Kto ma dzisiaj prawo do obchodów 20 rocznicy Sierpnia i powstania Solidarności? Co pozostało z tamtego wielkiego wydarzenia: czy tylko pamięć kilku obrazów, kilku symbolicznych faktów, gestów i piosenek? Gdzie dzisiaj szukać śladów tamtych wydarzeń? Co zostało z Sierpnia w życiu publicznym, w kulturze i w języku? Na te pytania nie ma wcale łatwych odpowiedzi, między innymi dlatego, że pamięć o 1980 r. jakoś dziwnie osłabła, zupełnie prawie nie pielęgnowana i nie ożywiana przez literaturę i historyków. Powstało co prawda kilka książek i kilkadziesiąt esejów, lecz gdzież temu zbiorowi do sumiennych i wszechstronnych opracowań. Uderza w oczy skromność skumulowanej refleksji, jaka ostała się po polskiej rewolucji 1980 r. Przy czym rewolucja ta jest stale obecna jako ogólne ideowe i polityczne odniesienie – nie bardzo wiadomo zresztą dokładnie jakie i do czego, jako legitymacja, która ma uzasadniać specjalne prawo do oceny dzisiejszych zdarzeń i zjawisk, wreszcie jako witryna wielu biografii, które wówczas – tak bywało – bądź zaczynały się naprawdę, bądź gwałtownie przemieniały swój dotychczasowy bieg.
Lech Wałęsa
Trzynastu kandydatów do urzędu prezydenta RP zdołało zebrać wymagane ordynacją 100 tys. podpisów. Komitety wyborcze zarejestrowały wcześniej 21 kandydatów, liczba pretendentów znacznie więc zmalała. Zniknęli przede wszystkim kandydaci zupełnie nieznani, egzotyczni, którzy tym razem nie zdołali się nawet jako tako zareklamować.
Stajemy się śmietnikiem bogatszej części Europy. Z 200 mln sztuk używanej odzieży (wielkość ubiegłorocznego importu) część od razu ląduje w lasach i na wysypiskach. Reszta, której wielkość równa jest produkcji około 60 zakładów, powoduje ruinę rodzimego przemysłu lekkiego. Rozwiązaniem tych problemów mają być zezwolenia, o które importerzy starych ciuchów muszą się teraz starać w Ministerstwie Gospodarki. Z góry wiadomo, że zastosowanie tej biurokratycznej bariery niczego nie rozwiąże, przyczyni się jedynie do wzrostu cen w lumpeksach.
Ciemna masa paraliżuje stolicę. W trakcie zakończonego dwa tygodnie temu remontu Trasy Łazienkowskiej operator maszyny zwanej rozściełaczem wlał do studzienki ściekowej sześć ton asfaltu, który podczas burzy zaczopował jeden z głównych kanałów ściekowych miasta. Ten robotniczy czyn nie pozostawił obojętnym nikogo, zwłaszcza zaś zalanych wodą mieszkańców Powiśla.
Niespełna miesiąc po tragedii Concorde’a w Paryżu – doszło do kolejnej katastrofy lotniczej. 23 sierpnia lecący z Kairu do Bahrajnu Airbus 320 linii Gulf Air rozbił się przy podchodzeniu do lądowania. Śmierć poniosły wszystkie 143 osoby na pokładzie. Kilka dni później musiały awaryjnie lądować wypełnione pasażerami: najnowszy Ił w Rosji i Boeing w USA. Na szczęście tym razem nie było ofiar. Zawsze w takich sytuacjach powracają pytania o bezpieczeństwo lotów.
W wersji sejmowej art. 4 ustawy o obywatelstwie polskim ustawodawca stwierdzał, że „obywatel polski nie może być równocześnie uznawany przez władze Rzeczypospolitej za obywatela innego państwa”. Art. 49 dodawał do tego: „Kto będąc obywatelem polskim i posiadając jednocześnie obywatelstwo obce posługuje się przed organami Rzeczypospolitej Polskiej dokumentami tożsamości innymi niż Rzeczypospolitej Polskiej podlega karze grzywny”.
Prokurator w Poznaniu oskarżył byłego informatyka tamtejszego oddziału BRE Bank SA o elektroniczną kradzież ponad 200 tys. zł zdeponowanych na koncie Volkswagen Poznań. Sprawa jest już w sądzie, ale ani prokurator, ani bankowcy, ani biegli wciąż nie wiedzą, jak złodziej dobrał się do pieniędzy. On sam milczy.
SMS (Short Message System, czyli System Krótkich Wiadomości Tekstowych) są tańsze od rozmowy telefonicznej, pracochłonne, ale dyskretne. Od czterech lat triumfalnie kroczą po łączach komunikacji komórkowej. Cierpliwie wystukiwane przez posiadaczy telefonów GSM w tramwajach, na konferencjach, naradach, na czerwonym świetle, krążą między komórkami informując o spotkaniach, o dozgonnej miłości, o stanie konta i zaawansowaniu w podróży.
Każdy kandydat na prezydenta musi mieć zaufanych sztabowców, kompetentnych doradców, rzutkich organizatorów. Potrzebne są mu jednak również znane postaci, które zdecydują się go publicznie poprzeć. „Piękne twarze”, jak się mówi o takich ludziach (nie należy tego określenia traktować zbyt dosłownie), otaczające pretendenta do najwyższego urzędu, to wynalazek amerykańskich kampanii prezydenckich, ale przyjął się także w naszym życiu publicznym.
Ludzie po raz kolejny zawiedli się na swoim państwie, ale poczuli się obywatelami. Tragedia atomowego okrętu podwodnego „Kursk” wstrząsnęła całą Rosją. Czy zmieni jej oblicze? Tu żołnierze giną każdego dnia.
Ludzie wszędzie narzekają na policję i sądy. W Anglii też. Narzekania są zdumiewająco podobne. Że policja zajmuje się nie tym co trzeba. Że jak już złapią przestępcę, to sąd go wypuszcza. Jednak angielski sąd zadziwia swoją zbornością i zdrowym rozsądkiem. Sądy negocjują z rządem programy wydajności pracy. Reformy wymiaru sprawiedliwości nie są, jak często u nas, abstrakcyjną dyskusją o prawie, lecz konkretnym planem działania.
Na zakończenie tegorocznego wakacyjnego Półprzewodnika „Polityki”, który był poświęcony ciekawym regionom Europy, proponujemy wypad za miedzę, do Kapadocji (centralna Turcja). Zobaczymy widoki, o jakich człowiek nie śnił. Spotkamy też ślady całej historii ludzkości.
[dla koneserów]
[dla każdego]
Na ekranach kin jest już „Duże zwierzę” Jerzego Stuhra, wkrótce zaś odbędzie się premiera najnowszego dzieła Krzysztofa Zanussiego pod wielce oryginalnym tytułem „Życie jako śmiertelna choroba przenoszona drogą płciową”. Filmy dostały niedawno nagrody na międzynarodowych festiwalach, nie najważniejszych wprawdzie, ale i to się liczy.
Akcja powieści Włodzimierza Kowalewskiego „Bóg zapłacz!” dzieje się w 2047 r. Miejscem akcji jest Warszawa. Rzeczywistość wygląda tak: polityka nikomu nie wadzi, gospodarka rozwija się nieprzerwanie. Opieka państwa jest wszechobecna i skuteczna, a wyższe potrzeby duchowe zaspokaja Kościół Uniwersalistów, który z pełnym profesjonalizmem świadczy wszelkie usługi religijne. Życie, jak parking, stało się płatne i strzeżone.
[warto mieć w biblioteczce]
[tylko dla znawców]
Dziś drukujemy listy o tematyce historyczno-filmowej. Nasi internauci licznie odezwali się bowiem po lekturze dwóch artykułów – prof. Aleksandra Krawczuka o gladiatorach i filmie „Gladiator” oraz Zdzisława Pietrasika wzorcowym scenariuszu dochodowego filmu polskiego (POLITYKA 33).
Film o wiedźminie według opowiadań Andrzeja Sapkowskiego jest pierwszym od lat obrazem fantastycznym kręconym w Polsce. Nie jest to prestiżowa ekranizacja klasyki ani przeniesienie na ekran kolejnego narodowego dramatu – a jednak niespodziewanie wzbudził emocje nieproporcjonalne do znaczenia tej bądź co bądź czysto rozrywkowej produkcji.
Każda większa stacja telewizyjna oferuje swoim widzom po 4–6 sitcomów. Ich entuzjaści całe dnie mogą więc trawić na podsłuchiwaniu śmiechów zza kadru i bawieniu się dialogami, nie zawsze najwyższego lotu. Sitcomy bywają jak czarodziejskie zwierciadła, w których można się przeglądać, dostrzegając wyłącznie brzydotę, wady i głupotę innych osób.
Prezentujemy ostatni komentarz do propozycji spolszczeń nadesłanych na nasz konkurs. Za tydzień przedstawimy nazwiska trzech głównych zwycięzców i podsumujemy wyniki zabawy w Raporcie. Pomysły na nowe słownictwo kulinarne, które kończy nasz cykl, ocenia prof. Jerzy Podracki.
Siedem elektrowni i elektrociepłowni z południa Polski utworzyło Południowy Koncern Energetyczny, który stał się największym producentem energii i ciepła w kraju. Tym samym – po latach nieudanych prób – zaczęła się konsolidacja energetyki. W Warszawie wystartowała energetyczna giełda – to pierwszy krok w kierunku wolnego rynku energii. W krajach zachodnich energetyczne giganty od kilku lat obniżają ceny prądu. Czy tak będzie i u nas?
Przecieki są alarmujące: resort finansów przygotowuje kolejny zamach na nasze kieszenie. Projekt nowelizacji ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, przewidujący zmiany w podatkach od nieruchomości, jest dopiero uzgadniany, a właściciele już obliczają, jak wielkie kwoty przyjdzie im zapłacić. Największy straszak stanowi zapowiedź wprowadzenia podatku katastralnego, który właścicielom kojarzy się z katastrofą.
Czechy przeżyły ostatnio poważne afery w sektorze bankowym. A tam najlepiej widać to, co dzieje się w całej gospodarce.
Fryderyk Nietzsche wiedział, że nadciągający wiek XX będzie jego stuleciem. Zawołanie „Bóg umarł. Nietzsche” już w latach osiemdziesiątych XIX w. podpaliło lont w myśli europejskiej. Saksoński filozof stał się symbolem nihilizmu, czwartym obok Darwina, Marksa, a niebawem i Freuda jeźdźcem intelektualnej apokalipsy, antychrystem, który uśmiercił Boga i metafizykę, filozofował młotem i powołał do życia Nadczłowieka, poza dobrem i złem.
Wyjątkowo zła atmosfera panuje przed inauguracją roku szkolnego. Tradycyjne tematy tego czasu – zaopatrzenie w podręczniki i remonty szkół – nie budzą dziś emocji. Problemem numer jeden są niezrealizowane podwyżki nauczycielskich płac.
Wiosną bieżącego roku były już dziś minister edukacji Mirosław Handke skreślił propedeutykę filozofii ze szkolnych programów nauczania. Sprawa ta znalazła już publiczny oddźwięk, m.in. w postaci protestu Rady Naukowej Instytutu Filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Może nowy minister zechce zmienić decyzję poprzednika?
Nieprzespana noc to dla większości koszmar rozpoczynający się uporczywym przykładaniem głowy do poduszki, tradycyjnym liczeniem owiec, a zakończony porannym zmęczeniem i rozbiciem przez cały dzień.
„Gdyby ktoś nas ostrzegł, jak niebezpieczne mogą być poduszki, Frances może by jeszcze żyła” – napisał Albert E. Ambrose z Nashville w liście do wiceprezydenta Ala Gore’a. Ambrose stracił pięcioletnią córkę w wypadku, gdy jego Dodge minivan potrącił inny samochód. Karoseria była ledwie wgnieciona, ale otwarły się poduszki powietrzne. Ta po stronie pasażera uderzyła Frances, zapiętą w pasach bezpieczeństwa na siedzeniu obok. Z powodu ciężkich obrażeń mózgu zmarła następnego dnia.
Przed szesnastym czerwca ubiegłego roku Wadowice były jedynie miastem, w którym urodził się papież. Dziś są już miastem papieskim, z papieskimi kremówkami, papieskim chlebem i papieskim kinem. Papież pojawił się na ulicach i w witrynach sklepowych. Oraz na choinkowych bombkach, w szklanym jaju, w puzzlach i grach planszowych, wreszcie w bożonarodzeniowej szopce. Obok starego Józefa, kardynała i królowej Jadwigi.
Burmistrz Byczyny Jacek Pawlicki chce sprezentować Skarbowi Państwa cztery hektary uzbrojonej parceli warte milion złotych. Gotów jest dołożyć zwolnienia na kilka lat z podatków gminnych. Pod jednym warunkiem: na działce powstanie więzienie, a przy nim zakład, który będzie produkował żywność dla wszystkich więzień w Polsce. Taki jest pomysł Pawlickiego na powstrzymanie degradacji socjalnej w gminie.
Andrzej Zawada, jedna z legend polskiego alpinizmu, nie oderwał się od ściany jak Jerzy Kukuczka czy Wanda Rutkiewicz – górą zbyt trudną i wysoką okazała się choroba. Ci, którzy razem z nim wspinali się, zapamiętali go jako najlepszego w dziejach polskiego alpinizmu organizatora i kierownika wypraw. Gdyby nie jego praca, nie byłoby wielu sukcesów naszych wspinaczy – choćby wejścia na Mount Everest zimą w 1980 r.
Nie można się do nich zapisać, bo nie chcą u siebie obcych. Niektóre podlegają światowym centralom, inne nie są nigdzie zarejestrowane. Mają swoje regulaminy i kody. Co miesiąc w domach, hotelach, restauracjach spotykają się z wróżkami, politykami, kosmetyczkami. Elitarne kluby kobiece.
W USA, Australii, Japonii i Europie Zachodniej pro-ducenci nie nadążają z dostawami. W Kalifornii klienci czekają w kolejkach już przed otwarciem sklepów. Idąc po Manhattanie, przez centrum Londynu lub Berlina trzeba uważać na śmigających we wszystkie strony maniaków najnowszego światowego szaleństwa. A raczej bardzo starego, tylko podanego w wersji na miarę XXI wieku – poczciwej hulajnogi. Wariactwo dociera powoli do Polski.
Czy bogaci powinni płacić za to, że mają pieniądze? Czy Rzeczpospolita Polska powinna dosłownie brać legendę o zbójcerzu Janosiku? O tym w dyskusji wywołanej Raportem (POLITYKA 34), jaką prowadzili czytelnicy w Internecie.
Po raz kolejny rubryka „Pogoda dla Polaków” towarzyszyła nam podczas wakacji. Czas na podsumowanie.
Giganci XX wieku – „Margaret Thatcher – Żelazna Dama”, TVP 1
Kabaretowy wyścig 2000 (1), TVP 2
Kilku mężczyzn, każdy młody, silny i po winie, przemierzało łąki, a księżyc pięknie podświetlał ich na srebrno. Od podnóża łagodnego wzniesienia dobiegały dźwięki psychodelicznej suity granej na żywo. Nieznani ludzie ze zniszczonych fotografii rozrzuconych w trawie leżeli na wznak i gapili się w niebo. Szeleściły kilometry filmowej taśmy, przymocowanej do drewnianego rusztowania tak jak się wiesza zasłonkę w letniaku, żeby nie wchodziły muchy. Na wzgórzu płonęły telewizory. – Media, media, media – miejscowi powtarzali zasłyszaną frazę. To było już zakończenie awangardowego spektaklu „Gry Medialne” pokazywanego w ramach festiwalu mazurskiego „Plenery Wielkich Jezior” we wsi Kamieńskie, gdzie kiedyś upadł pegeer. Nic nie dało się uratować.