęściej wybierane przez Polaków miejsce urlopowe, to jeden z najbogatszych w zabytki krajów świata. Turysta jadący tam z wycieczką biura podróży ma jednak niewielkie szanse, by je naprawdę zobaczyć.

, które wszędzie się walają. Lepiej ich nie podnosić. Od 1 marca władze Egiptu zaostrzyły kary za handel zabytkami – z 18,2 tys. do 182 tys. dol., a nawet można trafić do więzienia na 15 lat za ich wywóz. Turyści nie powinni zatem zabierać z Egiptu na pamiątkę choćby najmniejszych skorupek

Na tropie zaginionych cywilizacji

Czy analiza chemiczna małpiej sierści zaprowadzi do krainy Punt? Jakie są najnowsze tropy w poszukiwaniach Atlantydy i Eldorado?

Kalisz z Ptolemeusza

W Kaliszu nad Prosną trwają obchody 1850-lecia miasta. Dziwny to jubileusz – ani okrągły, ani pewny, a jego organizatorzy nawet słówkiem nie wspominają, że identyfikacja miasta z Ptolemeuszową Calisią jest, delikatnie mówiąc, wątpliwa.

Francuzi z Suliszowa

Mała Francja – tak nazywano po wojnie Suliszów, dzielnicę Jedliny Zdroju koło Wałbrzycha. Mieszkali tam repatrianci z Francji, którzy gaworząc we français, jedząc ratatouille i grając w pétanque leczyli tęsknotę za utraconą krainą szczęśliwości.

Fenomen języka esperanto

Gdy w 1917 r. Ludwik Zamenhof umierał w warszawskim mieszkaniu przy ul. Królewskiej 41, jego dzieło, esperanto, żyło już własnym życiem.

Okazy z oazy

Już od pół wieku Polacy zgłębiają tajemnice Palmyry, oazy na Pustyni Syryjskiej, która wyrosła na handlu, zaś pod rządami kobiety ośmieliła się rzucić wyzwanie Rzymowi.

Drewniana Atlantyda

Pan Wielki Nowogród – już sama nazwa nadana miastu-republice w 1136 r. miała świadczyć o jego wyjątkowym statusie. Bardzo bogaty, potężny i nieugięcie niezależny, Nowogród był jednak zbyt niebezpieczny dla samowładztwa Moskwy.

O odnalezieniu Kopernika i nie tylko

Rozmowa z prof. Jerzym Gąssowskim, nestorem polskiej archeologii, o odkryciu grobu Kopernika, którego powtórny pochówek odbył się 22 maja, o polskiej archeologii oraz o szczęściu

Agnieszka Krzemińska: – Kierował pan pracami, które doprowadziły do odkrycia miejsca pochówku Mikołaja Kopernika. Czy po tym sukcesie czuje się pan badaczem spełnionym? Jerzy Gąssowski: – Zabrzmi to trochę megalomańsko, ale Kopernik to tylko epizod w mojej karierze

Kłopoty na dnie

Nie wiadomo ile wraków leży na dnie Bałtyku. Zakładając, że port w Gdańsku funkcjonował bez przerwy od X w. i co roku tonęło 10 statków, to w samej Zatoce Gdańskiej może ich być nawet 10 tys

Malamikete, kadó, kadó!

Gdy Ludwik Zamenhof 14 kwietnia 1917 r. umierał w warszawskim mieszkaniu przy ul. Królewskiej 41, jego dzieło żyło już własnym życiem.

Opowieści spod wieży

Posłuchajcie baśni o kniahini, matce dzielnego władcy, która została mniszką, i o księstwie na granicy dwóch światów, które pojawiło się na chwilę i zaraz znikło. Ale może to nie bajka, lecz prawda, którą krok po kroku rekonstruują badacze przeszłości?

Murem podzieleni

Budowano je z piasku, ziemi, gliny, cegieł, drewna i kamienia – wysokie i niskie, szerokie i wąskie. Stawiamy je od 5 tys. lat z daremną nadzieją, że zapewnią nam bezpieczeństwo i odseparują od barbarzyńców.

metę – nie spełnił pokładanych nadziei. Po śmierci Oktawiana Augusta granice imperium wyznaczały rzeki, morza i góry, ale ok. 7 tys. km granic przebiegało lądem – z nich tylko 1 tys. km umocniono. Choć strzeżony limes istniał też w prowincjach azjatyckich i afrykańskich, najlepiej

Austen Jane

W księgarniach stosy romansów. Niektóre są mocno erotyczne, inne w wersji soft, grube i cienkie - do wyboru, do koloru. Warto przypomnieć sobie klasyczkę gatunku, autorkę m.in. "Dumy i uprzedzenia", która do dziś chwyta za serce.