Polskie sto lat

Podążać za marzeniami

Łukasz Kowalik. 17-letni student Cambridge*

Cud w kinie

Cła nie pomogą

Czego sobie życzyć

2000

Świat w XX stuleciu

Końca historii z pewnością nie będzie. Przeciwnie, u kresu XX wieku mamy często przekonanie – my Polacy, my Europejczycy, my ludzie – że zaczynamy tworzenie historii od nowa, że słabnie nasz związek z przeszłością, że tkwimy po uszy w teraźniejszości, a przyszłość („rozszerzona teraźniejszość”) niesie nie tylko ryzyko, ale i nowe możliwości. Ufajmy, że człowiek, istota rozumna i obdarzona inwencyjnością, potrafi wyciągnąć wnioski z doświadczeń naszego stulecia i wybrać sobie nowe, bardziej bezpieczne drogi.

Nadana data

Witając 1 stycznia 2000 r. Nowy Rok, powinniśmy mieć świadomość, że dla miliardów ludzi będzie to jeden ze zwykłych dni z ich kalendarza. Wyznawcy islamu swój Nowy Rok (Muharram) będą świętować dopiero 4 kwietnia 2000 r. i będzie to 1420 r. ich ery, a Żydzi 30 września (5761 r. ery żydowskiej). Sikhowie początek Nowego Roku powitają 14 marca, a wyznawcy hindu – 13 kwietnia 2000 r. Dla Chińczyków rozpocznie się on 5 lutego i będzie rokiem Smoka. Nowy Rok w dniu 1 stycznia 2000 r. świętować będą ludzie posługujący się kalendarzem gregoriańskim.

Która godzina?

Izrael trzech kalendarzy

Jak sobie radzi jeden mały kraj z trzema tak różnymi kalendarzami? Nie najgorzej.

Najdłuższy bal

Menedżer zespołu Abba mawiał, że ludzie nie są tak głupi, jak to się wydaje. Są jeszcze głupsi. Z takiego założenia zdawali się wychodzić organizatorzy przeróżnych „szalonych” sylwestrów 2000 na całym świecie. Przy czym szalone okazały się przede wszystkim ceny. Pokój hotelowy za 100 dolarów? No to niech frajerzy płacą 600, bo to panie millenium idzie. A frajerzy nie chcą płacić. Dla chciwców szykuje się milenijna klapa sylwestrowa.

Nowe wskazówki zegara

Inaczej odczuwamy upływ czasu w różnych sytuacjach, w różnym wieku, w różnych zawodach. Gdy kiedyś zdałem sobie sprawę, że w żaden sposób nie uniknę już wypadku samochodowego, czas, który upłynął pomiędzy dostrzeżeniem niebezpieczeństwa a uderzeniem, zdawał się nie mieć końca.

Niebezpieczne wizje

Jak świat miał być urządzony w 2000 roku? Z jakim bagażem doświadczeń i wiedzy człowiek miał wejść w XXI wiek? Kto miał być panem, kto niewolnikiem? Jak na-szą przyszłość na przełomie tysiącleci projektowała literatura science fiction?

Przerwana prognoza

„Potwierdziło się rozeznanie tych, którzy wojsko uważali za jedyną część struktury politycznej, uznaną przez społeczeństwo za swoją i akceptowaną w sposób ciągły. Jednak formalnoprawne zniesienie stanu wojennego nie powinno prowadzić do złudzeń, że oto otworzyła się nowa karta historii” – taką niewzruszoną wizję snuli w 1988 r. uczeni z Komitetu Prognozowania Perspektywicznego Rozwoju Kraju „Polska 2000”. Zaledwie w kilka miesięcy później przyszły rozmowy Okrągłego Stołu i wszystkie te przewidywania diabli wzięli. Cóż, stosunkowo bezpiecznie daje się prognozować tylko przeszłość.

Endyzm, nauka o końcach

Przyszłość właśnie się zaczęła. Ale więcej w związku z nią mowy o końcach czegoś, co było, niż o początkach tego, co będzie: koniec historii i ideologii; koniec słowa drukowanego i pracy, koniec chłopstwa i klasy robotniczej, koniec państwa narodowego i narodowych literatur; koniec fotografii, malarstwa i teatru; koniec uczuć i psychoanalizy; koniec utopii (poza zjednoczeniem Europy), humanizmu, rodziny, szkoły; i wreszcie – skoro da się przeszczepiać „moduły świadomości” człowieka do nowego cielesnego pokrowca jakiegoś sklonowanego sobowtóra – koniec śmierci. Oto tylko garść „końców” wypisanych z licznych szkiców i książek.

Happy end 1999

Ponieważ kończy się stary rok i z nim cały wiek, zastanawiam się, jaki by tu filmowy temat mógł pasować – zarazem pożegnalny i jednocześnie jubilacyjny na przyszłość? Jest taki, w języku branżowym określany jako happy end, czyli szczęśliwe zakończenie! Czy nie w podobnej tonacji powinien dobiegać finał naszego roku 1999?

Komunikat

Prywatny strzał

Przed tygodniem warszawski Sąd Okręgowy, orzekając w I instancji, skazał Jana G. za zabicie dwóch ludzi i ranienie trzeciego na 7 lat pozbawienia wolności. Dlaczego tak niski wyrok usatysfakcjonował rodziny ofiar, a oburzył surowością stróżów prawa? Bowiem Jan G. to policjant, który strzelał w obronie koniecznej, ale przekroczył jej granice. W jego sprawie wypowie się zapewne Sąd Najwyższy.

Kreml się wybrał

Finał wyborów do rosyjskiej Dumy Państwowej tchnął surrealizmem. Zwyciężyły nowe partie „proreformatorskie” – powstały przed dwoma miesiącami Międzyregionalny Blok Jedność i Sojusz Sił Prawicowych. Ale zwyciężyły dzięki popularności narodowo-patriotycznych haseł zapożyczonych od obozu przeciwnego – Komunistycznej Partii FR Ziuganowa i bloku Ojczyzna-Cała Rosja Łużkowa–Primakowa.

Tydzień w kraju

Cytaty

Tydzień na świecie

Kandydaci na kandydata

Wkroczyliśmy w rok wyborów prezydenckich w sytuacji, której jeszcze kilka miesięcy temu nikt nie oczekiwał. Aleksander Kwaśniewski umacnia swoją pozycję i coraz wyraźniej, mimo braku oficjalnej deklaracji, prowadzi kampanię wyborczą, a partie rządzącej koalicji oraz wszystkie inne, z prawa i lewa, nie mają ani jednego poważnego kandydata; mają za to... warianty.

Siatka grubo szyta

Galeria postaci jak z filmu. Na ławie oskarżonych kasjer, dyrektor firmy ochroniarskiej (syn pułkownika MSW), taksówkarz i człowiek podający się za bezrobotnego biznesmena. Poszkodowanym jest ksiądz prowadzący interesy gospodarcze miejscowej kurii (m.in. wydawnictwo). A w tle inny ksiądz, olsztyńscy politycy, policjanci, funkcjonariusze UOP. Ale to nie bohaterowie filmu. Wszystko zdarzyło się naprawdę.

Ostatnia fotografia

Podpułkownik Zbigniew Wydrych to pierwszy polski żołnierz, który poniósł śmierć podczas operacji pokojowej NATO. Zginął w Kosowie od wybuchu albańskiego niewypału, być może sterowanego drogą radiową. Głupia, przypadkowa śmierć – mówią jedni. Na wojnie, a przecież w Kosowie mimo wszystko wciąż ona trwa, nie ma przypadkowej śmierci – tłumaczą koledzy.

Plamy na aksamicie

Demokracja rodziła się w Czechach bezboleśnie. Dziesięć lat temu aksamitny przewrót odebrał komunistom władzę na rzecz dawnych dysydentów przy euforycznym poparciu społeczeństwa. Ból przyszedł jednak później, kiedy wyświechtał się aksamit i spadło społeczne poparcie dla wszelkich zmian, zarówno politycznych jak i gospodarczych.

W Szwecji pastorzy wprowadzają uroczyste ceremonie rozwodowe

Rozwodowe eksperymenty wzbudziły wielkie zainteresowanie wspólnot protestanckich, zwłaszcza w Niemczech, Danii i Norwegii. Ale społeczeństwo szwedzkie, jak wskazują ankiety, podzieliło się pod tym względem radykalnie.

Pizza vaticana

Na Piazza Navona święty Mikołaj gra na saksofonie. Do czerwono-białego grajka puszcza oko jasnowłosa wróżka w tiulach. Ludzie biją brawo i rzucają datki. Krąg pęka; gapie mieszają się z wielojęzycznym tłumem oblegającym niekończące się rzędy świątecznych straganów. Ta scena nie byłaby możliwa w wielu innych słynnych miejscach Wiecznego Miasta. Saksofon rzymskiego Mikołaja zagłuszony zostałby jazgotem pneumatycznych młotów. Watykan na Wielki Jubileusz 2000 zdąży, czy zdąży Rzym? Już nie zdążył – macha ręką rzymski lud, ale nie wątpi, że tą „pizzą” ktoś na pewno naje się do syta.

Radio Chaos

Antyidole

[dla każdego]

Przypomnienie Brzeskiego

[dla koneserów]

Tango nienawiści

[dla każdego]

Ostatnia noc

[dla koneserów]

Paszporty Polityki '99

Paszporty – nagrody kulturalne „Polityki” – przyznamy w tym roku po raz siódmy. Nagradzamy nimi twórców oryginalnych, poszukujących nowych środków artystycznego wyrazu, przekraczających granice w sensie artystycznym, ale także geograficznym. Ich dzieła można traktować jako naszą kulturalną przepustkę do jednoczącej się Europy. Symboliczny Paszport jest wyróżnieniem dla artystów, którzy osiągnęli już wielkie sukcesy, ale, głęboko wierzymy, najwybitniejsze swe dzieła dopiero stworzą.

Dookoła rzeki

Wyprawa w dół Dunaju, na którą zaprasza włoski filolog Claudio Magris, nie jest ani ekspedycją naukową, ani zwykłą podróżą sentymentalną. To podróż czytelnika, któremu znajomość książek nie odebrała umiejętności poznawania ludzi.

Huczny lot

Dobiega końca Rok Jubileuszowy Juliusza Słowackiego (150-lecie śmierci). Uroczystości były skromne, okolicznościowe edycje opóźnione, a mimo to efekty zapowiadają się świetne. Gdyż z punktu widzenia dobra poety ważne jest naprawdę tylko to, czy obecnie odnajdziemy jakieś nowe inspiracje w jego twórczości – w latach poprzednich zainteresowanie Słowackim bardzo bowiem osłabło. Teksty autora „Beniowskiego” zaczęły się wydawać dość zdezaktualizowane. „Testament mój”, nostalgiczny „Hymn o zachodzie słońca” i „Kordian” czytany jako dramat narodowy (z bohaterem-nieudacznikiem, który zemdlał, zamiast zabić cara) – nie najlepsze to wprowadzenie w twórczość wieszcza.

Melancholik w labiryncie

Rozmowa z malarzem Zdzisławem Beksińskim

Daewoo w dobre ręce

Fuzja nie wypaliła

Stare ulgi – nowe limity

Po rekompensaty do PKO BP

KGHM przegrał w Kongo

Tłok na drogach

Droższe papierosy, paliwa, alkohol i samochody

Szukaj, żeby cię znaleźli

Tydzień pracy bezrobotnego, który naprawdę szuka zajęcia, jest dłuższy i bardziej wyczerpujący niż osoby zatrudnionej. Dodatkowym minusem jest to, że w trakcie tych czynności pieniądze wydajemy, zamiast je zarabiać. Jeśli mamy pracę – trzeba dużo wysiłku, żeby ją zmienić na lepszą. Tym bardziej więc warto wiedzieć, jak zwiększyć szanse na sukces.

Bestsellery

Panna z Hanoi, kawaler z Trzebowniska

Cicha podrzeszowska wieś Trzebownisko jest liderem województwa w kategorii małżeństw polsko-wietnamskich. Wysypało zwłaszcza w 1998 r., od lipca do grudnia tutejszy Urząd Stanu Cywilnego udzielił dwunastu takich ślubów. Polacy obiecywali szybki ożenek, Wietnamki – rychły rozwód. I z tym drugim elementem jest teraz pewien problem.

Zaludnij albo zgiń

W Darwin, w tropikach, gdzie Karol Darwin przemyśliwał dzieło o powstawaniu gatunków drogą doboru naturalnego – rzeczywiście powstaje nowa rasa – człowiek australijski, mieszanka typów ludzkich, potomków angielskich i irlandzkich katorżników, aborygenów, którzy są tu od 40 tys. lat, chińskich i malajskich poławiaczy pereł, Greków, Filipińczyków, Tamilów, przybyszów z Papui-Nowej Gwinei, Timoru i dwudziestu jeszcze innych nacji i religii. Tu najbardziej, ale i w całej Australii rodzi się jeśli nie nowy człowiek o rysach wziętych z całej planety to przynajmniej prawdziwe nowe społeczeństwo „postetniczne”, w którym lojalność wobec narodowości będzie tylko muzealnym przeżytkiem.

Szpital powiatotwórczy

Wieści są złe: w 2000 r. szpitale i przychodnie otrzymają na leczenie mniej pieniędzy, niż miały w tym roku, liczba ubezpieczonych wciąż jest nieznana, ściągalność składek trudna do przewidzenia. Na dodatek nie ma odważnych, którzy zdecydowaliby o zamknięciu placówek złych i niepotrzebnych.

Szklana kula

31 grudnia 1999 r. o godz. 10.40 rozpocznie się 26-godzinny program telewizyjny nadawany na wszystkich kontynentach – przedsięwzięcie bez precedensu. W Polsce o tej samej godzinie TVP 2 zacznie transmitować wielogodzinny przekaz satelitarny pod hasłem „Świat wita 2000 rok”. Polska tego dnia i nocy pojawi się na ekranach telewizyjnych całego świata pięć razy.

Dział kadr

Bank pamięci

Złotówki na wagę

Ofiary bankowej komputeryzacji

Komisja na wagarach

Sam ze sobą

Łyk i dym sprawiedliwości

Nie będę Kościuszką

Opinie

Trzy zera

Eureka, amen

Opinie

Ankieta „Polityki” Koniec Wieku

„Przekleństwo losu”

„W carskiej krainie”

„Tydzień w kraju”

Rok 999: europa spała tej nocy

Tamtego sylwestra nie było. W nocy z 31 grudnia 999 na 1 stycznia 1000 r. świat pogrążony był w głębokich ciemnościach i ciszy. Rok Tysięczny był problemem ograniczonym do niewielkiego obszaru zachodniej i środkowej Europy. A nawet tam niewielu zdawało sobie sprawę z tego, który jest rok. Co więcej, lata zaczynały się wówczas w marcu, bo 1 stycznia miał podejrzanie pogańską proweniencję. Nie ulega wątpliwości, że Europa spała tej nocy. Dawno pogaszono pochodnie i kaganki. Jedynie w klasztorach mogły płonąć świece odmierzające czas do jutrzni, jak wówczas nazywano północ.

Polityka i obyczaje