Grób Nieśmiertelnego

Podziemny grobowiec pierwszego cesarza Chin nie ma sobie równych w świecie. A przecież odsłoniono zaledwie jego część.

nietknięty. Z kroniki Sima Qiana wiadomo, że stolica pierwszego cesarza została spalona, a jego kompleks grobowy splądrowany. Niektórzy jednak wierzą, że złodzieje nie dotarli do komory grobowej. Bogate znaleziska z okolic kurhanu podtrzymują tę nadzieję. Agnieszka Krzemińska

Fura z neolitu

Cud w Faras

Żadne z wykopalisk na Bliskim Wschodzie nie przyniosło Polsce tyle uznania jak odkrycia w Faras.

Zręczne ręce naszego przodka

Homo habilis to pierwszy hominid, który potrafił wytwarzać kamienne narzędzia.

Szpital na peryferiach

W obozach rzymscy legioniści mieli zapewnione nie tylko jedzenie, picie, łaźnie czy rozrywkę, ale również opiekę medyczną na najwyższym poziomie.

Zagadki Çatalhöyük

W najstarszym mieście świata domy stały tak gęsto, że ludzie musieli chodzić po dachach.

Zwoje z Qumran

Znalezisko znad Morza Martwego zamiast dać jasne odpowiedzi dotyczące ewolucji judaizmu, historii Żydów czy początków chrześcijaństwa – nadal budzi wiele wątpliwości i emocji.

Dawno, dawno temu, czyli kiedy?

Dla badaczy przeszłości największym odkryciem ostatniego półwiecza było stworzenie metody datowania radiowęglowego.

Na zawsze zapisane

Wszystkie wykopaliska archeologiczne bledną przy starych tekstach, które są jak głos z przeszłości – uściślają, tłumaczą, obalają ustalone już poglądy. I takie teksty na szczęście ciągle są odnajdywane.

Piramidy w dżungli

Angkor to nazwa miasta, które w XII w. miało milion mieszkańców, i bogatego królestwa obejmującego dzisiejszą Kambodżę, Tajlandię, Wietnam oraz Laos. W tym roku nie musimy jechać tak daleko, by poznać jego historię i tajemnice.

Ci okrutni Majowie

Uprawiali kukurydzę i pili czekoladę z chili; kauczukową piłką grali w pelotę, a stawką w tej grze było życie; składali krwawe ofiary bóstwom i prowadzili między sobą nieustanne walki. Teraz także polscy archeolodzy odkrywają tajemnice Majów.

U Freda na zakładzie

Chcąc dostać się do złóż krzemienia pradziejowi górnicy wykopywali nie tylko prymitywne doły, ale także o wiele bardziej skomplikowane szyby, tunele i komory.

Rzym od kuchni

Rzymianie spożywali cztery posiłki dziennie: dwa śniadania (jentaculum i parandium), obiad (cena) i kolację (vesperna). Z czasem zalecenia lekarzy sprawiły, że zrezygnowano z kolacji, którą pierwotnie jadano o północy.

Nasz ci on?

Prasłowiański Biskupin to fikcja. Kojarzona powszechnie ze Słowianami osada w rzeczywistości nie miała z nimi nic wspólnego.

Sezamowy sezon

Polscy archeolodzy wydobyli w tym roku w libijskim Ptolemais 1,5 tys. zabytków! Dzięki nim budują coraz dokładniejszy obraz życia mieszkańców miasta, które w późnym antyku było jednym z ważniejszych ośrodków rzymskiej Afryki. A dla współczesnych stało się sezamem pełnym skarbów.

tego przedsięwzięcia. Choć sukces ma wielu ojców, miło być jednym z nich. Agnieszka Krzemińskafotografie Miron Bogacki Przewrotny Ojciec Kościoła Synezjusz z Kyrene (ok. 370–414) urodził się w starej arystokratycznej rodzinie. Po gruntownych studiach retorycznych i filozoficznych na

Mieczem i sakiewką

Skandynawowie byli nie tylko wielkimi podróżnikami i bezwzględnymi zdobywcami, mieli też smykałkę do interesów. Nad Bałtykiem zbudowali sieć ośrodków handlowych, które przez kilkaset lat napędzały handel w tej części Europy.

nie ulega wątpliwości: dla żyjących pod koniec I tysiąclecia mieszkańców strefy nadbałtyckiej ważny był fakt, że jasnowłosi przybysze ze Skandynawii obok wyśmienitych mieczy mieli przytroczone do pasa dobrze wypchane sakiewki. I to właśnie fortuny zarobione na handlu stały się ekonomiczną podstawą do budowy wielu państw europejskich.Agnieszka Krzemińska

Scyta ze szczytu

W mongolskiej części gór Ałtaj archeolodzy znaleźli świetnie zakonserwowane w wiecznej zmarzlinie ciało scytyjskiego wojownika. Herodot poświęcił Scytom całą księgę. Dziś dopisuje się kolejne rozdziały.

) i kamienny płaszcz, jakim je pokryto. W latach 70. XX w. rozkopano największy z kurhanów Aržan-1 i określono czas jego powstania na IX w. p.n.e. Do dziś nie odkryto starszego grobowca scytyjskiego. Kurhan dawno obrabowano, ale znalezione w nim resztki pozwoliły

Skarby z Perły

Prawie wszystkie zabytki egipskie wykopano z piasków pustyni. Wyjątek stanowią te z okolic Aleksandrii, stolicy macedońskiej dynastii Ptolemeuszy. O tym mieście i jego władcach wiemy coraz więcej dzięki znaleziskom wydobytym z dna morza.

. Póki co złotą biżuterię, posągi, lampki oliwne, lustra, pojemniki na pachnidła, a wreszcie makietę Aleksandrii sprzed 2 tys. lat można będzie podziwiać w paryskim Musée du Grand-Palais, dokąd trafią z Berlina. Agnieszka Krzemińska

W wodzie, winie i błocie

W ciasno zabudowanych dzielnicach antycznego Rzymu duchota wąskich, rozgrzanych słońcem uliczek i smród rozkładających się nieczystości były nie do wytrzymania. Ale nawet jeśli togi po spacerze nie zawsze pozostawały śnieżnobiałe, to rytm życia starożytnej metropolii był bardziej współczesny, niż moglibyśmy się spodziewać. Zwłaszcza miejskie rozrywki.

futbolu, ale emocje pozostały takie same. Agnieszka KrzemińskaRzym się sypie...Nawet mało wprawnemu turyście zwiedzającemu Rzym łatwo sobie wyobrazić monumentalność tej antycznej stolicy cywilizowanego świata. Jednak mimo wielu tekstów opisujących metropolię, zabytków, jakie się zachowały, i

Przygarbiony krewniak

Dla wielu naukowców 2006 r. nie jest rokiem Mozarta i Freuda, lecz neandertalczyka. Od momentu odkrycia jego szkieletu, w sierpniu 1856 r., hominid ten stanowi zagadkę, której tak naprawdę nie rozwiązano do dziś.

Nieśmiertelni na Tronie Smoka

Wydawałoby się, że ideą życia wiecznego najbardziej opętani byli starożytni Egipcjanie, którzy pozostawili po sobie piramidy, wypełnione złotem grobowce i setki tysięcy mumii. Jednak faraonom dorównali władcy Państwa Środka.

mody, większość chińskich władców robiła wszystko, by pamięć o nich nie przeminęła, a ich życie po drugiej stronie było jak najdoskonalsze. Agnieszka Krzemińska Wojownicy w Bonn W Kunst-und Ausstellungshalle der Bundesrepublik Deutschland w Bonn do 23 lipca można zwiedzać wystawę „Xi’an

Skóra a kultura

Malowanie, tatuowanie, deformowanie czaszki, przekłuwanie, wypalanie, nacinanie, piłowanie i łamanie – wszystko to robiono od tysięcy lat w imię piękna, tradycji lub religii.

Sensacje w brzuchu

Odkryto najstarszą monumentalną świątynię świata sprzed prawie 12 tys. lat. Kto ją zbudował? Jakie rytuały w niej się odbywały?

Na jawie w Warszawie

Spory wokół homeryckiej Troi nie mają końca. Tak jak odyseja zabytków znalezionych przez Heinricha Schliemanna – jej kolejnym etapem są polskie muzea.

Błysk i zgrzytanie zębów

W Egipcie faraonów, słynącym jako kraj doskonałych medyków, lekarze nie potrafili wygrać walki z „robakiem w zębie”. Nawet wielcy faraonowie byli szczerbaci. Przedstawiciele innych ludów wybijali sobie zęby, by się upiększyć. Teraz w zębach dłubią archeolodzy.

zużycia i najprawdopodobniej wstawiono je już po śmierci.Jako pierwsi około 700 r. p.n.e. wstawiali sztuczne zęby Etruskowie. Używali do tego specjalnych złotych pasków (szerokości 5 mm i grubości 1 mm), na których za pomocą złotej szpilki mocowano odpowiednio oszlifowane

Kupa skarbów. Co archeolodzy mogą wyczytać z badania dawnych toalet

Starodawne latryny przechowują mnóstwo informacji o ich użytkownikach. Archeolodzy marzą, by na nie trafić.

Skarpetki dla żołnierza i kokietki

Rzymscy legioniści nosili je w zimie do sandałów, kobiety w Chinach przez całe życie. Z pewnością skarpety noszono już w głębokich pradziejach, choć archeolodzy nie zawsze potrafią to potwierdzić.

Gdzie jest pies pogrzebany

Kiedy udomowiliśmy bydło? Co jadali nasi przodkowie? Jak długo pies jest przyjacielem człowieka? Na wiele podobnych pytań mogą dać odpowiedź wykopane kości zwierząt.

Od liczydła po alfabet

Mowa i pismo to dwa podstawowe środki komunikacji. Ich powstanie stanowi dla badaczy zagadkę. Obecnie coraz więcej argumentów przemawia za tym, że pismo wyewoluowało na Bliskim Wschodzie z technik księgowania! Nie dość na tym: twórcami praalfabetu byli zapewne drobni kupcy!

kupców fenickich i przystosowali go do swojego języka. Potem historia pisma potoczyła się w ogólnie nam znany sposób. Agnieszka Krzemińska Korzystałam z książek „Wer sprach das erste Wort” Martina Kuckenburga, Theiss Verlag, 2004 (której tłumaczenie niebawem ukaże się w serii ceramowskiej PIW pt. „Pierwsze słowo”) i „The First Writing”pod redakcją Stephena D. Houstona, Cambridge University Press 2004.

Dolina wina

Wąwóz Tang-e Bulaghi był w starożytności winnym zagłębiem Persji.

Terror tour

Zamachy w Szarm el-Szejk uderzyły egipską turystykę w samo serce. A dzięki ośmiu milionom gości z zagranicy to główna gałąź gospodarki.

Najdroższe kamienie świata

Trudno ułożyć ranking najbardziej poszukiwanych zabytków świata, każdy archeolog ma swoją własną listę. Kilka obiektów jednak na pewno powinno się w nim znaleźć.

Makijaż stary jak świat

Mogłoby się wydawać, że walka ze zmarszczkami, siwizną, łysieniem czy celulitem to wymysły XX w. Tymczasem słowo kosmetyka pochodzi z języka greckiego, a jej ojczyzną jest starożytny Egipt.

Stonesi z epoki kamienia

W ojczyźnie Bacha, Beethovena i Wagnera znaleziono jeden z najstarszych instrumentów muzycznych – flet sprzed 37 tys. lat zrobiony z kła mamuta. Co na nim grano?

Biada, biada, Babilon upada

Babilon, jeden z pomników światowej cywilizacji, też stał się ofiarą wojny. Ostatnio o niszczenie jego zabytków oskarżono polskich żołnierzy. Faktycznie, antyczne ruiny to nie najlepsze miejsce na obóz wojskowy, ale nieporównanie większe zniszczenia spowodowali sami Irakijczycy, z Saddamem Husajnem na czele.

stanie zachowania stanowiska – mówi Agnieszka Dolatowska, archeolog wchodzący w skład dywizji. – Irakijczycy nie byli zadowoleni z naszego obiektywizmu, przygotowali więc własny raport. Do prac w zorganizowanej przez dywizję komisji irackie ministerstwo kultury zaprosiło obserwatora z

Ptaszki z Cyrenajki

Polscy archeolodzy badający antyczne Ptolemais w Libii odsłaniają kolejne elementy pałacu urzędnika rzymskiego Lucjusza Akcjusza i rekonstruują jego pierwotny kształt. To mogło wyglądać właśnie tak.

, że po następnych sezonach wykopaliskowych model ten trzeba będzie uaktualnić. Może kiedyś powstanie komputerowa makieta całego miasta? Agnieszka Krzemińska Ptolemais wCyrenajce Dzisiejsza śródziemnomorska Libia obejmuje dwie starożytne krainy: Trypolitanię i Cyrenajkę. W VIII i VII w. p.n.e. tę

Napaleni na bagna

Kto zbudował Biskupin i kto w nim mieszkał? Czy inspiracją dla jego budowniczych były alpejskie osady stawiane na palach wbijanych w dna jezior?

I ty jesteś barbarzyńcą

Kultura europejska opiera się nie tylko na dziedzictwie antyku i chrześcijaństwa, ale również na pogańskim barbarzyństwie. Przekonuje o tym Karol Modzelewski, znakomity mediewista, w swej burzącej stereotypy książce „Barbarzyńska Europa”.

wyrosły one na piasku, lecz powstały na bazie żyjących na tych terenach społeczeństw, wraz z ich tradycjami, strukturami, a nawet częściowo religią. Dopiero z tego stopu powstała Europa, której tożsamość i korzenie tak trudno dziś jednoznacznie określić. Agnieszka Krzemińska

Gry mas

Człowiek bawi się od zawsze. Dzisiaj gry towarzyskie to tylko jeden ze sposobów spędzania wolnego czasu, przed tysiącami lat przypisywano im dużo większe, mistyczne znaczenie.

oglądania w telewizji tysięcznego odcinka ulubionego serialu. Na szczęście nadal popularne są kręgle, bule czy brydż, w które ciężko grać samemu.Agnieszka Krzemińska

Co ma człowiek w środku?

Poznanie tajemnic ludzkiego ciała było niemożliwe bez zajrzenia do jego wnętrza, ale lekarzy otwierających czaszki i brzuchy zmarłych uważano przez wieki za pozbawionych wiary bezbożników. Dziś możemy spodziewać się telewizyjnej transmisji z prosektorium.

Morze skarbów

Na dnie Morza Jawajskiego niemiecki nurek odkrył wrak statku, a w nim największy ładunek starej chińskiej ceramiki, jaki kiedykolwiek znaleziono poza granicami Państwa Środka.

Puzzle faraona

Czy dysponując kilkudziesięcioma tysiącami kawałków zrujnowanej tysiące lat temu świątyni można odtworzyć jej pierwotny kształt i dekorację? Polscy archeolodzy próbują tak postąpić z budowlą Totmesa III.

Laur dla atlety

Czym było dla starożytnych Greków uprawianie sportu? Dlaczego stał się tak ważny, awansując wręcz do miana życiowej filozofii? Czy tegoroczna olimpiada w Atenach ma jeszcze coś wspólnego z greckimi igrzyskami?

ze stadionu i demolowały miasto. W tle wystawy w Muzeum Narodowym za starożytnymi zabytkami pojawiają się fotografie ze współczesnych igrzysk. To nam uzmysławia, jak głęboko tkwimy korzeniami w tradycji antycznej. Jak bardzo antyk, a pośrednio również sport, wpłynął na nasze myślenie i jaką rolę odegrał w tworzeniu kultury nowożytnej Europy. Agnieszka Krzemińskafotografie Muzeum Narodowe w Warszawie

Podkop

Bezmyślność, a może chęć wykorzystania szansy, która może się już nie powtórzyć? Podejmując propozycję Amerykanów, by kopać w Babilonie, polscy archeolodzy nadwerężyli swoją opinię w świecie.

Wszyscy jesteśmy Trojanami

Po filmowej „Pasji” – filmowa „Troja”, a potem jeszcze „Aleksander Wielki” i „Hannibal”. Kino przywołuje wielkie opowieści, na których oparta jest kultura Zachodu.

zamierzchłej przeszłości. To nadal ogromna część kosmosu zachodniej kultury. A postacie Parysa, Achillesa, pięknej Heleny czy Hektora to po dziś żywe archetypy, w które każda generacja wkłada własną duszę. Troja jest przecież naszym mitem wspólnym i każdego z osobna. Wszyscy jesteśmy Trojanami. Współpraca: Adam Krzemiński

Kamienne oblicze przodków

Jedno z najstarszych na Niżu Europejskim cmentarzysk mezolitycznych znajduje się koło Brodnicy. Ze znalezionych tam kilkuset tysięcy kawałków krzemieni można wyczytać, kim byli i co robili nasi przodkowie.

Zostało po Wandalach

Czy wśród naszych przodków byli Wandalowie – tajemniczy lud, który po krwawym marszu przez Europę założył w V w. w północnej Afryce germańskie państwo, przez sto lat zagrażające Rzymowi?

to z łatwością – najwyższy czas pogodzić się z faktem, że w zbudowanym w VIII w. p.n.e. Biskupinie nie mieszkali Słowianie, którzy na ziemie polskie przybyli dopiero ponad tysiąc lat później.Agnieszka Krzemińska

Kopanie pod Inkami

Śladami prekolumbijskich cywilizacji w Peru fascynuje się cały świat. Niemały udział w ich odkrywaniu mają Polacy.

komunikację i kontrolę imperium. Szacuje się, że państwo Inków, liczące na przełomie XV i XVI w. 10 mln ludności, zajmowało 1–1,5 mln km kw. Nie wiadomo, jak daleko w głąb dżungli sięgała władza Inków – stąd niepewność w określeniu rozległości ich państwa. – Od zachodu ograniczał je Ocean

Cesarz wiecznie żywy

Pierwszy cesarz Chin, wielki reformator, budowniczy, tyran i morderca, zmarł mając 49 lat. W tak krótkim czasie zdążył zjednoczyć cesarstwo i wprowadzić reformy, które przetrwały do dzisiaj. Pamiętają o nim politycy i filmowcy.